سندرم گیلن باره یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی شخص به قسمت هایی از دستگاه عصبی محیطی حمله می کند. خارش در اندام ها و ضعف عضلات از نشانه های شایع این بیماری است. بیماری گیلن باره ممکن است سریع در تمام بدن پخش شود و موجب فلجی شخص می شود. اگرچه هنوز درمان شناخته شده ای برای این بیماری وجود ندارد اما برخی از روش های درمانی نشانه های سندوم سندرم گیلن باره را کاهش می دهند. در ادامه همراه ما باشید تا به بررسی علل، علائم، راه های تشخیص و درمان سندرم گیلن باره بپردازیم.
سندرم گیلن باره چه نوع بیماری است و علل ابتلا به آن چیست؟
سندرم گیلن باره یک بیماری ارثی یا مسری نیست و تا به حال علت دقیقی برای شرح بروز این بیماری گزارش نشده است. آنچه در خصوص بیماری گیلن باره شناخته است که سیستم عصبی به دستگاه عصبی حمله می کند. به طور معمول نخستین نشانه ای که این سندرم در بدن ایجاد می کند، گزگز و ضعف عضلات و اندام ها است. این بیماری ممکن است سریعا در همه بدن بیمار پخش شود و در نتیجه تمام بدن را فرا بگیرد و بیمار به فلج کامل دچار می شود. به طور معمول این بیماری اغلب با یک بیماری عفونی نظیر بیماری آنفولانزا یا عفونت تنفسی همراه است.
در خصوص درمان این بیماری می توان گفت هنوز درمان شناخته شده ای بیان نشده است، اما برخی از شیوه های درمانی نشانگر کمک می کنند که نشانه های بیماری کنترل شده و طول دوران بیماری کمتر شود. اغلب بیماران بعد از طی دوره، بهبود پیدا می کنند اما در برخی از آن ها این بیماری اثرات طولانی مدت به جا می گذارد، از جمله این اثرات می توان به خستگی و ضعف اشاره کرد.
انواع سندرم گیلن باره کدامند؟
امروزه پژوهشگران انواع متعددی از سندرم گیلن باره را شناسایی کرده اند. اما ممکن است یک فرد مبتلا علائمی از دو یا چند نوع را به شکل همزمان داشته باشد. این موضوع گاهی اوقات تشخیص نوع آن را برای یک پزشک مغز و اعصاب با پیچیدگی همراه می سازد. اصلی ترین انواع این بیماری به شرح زیر است:
- نوروپاتی آکسونی حسی و حرکتی حاد: ضعف عضلانی همراه با بی حسی است. این نوع سندرم در ژاپن، مکزیک و چین شایع تر است.
- پلی رادیکولونوروپاتی التهابی حاد دمیلینه کننده: از نشانه های این نوع سندرم ضعف عضلانی است که از قسمت پایین پا شروع شده و ضعف اعصاب مغزی و درگیری سیستم اتوزوم را به دنبال دارد. این نوع سندرم در آمریکای شمالی و اروپا شایع تر است.
- اختلال آکسونی حرکتی حاد: ضعف شدید عضلانی بدون بی حسی و بدون درگیری اعصاب مغزی ایجاد می شود. این سندرم به سندرم فلج کننده چینی نیز معروف است و در آسیا، آمریکای جنوبی و مرکزی بیشتر مشاهده می شود.
- حلقی گردنی- بازویی: در این نوع سندرم ضعف عضلانی در چهره، گلو، گردن و شانه احساس می شود.
- سندرم میلر فیشر: به طور معمول در این سندرم بی حسی و فلج از چشم ها شروع می شود و با راه رفتن ناپایدار همراه است. سندرم میلر فیشر در آسیا بیشتر دیده می شود. لازم به ذکر است بدانید زنان کمتر از مردان به این سندرم مبتلا می شوند و در فصل بهار بیشتر رخ می دهد.
عوامل خطر سندرم گیلن باره
کسانی که به این بیماری مبتلا هستند بیشتر مواقع از پزشک خود این سؤال را می پرسند که به چه دلیل به این سندرم دچار شده اند و دلیل بیماری گیلن باره چیست؟ پژوهشگران هنوز نتوانسته اند به طور دقیق تشخیص دهند که چرا سیستم ایمنی بدن اعصاب را مورد حمله قرار داده و به آن آسیب می زند. اما این سندرم به طور معمول چند هفته بعد از عفونت دستگاه تنفسی یا دستگاه گوارشی ایجاد می شود. تعدادی عوامل خطرزا و محرک برای این بیماری وجود دارد که عبارتند از:
- لنفوم هاجکین
- برخی از عمل های جراحی یا ضربه های سنگین
- باکتری مایکوپلاسما پنومونیه (Mycoplasma pneumoniae)
- باکتری کامپیلوباکتر یا عفونت که به طور معمول در گوشت های پرندگان نپخته یافت می شود.
- ویروس HIV
- هپاتیت A، B، C و E
- برخی از مطالعات نشان می دهد در موارد نادری ابتلا به سندرم گیلن باره واکسن آنفولانزا می تواند مؤثر باشد.
- ویروس زیکا (Zika virus)
- ویروس سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus)
- ویروس اپتیشن بار (Epstein–Barr virus)
سندروم گیلن باره چه علائمی دارد؟
از مهم ترین و بارزترین علائم و نشانه های سندرم گیلن باره سوزنی شدن پاها و وجود ضعف در آن هاست. این نشانه از پاها شروع می شود و سپس در همه بدن گسترش پیدا می کند. البته گاهی اوقات سوزنی شدن و ضعف از بازوها شروع می شود. در موارد حادتر می توان گفت این مشکلات کم کم موجب فلج شدن تمام بدن خواهد شد. این نشانه ها به مدت 2 تا 4 هفته به شکل صعودی رشد می کند. متخصصین بر این باورند که اگر گزگز شدن دست و پا را مشاهده کردید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
به جزء علائم و نشانه های اولیه، سندرم گیلن باره علائم زیادی دارد که در ادامه به آن ها اشاره شده است:
- ناتوانی در کنترل روده و مثانه
- افزایش ضربان قلب و فشار خون
- ایجاد مشکل در صحبت کردن، جویدن و بلع به علت ناتوانی در حرکات چهره
- دردهای شدید و گرفتگی عضلات شانه
- سوزنی شدن انگشتان دست و پا، مچ دست و پا
- نداشتن توانایی در زمان راه رفتن و بالا و پایین رفتن از پله ها و برقراری تعادل زمان قدم برداشتن
- دشواری تنفس
- مشکل در عضلات چشم و بینایی و بروز دوبینی یا عدم توانایی در حرکت چشم ها
- ضعف در پاها که به سمت بالا کشیده می شود.
عوارض بیماری گیلن باره چیست؟
همان طور که اشاره کردیم سندرم گیلن باره بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد. از آنجا که اعصاب حرکات و عملکردهای شما را کنترل می کند، کسانی که به این سندرم دچار هستند عوارض زیر را تجربه خواهند کرد:
- زخم بستر: بی تحرک بودن ممکن است شما را در معرض خطر ایجاد زخم بستر قرار دهد. تغییر مکان به طور مکرر احتمال دارد به جلوگیری از این مشکل کمک کند.
- لخته شدن خون: کسانی که به علت سندرم گیلن باره بی حرکت هستند بیشتر در معرض خطر ایجاد لخته خون قرار دارند. تا زمانی که نتوانید به صورت مستقل قدم بردارید، پوشیدن جوراب ساپورت و مصرف داروهای رقیق کننده پیشنهاد می شود.
- بی حسی باقیمانده: بیشتر افراد مبتلا به سندرم گیلن باره کاملا بهبود پیدا می کنند یا ممکن است کمی ضعف، گزگز یا بی حسی داشته باشند.
- عود کردن مجدد بیماری: از 2 درصد تا 5 درصد افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ممکن است به طور مجدد بیماری شان عود کند.
- درد: یک سوم کسانی که به این سندرم مبتلا هستند درد عصبی شدیدی را تجربه می کنند که احتمال دارد با دارو کمتر شود.
- مشکلات تنفسی: فلج یا ضعف ممکن است به ماهیچه هایی برسد که تنفس شما را کنترل می کنند. در واقع این اختلال یک عارضه بالقوه کشنده است. حداکثر 22 درصد افراد مبتلا به این سندرم در هفته اول که برای معالجه در بیمارستان بستری هستند به صورت موقت برای تنفس نیاز به دستگاه دارند.
- مشکلات عملکرد روده و مثانه: عملکرد تنبلی روده و محبوس شدن ادرار احتمال دارد ناشی از سندرم گیلن باره باشد.
- مشکلات قلب و فشار خون: ریتم نامنظم قلب و نوسانات فشار خون از عوارض جانبی این سندرم محسوب می شود.
سندرم گیلن باره از چه راه هایی تشخیص داده می شود؟
تشخیص به موقع و شروع درمان در بهبودی سریع فردی که به این سندرم دچار است نقش مهمی دارد. برای بررسی بالینی نشانه های بالینی و تشخیص باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. البته باید توجه داشته باشید گاهی تشخیص این بیماری به ویژه در مراحل اولیه و با وجود نشانه های بسیار خفیف دشوار است. به همین خاطر متخصص باید از تست ها و آزمایشات گوناگون استفاده کند. از روش های تشخیصی این نوع سندرم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینات بالینی و بررسی نشانه ها
- تست هدایت عصبی برای بررسی سرعت و قدرت فعالیت الکتریکی یک عصب مناسب است.
- پونکسیون کمری که در آن کمی مایع نخاعی از ستون فقرات گرفته شده و برای تشخیص سطح پروتئین به آزمایشگاه فرستاده می شود.
- الکترومیوگرافی یا نوار عضله که میزان پاسخ عضلات به سیگنال های عصبی را بررسی می کند.
راه های درمان سندرم گیلن باره
سندرم گیلن باره یک اختلال التهابی خود ایمنی است که معمولا خود به خود برطرف می شود. با این حال، هر فردی که به این بیماری مبتلا باشد، باید برای مراقبت بهتر در بیمارستان بستری شود. نشانه ها می توانند تشدید شوند و اگر فرد درمان نشود ممکن است کشنده باشند. در موارد شدید، گاهی اوقات بیماران مبتلا به فلج کامل بدن می شوند. اگر فلج بر دیافراگم یا عضلات قفسه سینه اثر بگذارد و از تنفس مناسب پیشگیری کند، این وضعیت شرایط زندگی را دشوارتر می کند.
هدف از درمان سندرم گیلن باره، کاهش شدت حمله سیستم ایمنی و پشتیبانی از عملکردهای بدن مانند عملکرد ریه است. درمان این سندرم، ایمونوگلولین داخل وریدی (IVIG) و پلاسمافرز را شامل می شود. ایمونوگلوبولین داخل وریدی و پلاسمافرز به یک اندازه مؤثر هستند. این شما و پزشک تان هستید که تصمیم می گیرید از کدام شیوه درمانی استفاده کنید.
- ایمونوگلوبولین داخل وریدی(IVIG): ایمونوگلوبین دارای آنتی بادی های سالم و طبیعی است. دوزهای بالای ایمونوگلوبولین موجب مهار آنتی بادی های ایجادکننده سندرم گیلن باره می شوند.
- پلاسمافرز (تبادل پلاسما): سیستم ایمنی بدن آنتی بادی تولید می کند، یعنی پروتئین هایی که معمولا به ویروس ها، باکتری ها و دیگر مواد مضر خارجی حمله می کنند. سندرم گیلن باره هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به غلط آنتی بادی هایی تولید می کند که به اعصاب سیستم عصبی تان حمله می کنند. هدف از پلاسمافرز این است که آنتی بادی های حمله کننده به اعصاب از خون حذف شوند. در این شیوه، از یک دستگاه برای خروج خون از بدن استفاده می شود. این دستگاه آنتی بادی ها را از خون خارج می کند و به طور مجدد خون را به بدن تان باز می گرداند.
- سایر درمان ها: گاهی اوقات بیماران مبتلا به سندرم گیلن باره دچار بی حرکتی می شوند، گاهی نیز درد زیادی دارند، در نتیجه برای تسکین درد و جلوگیری از لخته شدن، دارو تجویز می شود. علاوه بر این ممکن است کار درمانی و فیزیوتراپی نیز انجام شود. در مرحله حاد این بیماری، مراقبان به طور دستی دست ها و پاهای شما را حرکت می دهند تا کمی انعطاف پذیر باشند. برای تقویت عضلات و انجام دادن فعالیت های روزمره زندگی، درمانگران در برخی موارد مانند لباس پوشیدن به بیماران کمک می کنند.