عضو کالج بین المللی جراحان
آنچه را که در زیر می خوانید، شاید بیش از رژیم غذائی و ورزش در جلوگیری از حمله قلبی مؤثر باشد .
معمولا اندرزی که برای سالم نگاهداشتن قلب داده می شود و بهترین اندرز هم هست، به اجمال چنین است:
سیگار را ترک کنید، چربی کم بخورید، ورزش بکنید و بازهم ورزش بکنید . ولی کمتر گفته می شود که زندگی شاد داشته باشید و به آنچه دارید، قانع و شکرگزار باشید و به دیگران حسد نورزید و نگوئید چرا آنچه آنان دارند ما نداریم . این را بدانید که شما هم خیلی چیزهای با ارزش دارید که بسیاری از دیگران ندارند . فرزندان سالم، تن سالم، چشم بینا، گوش شنوا، دست توانا و هزاران نعمت دیگر .
و نیز کمتر گفته شده است که برای سلامت قلب خود به دیگران محبت بکنید، به همنوعان خود عشق بورزید پژوهش های نوین پزشکی نشان می دهند که وضع روحی انسان نقش عمده ای در جلوگیری از ابتلا و بهبود حمله های قلبی دارد .
احساس بد و بدبینی
به قلب خود پیام خوب بفرستید . احساس بد و بدبینی، انسان را در معرض خطر قرار می دهد . فکر و اندیشه شما همان قدر بر قلب اثر دارد که میزان کلسترل خون . چون پیام هایی که به وسیله مواد شیمیائی ایجاد کننده استرس، اضطراب، افسردگی و غصه به قلب شما فرستاده می شوند، عروق قلب را منقبض می کنند و باعث کاهش جریان خون در ماهیچه های قلب می شوند، فشار خون را بالا می برند، ضربان قلب را زیاد می کنند که همه این عوامل باعث افزایش خطر سکته قلبی می شود . یک پژوهش جدید نشان می دهد که افسردگی، حتی به طور ملایم، پس از حمله قلبی، خطر مرگ در اثر حمله بعدی را دوچندان می کند . اگر شما تاکنون دچار حمله قلبی هم نشده باشید، بازهم استرس و اضطراب، شما را در معرض حمله قلبی قرار می دهد .
در یک مطالعه درازمدت در کشور فنلاند، روی 900 مرد 42 تا 60 ساله، به این نتیجه رسیدند که در طول چهار سال دیواره سرخرگ کاروتید در افرادی که واکنش شدید به استرس داشتند، ضخیم تر از دیگران که بدبینی، استرس و خشم خود را فرو نشانده بودند، بود .
ستبر شدن دیواره عروق، خطر حمله قلبی را افزایش می دهد (1) .
چرا هیجان و افکار منفی به انسان صدمه می رسانند و چرا احساس های بد قلب را می شکنند؟
گرچه درباره چگونگی اثر هیجانات بر قلب کمتر می دانیم، با وجود این چند فرضیه در مورد اثر احساس منفی که باعث آزار این عضو می شود ارائه شده است، به شرح زیر است:
1 . این اثر می تواند جسمانی باشد: استرس، افسردگی، بدبینی و حسادت می تواند روی برخی از هورمونها اثر بگذارد . یکی از آن هورمونها آدرنالین (2) است که باعث تغییر آهنگ ضربان قلب می شود و دیگری «نوراپی نفرین » (3) است که مسئول چندین نابسامانی تلقی می شود مانند افزایش فشار خون و کلسترل، هورمون «کورتیزول » (4) ماده دیگری است که افزون بر ایجاد عوامل یاد شده، دستگاه ایمن سازی را نیز سست می کند .
2 . این اثر می تواند فیزیولوژیک باشد: کسانی که از حمله های قلبی جان به در برده اند، مضطرب، عصبانی و یا افسرده هستند و شاید انگیزه کمتری برای انجام کارهائی که باعث طولانی شدن عمر آنان بشود، داشته باشند . شاید رغبت کمتری به رژیم غذائی سالم برای قلب نشان بدهند . کمتر ورزش منظم بکنند و یا داروی لازم را مصرف نمایند .
برای جلوگیری از احساس بد که باعث آزار شما می شود، باید به این احساس مسلط باشید .
عملا شما نیاز دارید که خلق خود را متعادل سازید . گرچه داروهائی هستند که باعث تغییر و بهتر شدن خلق شما می شوند، اما به هر حال پژوهش نشان می دهد که تغییر در خلق یعنی واکنش در برابر افسردگی و دیگر هیجان های منفی می تواند مدتها قلب شما را در برابر حمله های ناملایم و ناسازگار حفظ نماید .
یکی از راه های محافظت از قلب، جلوگیری از خشم و غلبه بر آن است . بدخلقی و عصبانیت می تواند در طی دو ساعت پس از خشم و غضب، خطر حمله قلبی را دو برابر بکند . در چنین مواردی که خشم بر شما غالب می شود، از خود بپرسید:
الف . آیا آنچه مرا ناراحت، آشفته و عصبانی کرده است واقعا مهم است؟
ب . آیا آنچه فکر می کنم و احساس می نمایم درست است؟
ج . آیا وضع قابل تغییر است؟
د . آیا آنچه از خشم و غیظ و غضب عاید می شود، ارزش به خطر انداختن سلامتی را دارد؟
چه باید کرد؟
در زیر هفت راه گوناگون را برای حفظ تعادل یادآوری می کنیم:
1 . می توانید از پزشک و یا روان پزشک کمک بگیرید که اگر افسردگی و یا افکار پریشان دارید، شما را راهنمائی کند تا احساسات شما درمسیر درست هدایت شود و نیز به افعال خوب دیگران توجه کنید تا راهنمای شما به سوی راه درست و افکار صحیح باشد .
2 . دوستان باب و مناسب داشته باشید: دوستان خوب برای قلب شما خوب هستند . بدانید که تنهائی عمر را کوتاه می کند . یک پژوهش تازه که در آمریکا بر روی 292 بیمار که به سبب نارسائی قلبی بستری بودند، انجام گرفته است، نشان داد کسانی که بیشتر منزوی بودند، بیش از دیگران که ارتباطهای اجتماعی قوی و دوستان خوب داشتند، دچار ناراحتی کشنده قلب شدند و نیز بیش از دیگر بیماران به سبب ناراحتیهای قلبی، مانند آنژین صدری و نارسائی قلبی، مراجعه نمودند و از نو بستری شدند . گرچه این مطالعه و پژوهش هم درباره بانوان و هم درباره مردان انجام گرفت ولی در بانوان بیشتر نمودار شد . این پژوهش در دانشکده پزشکی «ییل » (5) در «ینوهون » (6) انجام گرفت . سرپرست این گروه تحقیقاتی می گوید:
«علت این که بانوان بیشتر در معرض خطر هستند، این است که تنهائی و انزوا آنان را در برابر هورمونهای استرس آسیب پذیر می نماید . آنان وقتی که ببینند افراد خانواده و یا دوستان به آنها توجه ندارند، بیشتر در تنهائی بسر می برند و خودشان نیز سبت به خود بی توجه می شوند» .
جدا از زمینه و سازوکار این موضوع، آنچه قابل توجه است این است که تنهائی، مانند خشم گرفتن و عصبانی شدن کشنده است به ویژه این که در بیماران قلبی مورد مطالعه، انزوای اجتماعی همطراز با دیگر عوامل ضد تندرستی از جمله بهم خوردن عمل قلب، شناخته شد و بلکه گوشه گیری و انزوا عامل مهم تر به حساب آمد .
اگر شما دوستان و نزدیکانی ندارید که در جوار شما زندگی کنند، به هر حال می توانید در اجتماعات سودمند شرکت کنید مانند رفتن به مساجد و مجالس سخنرانی و شرکت در نماز جماعت و غیره که در هر حال عده ای از همنوعان خود را ملاقات خواهید کرد، به گفتگو خواهید نشست و از مصاحبت آنان لذت خواهید برد .
3 . داشتن سرگرمی در منزل: بکوشید که از مطالعه کتاب لذت ببرید، کتابهای خوب و آموزنده بخوانید .
اگر امکان داشته باشید در باغچه حیاط، ولو کوچک، گل و سبزی بکارید و گاهی خود را به آن مشغول نمائید . بکوشید کینه به دل راه ندهید . به حیوان ها و گل و گیاه مهربان باشید و به انسانها مهربان تر .
4 . تفکر: گاه گاهی در خلقت کاینات تفکر و تامل نمائید . ذکر و تسبیح به درگاه قادر متعال می تواند بسیار آرام بخش باشد و دقایقی چند شما را از افکار پریشان برهاند . اصولا احساس آرامش، در تندرستی مؤثر است . به ویژه وقتی که خود را در درگاه و پناه خالق ببینید و به بخشش و کرمش امیدوار باشید که قطعا در قلب شما اثر بسیار نیکو دارد و استرس شما را برطرف می کند . به درستی معلوم نیست که این آرامش خاطر، استرس و اضطراب را چگونه برطرف می کند ولی آنچه می توان به یقین گفت، این است که اثر مستقیم در دستگاه قلب و عروق و نیز هورمونهای بدن دارد، چه در مدت تفکر و تذکر، اعضای بدن در کمال آرامش است و فارغ از هرگونه فکر و پریشان حالی استرس آور، قلب بدون هیجان می تپد . به ویژه این که در عین حال افکار منفی مانند خودپسندی و بدبینی از انسان دور می شود و افکار مثبت بر جای آن می نشیند . برای نمونه اگر در جاده ای، خودرویی با بی احتیاطی جلو شما بپیچد، به جای این که مشت خود را گره کنید، و داد بزنید، در این فکر باشید که شاید این راننده ناشی است چه بهتر که پشت سر او حرکت کنم تا اگر حادثه ای به وی رخ دهد، به او یاری برسانم . آیا چنین فکر و اندیشه مثبت بهتر نیست؟ آیا قلب شما آرام نخواهد گرفت؟
در یک مطلب دیگر نباید شک داشت که کسانی که ایمان قلبی و اعتقاد عمیق به مذهب دارند و عامل به دستورات مذهبی هستند، از لحاظ بدنی هم سالم ترند .
5 . مهر و محبت خانوادگی: داشتن همسر و فرزندان در خانه، باعث آرامش خاطر و رفع استرس می گردد . بچه های کوچک شما و نوه های شما بهترین برطرف کننده تنش و اضطراب شما هستند . پس از آن که آنان بزرگ شدند، افزون بر روابط فرزندی، باید با آنان دوست باشید و همانند یک دوست صمیمی رفتار کنید . مادران باید محرم راز دختران خود باشند نه این که مانند یک بیگانه و یا یک مادر بدعنق با آنان رفتار کنند .
در پایان این بحث، هشت راه برای جلوگیری از حمله قلبی یادآوری می کنیم:
1 . سیگار نکشید .
2 . رژیم غذائی شما باید طوری باشد که 25% کالری آن از چربیها، 60 تا 65% از «ایدروکربورها» (7) مانند نان و میوه و غیره و 10 تا 15درصد از پروتئین تامین گردد . مقداری نیز شامل فیبر (الیاف) در حدود 25 تا 30گرم .
3 . هر روز حدود سه کیلومتر پیاده روی کنید .
4 . اگر وزن شما زیاد است، آن را کم کنید .
5 . چربیهای اشباع شده مانند کره و چربی تنه نباید بیش از 20گرم در روز خورده شود اگر قبلا دچار حمله قلبی شده اید، این مقدار باید ده گرم باشد .
6 . مقدار کلسترل غذای شما نباید روزانه بیش از 300 میلی گرم باشد . اگر قبلا دچار حمله قلبی شده اید، نباید بیش از 200 میلی گرم باشد .
7 . اگر شما بانوئی هستید یائسه برای مصرف هورمون جانشین به جای هورمون زنانه با پزشک مشورت نمائید .
8 . هرچه می توانید از استرس (تنش زندگی) بپرهیزید .
پاورقیها:
1. Circulaion, Dec 2,1997.
2. Adrenaline.
3. Norepinephrine.
4. Cortisol.
5. Yale.
6. New Haven.
7. Carbohydrates.
