حوزه نجف،میراث پویندگی

نجف،سالها مرکز تحولات عمیق و ریشه­ای در منظومه اندیشه­ای شیعه بوده است. بزرگان بسیار و اندیشه­ورانی ژرف، از آن برآمده­اند و توانسته­اند راهی به سوی تفکرات سنجیده و نو بگشایند. وجود عتبات عالیات در عراق باعث شده شیعیان به این شهرها همواره نوعی تعلق خاطر و اشتیاق وصف ناپذیرداشته باشند.

سال 448هجری،شیخ الطائفه طوسی،حوزه نجف را بنیان گذاشت و توانست حلقه­ای از اندیشه­وران و بزرگان شیعی را در آن شهر گرد هم آورد.حلقه­ای که پس از گذر درازمدت زمان، هر روز بر بالندگی و پویش آن افزوده شده و توانسته است بستری برای حضور اندیشمندان و بزرگانی از تاریخ اندیشة شیعه و پشتوانه­ نظریه­سازی های مجتهدانه گردد.

شیعیان عراق که حدود شصت درصد جمعیت این کشور را تشکیل می­دهند،سابقه­ای کهن و دیرین در این کشور دارند. از آن روز که علی(ع)بنیان حکومت عدل خویش را در کوفه بنا نهاد، تشییع در عراق ریشه گرفت. اما پس از آن روزهای شیرین و داد ورانه حاکمیت ایشان، شیعیان غالبا تحت ستم حاکمان جور و ستم بوده­اند و حقوقشان،به ویژه در سده اخیر، پایمال شده است.با این همه،پس از سالها، عالمان شیعی هیچ گاه از حرکت و تلاش خویش نکاستند و امیدوارانه به سوی اعتلای دین گام برداشتند. در سال 1968که حزب بعث،بر عراق چیره شد،حدود هشت هزار نفر در حوزه علمیه نجف مشغول به تحصیل بودند؛ اما این تعداد در اوایل دهه نود تا ششصد نفر کاهش یافت و برای فعالیت و تکاپوی علمی طلاب و فضلا مانع­تراشی های بسیار شد.

با این همه، اندیشمندان شیعی، با الهام از اندیشه­های ناب علوی ،هیچ گاه خاموش و بی مبالات از کنار حوادث و رویدادهای کشور عراق و جهان اسلام ، نگذشتند. در مواقع حساس، دیدگاه خویش را بیان کردند و بن بست ها را شکستند.آن رویه از روزگاران پیشین تا این روزها همچنان در رفتار،کردار و اندیشه بزرگان شیعی، حضور داشته است.همان گونه که در آشوبها و ناآرامی­های عراق در سال گذشته،آیت الله سید علی سیستانی،به عنوان نماینده روحانیت اصیل و هوشیار، با اندک اشاره­ای، کشور عراق را از فروغلتیدن در دامان جنگ قومی و داخلی نجات داد،این در حالی بود که هیچ اسلحه و قدرت مادی در اختیار نداشت. این امر خود، نشانی از اقتدار و نفوذ معنوی مجتهدان شیعی بود.

این مساله، ویژه دوران اخیر نیست. در سال 1285ه.ش. یکی از پشتوانه­های نهضت مشروطه ایران،علمای نجف بودند و حتی نظریه­سازی برای هماهنگی برخی از آموزه­های آن حرکت با میراث شیعی، از حوزه نجف و توسط کسانی چون علامه نایینی انجام گرفت. مراجع آن دیار در سال1915حکم جهاد را بر ضد استعمار انگلیس صادر کردند و یا برای رهایی از سلطه بیگانگان انگلیسی«در هیجده آوریل 1923 دو تن از روحانیان برجسته ایرانی به نامهای حضرات آیات ابوالحسن اصفهانی و شیخ محمد حسین نایینی همراه با روحانی برجسته شیعه عراقی مهدی خالصی، به تشکیل کنگره ای جهت راه جویی برای خروج عراق از قیمومت انگلیس، اقدام کردند»[1]

رژیم ستمکار صدام در سال 1358یکی از بزرگان شیعه در عراق یعنی آیت الله سید محمد باقر صدر را به شهادت رساند، و این نبود مگر برای آن اندیشه­های عمیقی که در مخالفت با حکومت ستم داشت، و به همین دلیل او را «خمینی عراق»لقب داده بودند،زیرا او با تفکرات خویش، نظریه­پردازی های انقلابی و اصیلی را به انجام رسانده بود که می­توانست اساس حکومت ظلم را ویران کند.

تلاش ما از پرداختن به کشور عراق، به دلیل این همه ظرفیت های گوناگونی است که در این کشور وجود داشته است.گنجایش های بسیاری که گشاینده راه پژوهش گران مسلمان است.حوزه نجف به کتابخانه­های وسیع و گنجینه­های کتب خطی مشهور است،بر اندیشه­وران و بزرگان آن سامان است که با توجه به حضور بیگانگان در این کشور برای حفاظت از این گنجینه­ها دقت و وسواس بیشتری نشان دهند و امید که این حرکت،قدمی کوچک در این راستا باشد.