تعریف سبک زندگی
سبک زندگی، مجموعه ای از طرز تلقی ها، ارزش ها و شیوه های رفتاری است که به زندگی ما سمت و سو می دهد. مقام معظم رهبری، در دیدار با جمعی از بسیجیان،سبک زندگی را«یک عیارسنج برای زندگی و آنچه در محیط زندگی رخ می دهد»، تعریف کردند. ایشان معتقدند: «هر مجموعه، نیاز به یک معیار و عیارسنج دارد. با این معیار، سبک زندگی به دست می آید. اینکه ما با چه عیاری بخواهیم مدل زندگی و رفتارمان را بسنجیم، آن سبک زندگی اسلامی است و سبک زندگی اهل بیت(ع) است»
ایشان در دیدار با جوانان خراسان شمالی فرمودند: «رفتار اجتماعی و سبک زندگی، تابع تفسیری از زندگی است. سبک زندگی ما بر اساس طرز فکر و مبانی اندیشه ای که داریم و بر اساس هدفی که برای زندگی می بینیم، تغییر می کند». ایشان ما را به نکات مبنایی توجه می دهد؛ یعنی سبک زندگی تابع مبانی ایدئولوژیک و مبانی اندیشه ای است؛ تا این مبانی روشن نشود، سبک زندگی به دست نمی آید. اگر ما مبانی اسلامی نداشته باشیم، نمی توانیم سبک زندگی اسلامی را به جامعه بیاموزیم.
با توجه به این نکته، اگر سطحی کارکنیم و بگوییم سبک زندگی فاطمیاین است که همه عفاف داشته باشند، چادر داشته باشند و این گونه برخورد کنند، حریم بین زن و مرد این گونه باشد، اما مبانی فکری مخاطب ما،اسلامی نباشدو هنوز به مبدأ و خدا ایمان کامل نداشته باشد، معادباور ی اش هم ضعیف باشد، خواه ناخواه سبک زندگی او هم با آن حضرت و اهل بیت (ع) همراه نخواهد شد.
براین اساس، سبک زندگی، مجموعه ای از رفتارها و طرز تلقی و ارزش های ذهنی، در برخوردهای خانوادگی و اجتماعی است.
اگر در سبک زندگی به دنبال مبانی اندیشه ای و ایدئولوژیک نباشیم، نمی توانیم رفتار ظاهری افراد را تغییر بدهیم. پس اگر بخواهیم جزئیات زندگی افراد، اسلامی بشود و تمام زندگی، مطابق با سیره حضرت صدیقه طاهره تغییر کند، باید باورها و مبانی فکری آن حضرت را ترویج کنیم. بنابراین، در سبک زندگی باید دنبال تغییر باورهای افراد و ترسیم اهداف زندگی باشیم. اگر اهداف زندگی اسلامی و الهی را برای افراد ترسیم کنیم، سبک زندگی ها خودبه خود تغییر خواهد کرد.
لزوم مراجعه به الگو
از نظر روان شناختی، تأیید شده که چنانچه الگو ها و اسوه ها دست یافتنی و ملموس وعینی باشند،افراد زودتر تحت تأثیر قرار می گیرند. ما نیز اگر در معرفی مبانی سبک زندگی مطلوب و الهی به مردم، صرفاً مباحث فلسفی و فکری را مطرح کنیم، برای همه افراد جامعه درک پذیر نخواهد بود؛در حالی که اگر در قالب الگوهایی عرضه شوند که در جامعه پذیرفته شده اند، بهتر جا می افتند؛ کما اینکه در جهان امروز هم از این روش استفاده می کنند و حتی اسوه های کاذبی در عرصه های هنری، ورزشی و غیره می سازند و در قالب این الگوها و اسوه ها، افکار و سبک زندگی و در بعد اقتصادی، کالاهای خود را تبلیغ و ترویج می کنند.
این راهکار جهانی،میزان تأثیرگذاری اسوه در افراد جامعه را می رساند و تأیید می کند کهپرداختن به اسوه، سریع ترین و طبیعی ترین و مؤثرترین راه تربیت عملی است. بنابراین، برای هدایت افراد به سمت تربیت اسلامی،بیان مطالب در قالب زندگی و رفتار اسوه ها، مؤثرتر است. خداونددر آیات مختلف، حضرت رسول اکرم (ص) و حضرت ابراهیم (ع) را اسوه حسنه معرفی و در آیه 11 و 12 سوره تحریم از حضرت مریم، به عنوان زن برتر و اسوه ایمانی، یاد می کند. در جای جای قرآن نیز از سبک زندگی و اندیشه های پیامبران و اولیای الهی و انسان های حکیم یاد شده است؛ چنان که خداوند برای بیان کلمات حکیمانه خود به سخنان لقمان حکیم استناد می کند. در حالی که خودش، منشأ همه خیرها و فضایل و خوبی هاست و دیگران هرچه دارند از منبع فیض الهی گرفته اند. بنابراین، با وجود چنین منبع فیضی، به طور طبیعیاستناد به دیگران لازم نیست،اما ساختار روحی و روانی انسان به گونه ای است که از انسان هایی مانند خود و از سبک زندگی و کلام آنها بیشتر تأثیر می پذیرد.
دلایل حجیت سبک زندگی فاطمی
1.برخورداری از مقام انسان کامل و عصمت
انسان همواره کمال طلب ودر پی افراد صاحب کمال است. البته کمال انسان ها، کمال نسبی وگاه کاذباست، اما با همین وضعیت برای دیگران الگو می شوند وسبک زندگی آنها برای دیگران معیار به شمار می رود.در حالی که بهترین الگو برای همگان، کسانی هستند که به کمال حقیقی و به مقام انسان کامل رسیده اند.
عالمان شیعه(ر.ک: طبرسی، مجمع البیان، ج8، ص 560) و حتی عالمان اهل سنت به صراحت اعلام کرده اند که بر اساس آیات قرآن، از جمله آیه 33 سوره احزاب (إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکمْ تَطْهیراً) که معروف به آیه تطهیر است،حضرت صدیقه به مقام عصمت و انسان کامل دست یافته است. در تفاسیر مختلف،این آیه بر عصمت اهل بیت، از جملهحضرت فاطمه (س)دلالت دارد.
وقتی که شخص به مقام انسان کامل رسید، در پرتو آن معرفت به عصمت می رسد. بسیاری از حکمای ما، مقام عصمت را یک مقام معرفتی تلقی می کنند؛ هرچند بین متکلمان، به ویژه اهل سنت و شیعه اختلاف نظر است که آیا عصمت، قهری وجبری است یا اختیاری؟اما تعدادی از علمامعتقدند عصمت یک مقام معرفتی است که شخصبه دلیل کمال علم و معرفت، از خطا و گناهان به دور است. شخصی که در این حد از مقام علم و معرفت باشد،بدون شکسبک زندگی او شایسته پیرویاست.
2.حجت بودن آن حضرت بر حجت های الهی
در احادیث مختلف از وجود مقدس پیامبر نقل شده است: «من و علی و فاطمه و حسن و حسین و نه تن از فرزندان حسین، حجت های خدا بر خلقش هستیم».(صدوق، امالی، ص 194؛ در منابع دیگر هم این روایت آمده است) از جابر بن عبدالله انصاری نیز نقل شده است: «خداوند علی و همسر و فرزندان او را حجت بر خلق قرار داده و آنان درهای علم در میان امتند؛ هرکس از آنان پیروی کند به راه راست هدایت یافته است». (همان:ص 73 و 74 )
پس حضرت صدیقه طاهره از کسانی است که پیامبر(ص) به نص احادیث صحیح، ایشان را حجت بر مردم معرفی و به پیروی از آن حضرت توصیه فرموده است. در برخی روایات، او حجت بر ناس و حجت بر امت و در برخی دیگر، حجت بر حجج معرفی شده است. در احتجاج طبرسی حدیثی از حضرت حجت(عج) روایت شده است که می فرمایند: «وَ فِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ )ص) لِی أُسْوَةٌ حَسَنَة؛برای من در دختر رسول اکرم (س) اسوه حسنه است» (الاحتجاج، جلد 2، ص 279)
زمانی که حضرت صدیقه،برای حضرت حجت که تمام خداباوران منتظرند تا او بیاید و سبک صحیح زندگی را برای آیندگان به ارمغان بیاورد، اسوه حسنه است، برای دیگر افراد به طریق اولیحجت خواهد بود واز سبک زندگی ایشان باید پیروی شود.
3.علم لدنی
در جامعه، ازافراد و چهره های ماندگار در رشته های مختلف علمی قدرشناسی می شود وافکار و روش زندگی اینها به دیگران، به ویژه جوانان معرفی می گردد تا از آنها الگوبرداری کنند. حضرت فاطمه(س)علاوه بر داشتن عصمت و انسان کامل بودن، از علم لدنی نیز بهره مند بودند؛ چنان که مرحوم کلینی از امام باقر (ع)نقل کرده که می فرماید: «فَطَمَهَا اللَّهُ بِالْعِلْم؛ خدا طینت و سرشت حضرت را با علم سرشت و از جهل دور کرد».(کافی، ج1، ص 460)
در کتاب خصال مرحوم صدوق نیز این حدیث آمده است: «عَلِیٌ وَ فَاطِمَةُ بَحْرَانِ مِنَ الْعِلْمِ عَمِیقَان؛ {این دو وجود مقدس و مبارک}، دو دریای عمیق از علم هستند که هیچ یک بر دیگری برتری و تجاوزی نخواهد داشت». (خصال صدوق، ص 65)
همچنین احادیث معتبری داریم که حضرت، محدَّثه و مخاطب ملائکه الهی بود. در برخی از این احادیث، آمده است:«کانَ جَبْرَئِیلُ یَأْتِیهَا...؛ جبرئیل خدمت حضرت می رسید». عبارت «کان جبرئیل یأتیها» بر استمرار این قضیه دلالت دارد؛ یعنی بعد از ارتحال وجود مقدس پیامبر(ص)، فرشتگان و جبرئیل پیوسته خدمت حضرت فاطمه (س) می رسیدند و از حوادث گذشته و آینده خبر می دادند. کاتب مذاکرات ایشان با فرشتگان، حضرت امیرالمومنین، علی (ع)بود که از این کتاب به نام مصحف فاطمه یاد می شود.جالب اینکه در روایات مختلف،مصحف فاطمه یکی از منابع علم امامان معرفی شده است. (کلینی، کافی،ج1، ص 239 ـ 241)
علم فراوان حضرت که با مراجعه به خطبه معروف فدکیه و سایر احادیث و دعاهای برجای مانده از ایشان مشهود است، یکی از معیارهای اسوه بودن و لزوم مراجعه به سبک زندگی ایشان است.
4.سیدة النساء بودن
درباره حضرت مریم، آیاتی هست که گواهی می دهد ایشان سیدةالنساء زمان خودش است؛اما در روایات آمده است که حضرت صدیقه طاهره برترین زن از اول عالم تا آخر آن است. سیدة النساء بودن، به نوعی برتری در معنویت و کمالات معنوی و علم مرتبط است؛ چنانکه درروایتی آمده: «کانَ أَعْلَمَهُم» و این را به فضایل اخلاقی و برتری علمی ربط داده اند.
5.وجوب اطاعت از آن حضرت
دلیل دیگر برای مراجعه به سیره آن حضرت، وجوب اطاعت از ایشان است. روایاتی داریم که در آنها به اطاعت از ایشان امر شده ایم.در این روایات، پس از طرح بحث خلقت پیامبر (ص) وحضرت امیر و فاطمه (علیهما السلام) و آفرینش دیگر موجودات،آمده است: «خداوند اطاعت از ایشان را برای مخلوقات واجب کرد(کلینی، کافی، ج1، ص 441)
پس به دلیل آنکه امر شده ایم از وجود مقدس پیامبر و حضرت امیرالمومنین و حضرت صدیقه طاهره (ع) اطاعت کنیم،باید به سبک زندگی ایشان مراجعه و زندگی خود را بر اساس زندگی آنان تنظیم کنیم.
پس به این دلایل که به اختصاربیانشد،سخنان و رفتار و سبک زندگی حضرت برای ما حجت و الگوست و برای ما مرجعیت دینی پیدا می کند و صلاحیت تفسیر و تبیین دین را دارد. کلمات ایشان، مبیّن دین است و سیره عملی، موضع گیری هاوسبک زندگی اش معیار تشخیص حق از باطل برای همه زنان و مردان است.
نمونه هایی از سبک زندگی فاطمی (س)در ابعاد مختلف
در آغاز خاطرنشان می شود که به چند دلیل،در دستیابی به سیره حضرت فاطمه (س) با محدودیت منابع روبرو هستیم:
اول: به دلیل شرایط اجتماعی در جامعه آن روز عرب، به زنان کمتر توجه می شد و زنان فعالیت اجتماعی چندانی نداشتند. حضرت صدیقه هم به عنوان زن، با وجود حضرت امیر، محدودیت هایی برای خودشان قائل می شدند.
دوم: نکته مهم دیگر آنکه مقدار آثاری که از افراد بر جای مانده، ارتباط تنگاتنگی با میزان حیاتشان بعد از وجود مقدس پیامبر (ص) دارد. در زمان حیات پیامبر اکرم (ص) همه در شعاع وجود آن حضرت محو بودند؛نه خودشان عرض اندام می کردند و نه دیده می شدند؛ همه مستقیم از وجود مقدس پیامبر(ص) استفاده می کردند. اما هر چه از زمان پیامبر می گذشت، نیاز به مراجعه به دیگر صحابه و واسطه قرار دادن آنها برای دریافت دین بیشتر می شد و مردم راهی نداشتند مگر اینکه به صحابه مراجعه کنند تا به واسطه آنها با پیامبر و کلمات ایشان آشنا شوند.
از این رو بعد از پیامبر، نزدیکان حضرت و صحابه هر اندازه عمر طولانی تری داشتند، مجال بیشتری نیز برای نقل احادیث پیامبر (ص) یافتند.در حالی که حضرت فاطمه بعد از پیامبر اکرم، مدت بسیار کمی، حدود 75 یا 95 روز ادامه حیات داد.
سوم: درشرایط سیاسی آن روز مدینه، دغدغه سیاست مدارانمدینه، به دست آوردن حکومت و قدرت بود.حضرت نیز در این شرایط با یک موضع گیری سیاسی علیه حکومت وقت به شهادت رسید و به همین دلیل قبرش هم مخفی بود. احیای نام ایشان ملازم بود با احیای آثار ایشان که یک مخالفت سیاسی را در پی داشت. از سوی دیگر، احادیث ایشان، در طول زمان و به ویژه با ممنوعیت کتابت حدیث که دو قرن برای همه احادیث اجرا گردید،به اندازه کافی منتشر نشده وبسیاری از آنها باقی نمانده است.
مجموعه این عوامل،سبب شده است که ازمقام والا و سخنان و زندگی ایشان منابع محدودی به دست ما برسد.
به هر حال، زندگی حضرت به چند بُعد تقسیم می شود:
1.بُعد معرفتی و معنوی(سیره عبادی)؛
2.بُعد سلوک ایشان در خانواده(سیره همسرداری، خانه داری وتربیت فرزند)؛
3.بُعد فعالیت های فرهنگی و اجتماعی (سیره فرهنگی)؛
4.بُعد فعالیت های سیاسی درباره اساس حکومت و بحث امامت(سیره سیاسی)
با مراجعه به این ابعاد از زندگی ایشان ومطالعه هر یک از آنهامی توانروش وسبک زندگیفاطمی را به دست آورد.
نکته مهم این است که در سبک زندگی یر اساس الگوی زندگی فاطمی، به اهمیت هر یک از این موارد ومیزان تأثیر هرکدام در زندگی زن پی ببریم و دریابیم که براساس آفرینش زن ونقشی که خالق برای او رقم زده،وی درآن زمینه چه وظیفه ای بر عهده دارد؟
1.سیره معنوی وعبادی
اولین نکته ای که در زندگی آن حضرت وجود داشته و بر اساس اصول اسلامی است، رسیدن به کمال است.اسلام، دنیا و رفاه مادی را اصل نمی داند، بلکه آنهارا زمینه ساز رسیدن انسان ها به کمال حقیقی می شمارد. زندگی دائمی و سعادت حقیقی، در سرای آخرت است. بنابراین تمام احکام اجتماعی و سیاسی اسلام و نظام هایی که ایجاد کرده، برای این است که انسان ها به آن کمال حقیقی و کمال معرفتی دست پیدا کنند.
حضرت زهرا (س)در عمر کوتاه خود، بر اساس شرایط روزگار،در تنگناهای بسیاری قرار گرفتند. با وجوداین سختی ها که گاه قهری بود و گاه انتخاب خود ایشان،وبا داشتن چند فرزند و زندگی پرمشغله و پرکار،و افزون بر اینها غیبت فراوان امیرالمؤمنین (ع)در خانه به دلیل حضور در جنگ ها، عبادت و معنویات در زندگی حضرت بسیار پررنگ است.
ما دو نوع عبادت را در زندگی حضرت می بینیم؛ عبادت هایی مثل نماز که نیاز به فراغت از امور زندگی داشت و نمازهای خاصی به نام نماز حضرت صدیقه طاهره مشهور شده که ساعتی وقت می برد. این نمازها که از حضرت بر جای مانده، نشان می دهد که حضرت در عین رسیدگی به امور زندگی، فرصتی به این عبادت ها اختصاص می دادند؛ چنان که امام حسن(ع) از نماز شب و شب زنده داری ها و عبادت های طولانی مادرش گزارش داده است. همچنین حسن بصری ـ که بعضاً به اشتباه گمان می کنند امام حسن (ع) بوده است ـ می گوید حضرت صدیقه آن قدر به عبادت می ایستاد که پاهایش ورم می کرد. طولانی ترین تعقیب ها در نماز نیز از حضرت صدیقه طاهره نقل شده استکه برخی تعلیم پیامبر (ص) به ایشان است و برخی را خود حضرت انشا فرموده اند.این تعقیبات، مضامین و نکات بسیار ناب توحیدی و معرفتی در بر دارد و توجه به معاد و یاد مرگ و ترسیم حالات سکرات مرگ و احوال قیامت، در آنها بسیار برجسته است. همچنین با وجود منابع محدود، از آن حضرت دعاهای بسیاری به ما رسیده است.
نوع دیگر از عبادت ایشان، با کار و مشغله های زندگی قابل جمع است؛ مانند تلاوت قرآن که در زندگی حضرت پررنگ است و از آن به عنوان یکی از سه محبوب خود در این دنیا یاد می کند. در گزارشی آمده است که سلمان خدمت حضرت رسول رسید و اظهار شگفتی کردکه دیده است حضرت فاطمه در حالی که کار می کرد، قرآن نیز تلاوت می فرمود. همچنین حضرت روزه های مختلف و مستحبی می گرفت. از دیگر عبادت های حضرت، برنامه منظم هفتگی برای زیارت قبور، به ویژه قبر حمزه سیدالشهداء بود.
نکاتی که از سیره عبادی حضرت نقل شد، خود، یک الگو وسبک زندگی است که بیان می دارد در کنار انجام وظایف خانه و مسئولیت و مشغله های زندگی، چه مقدار باید روزانه به عبادت پرداخت.
2.سیره حضرت در خانه
زن در خانه سه وظیفه اساسی دارد:
1.همسرداری؛
2.خانه داری؛
3.تربیت فرزندان.
در هر یک از این وظایف، نکاتی ارزشمند و تربیتیاز حضرت به دست ما رسیده است. در بحث همسرداری و احترام به همسر،در سیره حضرت می بینیم که ایشان گشاده رویی را دروازه ورود به بهشت برای مؤمن ذکر می کند ( بحار ج 72 ص 401)و در رفتار با همسرشنیز به سخن خود عمل می کند.(بحار ج 3 ص 117 ) در محضر پدرش، با ابراز محبت به حضرت امیر (همسرش)، او را با احترام یاد می کند و بهترین یاور و بهترین همسر معرفی می کند. در مقابل، حضرت امیر نیز می فرمود: «هرگاه به فاطمه نگاه می کنم، همه دردها و رنج ها و غصه ها را از یاد می برم». (کشف الغمه، ج1، ص 373 ) در لحظه های ناگوار زندگی هم این نوع جملات تکرار می شود.
ابن فتال نیشابوری می گوید حضرت صدیقه، حضرت امیر را (متناسب با شرایطی که در آن بودند) با کلمات محبت آمیز یا عنوان پسر عم(در محفل خصوصی) و با تعابیر محترمانه (نزد عموم) یاد می کرد. (روضه، ص 151) برای مثال در نزد پدرش، از همسر خود با عنوان«علی» و نزد مردم با کنیه «ابالحسن» یا القاب دیگر از ایشان یاد می کند؛ چراکه جامعه عرب ذکر نام را خلاف عرف می دانستند.(فرات کوفی،تفسیر، ص 83 ) به هر حال، متناسب باشرایط، نوع خطاب و یادکرد تغییر می کرد. اینها نکته های ظریفی از زندگی ایشان است که همسران در زندگی خانوادگی باید از آن حضرت بیاموزند.
حضرت به اقتضای شرایط آن روز جامعه و نیز موقعیت خود،از زیورآلات گران قیمت استفاده نمی کردند؛ اما حداقل آراستگی را که برای زن در خانه لازم است، رعایت می کردند؛ مانند استفاده از عطر.(صدوق، امالی، ص41 و 42)در این باره نیز داستان معروفی درباره ایشان نقل شده که نکته تربیتی ـ اجتماعی دارد؛ داستان پوشش آن حضرت در برابر فرد نابینا؛هنگامی که پیامبر (ص) سؤال می کنند چرا خودت را در برابر یک نابینا می پوشانی، می فرمایند: او مرا نمی بیند، ولی بوی مرا استشمام می کند و این حجاب برای این است که آن بو را حس نکند. این داستان از تأثیر روانی خاصی سخن می گوید که بی حجابی زن حتی در برابر نامحرم ممکن است بر جای گذارد.
همچنین در بعضی از گزارش ها آمده که حضرت از برخی زیورآلات مثل گوشواره و مانند اینها استفاده می کردند. (همان، ص 552)
بحث دیگر در سبک تعامل با همسر درزندگی حضرت زهرا (س)، اطاعت از همسر است. ایشان می گوید من به توصیه پدرم همواره عمل کردم که فرمود: «از همسرت اطاعت کن و از او چیزی نخواه که در توانش نباشد». در اواخر عمر خود نیز فرمود:«من همواره سعی کردم این نکته را در زندگی ام رعایت کنم و به آن پایبند باشم». حضرت امیر هم می فرمود:«هیچگاه ندیدم آن حضرت کاری کند که مرا خشمگین و دل آزرده کند»
گفتنی است که اطاعت صدیقه طاهره از امیرمؤمنان و همراهی با ایشان، الزاماً از آن باب نبود که همسرش،امام بود و علم غیب داشت؛ بلکه قبول این زندگی دو طرفه و مدیریت زندگی از جانب حضرت امیر بوده که این همراهی را ایجاد می کند.
نکته بعدی هم تناسب درخواست هاست. حضرت فرمودند:«این توصیه را همواره از پیامبر دارم که از پروردگار خود حیا می کنم چیزی از همسر بخواهم که در توانش نباشد». (امالی صدوق، ص 616 )
با مرور زندگی حضرت درمی یابیم که ایشان در نبود حضرت امیر، همواره در مسائل اقتصادی به حداقل ها اکتفا می کردند.
در بحث تربیت فرزند نیزحضرت چند نکته را هنگام انتخاب همسر به عنوان مقدمه این بحث رعایت کرد؛ چرا که در روایت داریم برای فرزندان و نسل آینده تان، شخص مناسب را به همسری انتخاب کنید.در روایات بیش از مسائل ظاهری و مادی در انتخاب همسر، بر اخلاق و معنویت و ایمان و طهارت و پاکی نسل زن ومرد تأکید شده است. حضرت صدیقه خواستگاران متعددی از بزرگان و اشراف داشت، اما ایشان با معیارهایی که محوریت آنها ارزش های اخلاقی و معنوی بود و از گفت وگوی حضرت با پیامبر(ص) به دست می آید، حضرت امیر را انتخاب کرد که جوانی با توان ضعیف اقتصادی بود.
جوانان ما نیز در انتخاب همسر باید از این شیوه و معیارها الگوبرداری کنند که معیار انتخاب همسر،فقطامور ظاهری یا مالی نیست، بلکه معیار، ارزش های معنوی و اخلاقی است.
در باب تربیت فرزند، نکاتی در روایات مطرح شده که بخش عمده آنها توصیه های پیامبر(ص) به دختر بزرگوارش، حضرت فاطمه است؛ از جمله آداب شب ازدواج، مقدمات انعقاد نطفه و آداب پیش از آن، انتخاب اسم، عقیقه کردن، اذان در گوش خواندن و. ...
التزام و توجه به این امور، یک سبک و روش زندگی و برخاسته از نوعی نگرش به زندگی است.
در بحث پرورش جسمی کودک هم روایتی داریم که حضرت التزام داشتند فرزندان از شیر مادر استفاده کنند(مکارم الاخلاق، ص 117) و غذای فرزند را بر غذای خود مقدم می داشتند و سعی می کردند تا حد امکان، فرزندان را سیر کنند. در زمان بیماری فرزندان نیز با دلسوزی های مادرانه، برای بهبود آنها نذر می کردند و روزه می گرفتند.
در بحث تربیت روحی و عاطفی فرزندان و شفقت و مهربانی مادر به آنها، سلمان نقل می کند که به خانه فاطمه(س) رفتم و دیدم که حضرت مشغول آسیاب کردن است و طفل ایشان گریه می کند. عرض کردم: چرا از فضه کمک نمی گیرید؟ فرمود: امروز نوبت استراحت ایشان است. سلمان گوید: حضرت آنقدر آسیاب کرد که خون دستش بر دسته آسیاب جاری شد و به سنگ آسیاب رسید. عرضه داشتم: من بروم بچه را ساکت کنم؟ حضرت فرمود: تو بیا آسیاب کن و من به بچه رسیدگی می کنم. من مادرم و به فرزندم مهر بان تر هستم. یعنیحضرت هنگامی که میان بچه داری و کار خانه تعارض ایجاد شد و ناچار بود که یکی را انتخاب کند، رسیدگی به فرزند را انتخاب می کند و می فرماید: «انی ارفق؛ من مهربان ترم به این بچه».(چند نکته در این روایت وجود دارد که در دلایل امامت طبری ص 140 آمده است)
3.سیره فرهنگی و سیاسی
در سیره فرهنگی و سیاسی حضرت داریم که آن خطبه های معروف فدکیه را در مسجد خواندند. یا زمانی که به زیارت قبور شهدای اُحد می رفتند، شخصی از حضرت پرسید که چرا شوهرت قیام نکرد و حکومت را نگرفت؟ آنجا حضرت غدیر را یادآوری کردند و فرمودند: «مَثَل الإمام مَثَل الکعبة»؛ دیگران باید به سوی امام بیایند، نه اینکه او به سمت مردم برود. همچنین روایت شده است که شخصی خدمت حضرت رسید و گفت: هدیه ای از پدرت به من بده. حضرت به خادم فرمود پوستینی را که حدیثی از پیامبر بر آن نوشته شده بود، بیاورد. خادم گفت پوستین گم شده و آن را پیدا نمی کند. حضرت فرمود: برو وآن را پیدا کن؛ «فإنّها تَعدل عندی حسناًوحسیناً». این روایت، بیانگر یک آموزه دینی درباره ارزش معارف نبوی ودینی است؛ و این سخن مادر حسن و حسین (عما) وسخن حجت خداست که مبالغه نمی کند.
با وجود این نمونه ها از فعالیت های فرهنگی و سیاسی حضرت، زمانی که پیامبر (ص) تقسیم وظایف فرمود و فاطمه(س) را مسئول کارهای درون خانه وخانه داری و حضرت علی(ع)را مسئول کارهای بیرون منزل کرد، ایشان اظهار خوشحالی و رضایت می کند. (مجلسی، بحارالانوار 43، ص 81)
به این ترتیب، حضرت زمانی که وظیفه ایجاب می کرد، پرده نشین نبودو با حفظ حریم و رعایت شرایط، به فعالیت های فرهنگی و سیاسی می پرداخت.
نتیجه
با مطالعه ودقت در سیره آن حضرت، می توان در سبک و روش زندگی خود تجدیدنظر کرد و بر اساس آن جهان بینی و تفکر، برنامه ریزی کرد. در این سیره شناسی، میزان اهمیت مسائل مختلف مادی و معنوی در زندگی مشخص می شود. همچنین با ترویج مبانی فکری ایشان در مقام الگوی انسان کامل، می توان هدف صحیح را در زندگی ترسیم و در ابعاد مختلف از زندگی آن حضرت الگوبرداری کرد.