کودکان و دیابت

دکتر محمدرضا مهاجری؛ تهرانی فوق تخصص غدد

در چند دهه اخیر، دیابت در میان مردم شیوع بسیاری داشته است. بیشتر متخصصان معتقدند دلیل اصلی این بیماری، چاقی دوران کودکی است. بدون در نظر گرفتن نوع دیابت، در این بیماری بدن توانایی طبیعی خود را برای تنظیم قندخون از دست می‌دهد و در نتیجه، میزان قندخون دائماً نوسان دارد؛ به‌خصوص در کودکانی که به دیابت مبتلا هستند.

بعد از هر بار غذا خوردن، خون درون رگها لبریز از قند می‌شود و این افزایش غیرطبیعی تغییراتی در رگ‌های خونی ایجاد می‌کند. این تغییرات شیمیایی علائم اولیه‌ای ندارند، اما اثرات آنها در درازمدت آسیب‌های جدی به همراه دارد. انسولین هورمونی است که قندخون را تحریک می‌کند تا به تمام سلول‌های بدن برسد؛ بنابراین قندخون می‌تواند به عنوان منبع انرژی برای تمام عملکردهای بدن مورد استفاده قرار گیرد. در افراد دیابتی، یا انسولین کاهش می‌یابد و یا سلول‌های بدن به پیغام‌های فرستاده شده از انسولین موجود در بدن پاسخی نمی‌دهند.

دیابت نوع 1 را دیابت نوجوانی نیز می‌نامند؛ بیشتر کودکان و نوجوانان به دیابت نوع1 مبتلا می‌گردند. کودکان به ندرت دچار دیابت 2 می‌شوند؛ مگر آنکه افزایش وزن چشمگیری داشته باشند. بنابراین اگر عامل چاقی مفرط کودکان را کنار بگذاریم، می‌توانیم بگوییم که آنها بیشتر به دیابت نوع 1 مبتلا می‌شوند.

95-90 درصد از دیابتی‌های زیر 16 سال، دیابت نوع 1 دارند که ناشی از عدم توانایی پانکراس برای تولید انسولین است. دیابت نوع 1 را یک بیماری خودایمنی می‌نامند؛ به این معنا که دستگاه ایمنی بدن به یکی از بافت‌ها یا ارگان‌ها حمله‌ور می‌شود. افزایش تشنگی، دفع ادرار زیاد، کاهش وزن و اشتهای فراوان از علائم این نوع دیابت است. اگر بیماری تشخیص داده نشود، وزن بسیار کاهش یافته و در نتیجه کاهش زیاد انرژی، حالت تهوع نیز ایجاد می‌شود.

 این نوع دیابت در اثر چاقی زیاد ایجاد می‌شود؛ چرا که مکانیسم طبیعی بدن برای کنترل هورمون‌ها موفق عمل نمی‌کند و سلول‌های بدن به سیگنال‌های فرستاده شده از انسولین پاسخی نمی‌دهند؛ در نتیجه دیابت نوع 2 ایجاد می‌شود. علائم دیابت نوع 2 معمولاً مشخص‌تر از دیابت نوع 1 است؛ با آنکه شباهت زیادی به علائم نوع 1 دارد.

عفونت دستگاه ادراری و  دیر بهبود یافتن زخم‌ها و جراحات از علائم بیماری هستند. کودکان مبتلا به دیابت نوع 2، کمتر به کما می‌روند؛ چرا که با ظهور علائم آن سعی در بهبود بیمار می‌شود؛ حال آنکه خطر به کما رفتن در دیابتی‌های نوع 1 بیشتر است.

شیوع دیابت در میان کودکان
دیابت در میان کودکان چندان شایع نیست؛ هر چند که آمار و ارقام خطر افزایش و رشد این بیماری را خبر می‌دهند. اما میزان ابتلای کودکان به دیابت در کشورهای مختلف تفاوت دارد:  در انگلستان، از هر صد هزار کودک، 17 نفر  در اسکاتلند، از هر صد هزار کودک، 25 نفر. در فنلاند از هر صدهزار کودک، 43 نفر.  در ژاپن از هر صدهزار کودک، 5 نفر به دیابت دچار می‌شوند.

طی 30 سال اخیر، رشد دیابت در تمام کشورها حدود سه برابر بوده است. دیابت نوع 2 در کودکان نخستین بار در آمریکا و اروپا دیده شد و علت آن هم حرکت جمعیت جهان به سمت چاقی است، اما چاقی را نمی‌توان عامل افزایش دیابت نوع 1 دانست و این نوع دیابت نیز به شدت در حال رشد است.

عوامل دیابت در کودکان 
دلیل مشخصی را نمی‌توان برای دیابت کودکان در نظر گرفت. احتمالاً ترکیبی از محرک‌های ژنی و ژن‌ها، عامل بروز آن هستند. بیشتر کودکان مبتلا به دیابت نوع 1، سابقه این بیماری را در خانواده خود ندارند.