موزه حمام علیقلی آقا مجموعه ای است که در طول سلسله ی صفوی ساخته شده است و به خاطر معماری و شیوه ی مهندسی شناخته شده است. موزه حمام علیقلی آقا شامل سازه های متنوعی است که ویژگی های منحصر به فرد فراوانی دارند. به عنوان بخشی از فرهنگ ایرانی، حمام ها منعکس کننده ی زندگی تاریخی و شیوه ی زندگی مردم قدیم ایران هستند. این حمام با کاشی های زیبا، نقاشی های سنتی مربوط به عصر قاجار و حکاکی های روی سنگ، تزئین شده است. بازدید کنندگان و گردشگران در این حمام قدیمی حس می کنند که می توانند زندگی مردم قدیم ایران را از نزدیک لمس کنند. گردشگران در حالی که روی کف مرمری حمام علیقلی آقا راه می روند می توانند کاملا حضور در حمام را حس کنند. در گوشه گوشه ی حمام مجسمه هایی با لباس های مربوط به گذشته می بینید که در حالت هایی که از ابزارها و لوازم سنتی حمام استفاده می کنند فرم داده شده اند، مردم عادی که در حال صحبت با هم هستند و همدیگر را کیسه می کشند یا ماساژ می دهند. وقتی به اطراف نگاه می کنید حس می کنید که به 200 سال گذشته سفر کرده اید. این حمام در حال حاضر یک موزه مردم شناسی است و یکی از جاذبه های دیدنی جالب ایران و اصفهان محسوب می شود.
دوش گرفتن در حمام
بدون شک ایران یکی از زیباترین مقصد های گردشگری در ایران است، حمام علیقلی آقا نیز در این شهر قرار دارد. این مجموعه ی فرهنگی غنی از بازار،زورخانه، مسجد، مدرسه، حمام، کاروانسرا و تعدادی مغازه تشکیل شده بود. متاسفانه تمام مجموعه ی علی قلی آقا سالم نمانده است. اتلاف وقت باعث شده تعدادی از این ساختمان ها و امکانات از بین بروند و به جای آنها سازه های مدرن ساخته شود. امروزه حمام دیگر کاربری سابق خود را ندارد و اما هنوز بازدید کنندگان زیادی را به خود جذب می کند، حمام علیقلی آقا امروزه به مموزه مردم شناسی تبدیل شده است. بر خلاف سایر موزه هایی که از این نوع وجود دارند، موزه ی حمام علی قلی آقا پر از پیکره های مومی در اندازه های طبیعی و ظروف، ابزارها و لوازم قدیمی حمام است و توریست های می توانند شاهد تمام جنبه های مختلف جامعه ی قدیمی ایران باشند. شما می توانید ملاها، بازرگانان، کارگران و مردان پایین شهر را در این مجموعه ببینید. البته همه ی آنها از پلاستیک و موم ساخته شده اند. آنچه در این مجموعه می بینید، این مردان اصیل سیبیلو، دقیقا مثل این است که 200 سال قبل در یکی از خیابان های این اطراف گم شده باشید ، همه چیز شبیه به اصل آن ساخته شده است. همه ی شخصیت هایی که در این موزه مردم شناسی می بینید تا حد امکان بر اساس آنچه واقعا در این مکان زیبا اتفاق می افتاده ساخته شده است.
موزه حمام علیقلی آقا در طول زمان
حمام علیقلی آقا در سال 1713 میلادی به دستور علی قلی آغا اصفهانی (علی قلی آغا ، یکی از خواجه های با نفوذ، خیر و دانای عصر خود بود، اصطلاحا خواجه ها را آغا می نامند، اما در بیشتر متن ها علی قلی اقا ذکر شده است) ساخته شده است. علی قلی آقا از درباریان و ملازمان دو دوره ی امپراطوری صفوی یعنی دوره ی شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی بوده است. گرمابه ی علی قلی آقا از یک حمام بزرگ و یک حمام کوچک تشکیل شده است. هر کدام از این حمام ها خود شامل دو بخش اصلی می شوند: سربینه (یا رختکن) و گرم خانه (یا سالن حمام داغ). مردان و زنان تمام طبقات اجتماعی جامعه اجازه ی استفاده از این حمام را داشتند. زمان مخصوص برای حمام مردان از طلوع خورشید تا ظهر و زمان مخصوص برای حمام زنان از ظهر تا غروب خورشید در نظر گرفته شده بود. در دوره های خاصی مثلا در زمان قاجار، اربابان ثروتمند و افراد با نفوذ می توانستند برای چند ساعت حمام را کرایه یا رزرو کنند، در این ساعات مردم عادی اجازه ی استفاده از حمام را نداشتند.
ویژگی منحصر به فرد موزه حمام علیقلی آقا
سرتاسر بنای حمام علیقلی آقا به سبک معماری اصفهان طراحی شده است. معماری اصفهان یکی از زیرشاخه های معماری اسلامی است و شما می توانید در این سبک کاشی های زیادی که در آنها از هفت رنگ و الگوهای گلدار استفاده شده است را مشاهده کنید، همچنین این حمام از سطوح بالایی از ساخت و ساز برخوردار است. با این سبک و سیستم معماری هوشمندانه ی ایرانی در گذشته، حمام مقدار بسیار کمی انرژی مصرف می کرد. برای سوختن مشعل حمام از چوب و ذغال سنگ استفاده می شد و لوله کشی مخصوصی در کف حمام وجود داشت که دود داغ این سوخت را در زیر حمام هدایت می کرد. در نتیجه محیط هم ضد عفونی می شد و هم گرم می ماند و حداکثر استفاده از سوخت صورت می گرفت. با توجه به اینکه این طرح در حدود 300 سال گذشته اجرا شده است، این سطح از نو آوری و آگاهی از بهره وری انرژی بسیار هوشمندانه و در زمان خود بسیار ویژه بوده است. یکی دیگر از ویژگی های خاص این حمام و موزه مردم شناسی که البته ویژگی ساده تری است، ستون های بزرگی که از سنگ سفید ساخته شده اند و چند استخر حمام است. وقتی با دقت نگاه کنید شیار ها و دندانه هایی را بر سطح این ستون ها می بینید، می توانید حدس بزنید که این ها چه هستند؟ می خواهید باور کنید یا نه، اما از اینها برای نوع خاصی از ماساژ استفاده می شده. در حوضچه ها عموی می نشستند، مثل اینکه به پشتی تکیه کرده باشند، آب گرم از داخل این شیار ها و روزنه ها بیرون می امده و فرد در حالی که به این ستون ها تکیه می داده به شکل دلچسبی از این ماساژ منحصر به فرد لذت می برده. در سرتاسر حمام علی قلی اقا بازدید کنندگان شاهد فواره های کوچک و جریان مداوم آب هستند. در واقع سازه ای که ایرانیان دو قرن قبل ساخته اند چنین پدیده ی شگفت انگیزی را امکان پذیر کرده است. با استفاده از تغییر فشار عمودی بین مخزن آب و استخر ها و در نظر گرفتن شیب لوله ها آب تنها با استفاده از نیروی طبیعی به طور مداوم در جریان است. این مسئله فقط برای به جریان درآوردن آب از اهمیت برخوردار نبوده بلکه با استفاده از صدای تسکین بخش شرشر آب محیطی آرامش بخش در حمام ایجاد می شد. آخرین ویژگی جذاب معماری حمام علی قلی آقا ، پنجره های آن است. وقتی در داخل حمام گردش می کنید به این مسئله توجه کنید که داخل حمام چطور روشن شده است. پنجره های این حمام با دقت زیاد و با استفاده از شیشه های محدب طراحی و ساخته شده اند و نور خورشید را به طور یکسان به تمام بخش های حمام پراکنده می کنند. شکل خاص این پنجره ها به گونه ای است که نور را فقط از یک طرف به داخل می تاباند بنابراین کسی نمی تواند از بیرون، داخل حمام را نگاه کند. حمام علی قلی اقا در مجموعه ی علی قلی خان، خیابان بید آبادی، اصفهان، ایران قرار دارد. پس از یک پیاده روی کوتاه به سمت جنوب ایستگاه متروی شهدا، به این موزه مردم شناسی می رسید.
آدرس: میدان شهدا - خیابان جامی - حمام علی قلی آقا. یا خیابان مسجد سید – خیابان آیت اله بید آبادی – روبروی خیابان طیب - کوچه علی قلی آقا. ساعات بازدید: هر روز 9 صبح تا 5 بعد از ظهر. قیمت بلیت برای گردشگران: 200000 ریال. مکان های گردشگری مجاور: مسجد سید