می‌گویند دیگران همان‌طور با ما رفتار می‌کنند که بهشان یاد می‌دهیم. اما وقتی صحبت از خوش‌قولی و مسئولیت‌پذیری باشد، ماجرا کمی پیچیده است، چون ساده‌ترین کار این است که اگر خطایی از دیگران دیدیم، هیچ نگوییم یا حتی خودمان دست‌کم در کوتاه‌مدت، همان رفتار را پیشه کنیم. وقتی فرد را به‌خاطر بدقولی و مدیریت ناکارآمدِ تعهداتش بازخواست نمی‌کنیم، خودمان هم به بخشی از مشکل تبدیل می‌شویم. دراین‌صورت، بی‌شک باید انتظار بدقولی، بدعهدی، کارهای سرسری، بهانه‌های بیهوده‌ی بیشتروبیشتر و درنتیجه اضطراب، سرخوردگی و دل‌زدگی افزون‌تر را داشته باشیم.
افراد بسیاری به تعهدات‌شان پایبند نیستند و ارزشی هم برای قول‌شان قائل نیستند. درمقابل، برخی افراد در مطالبه‌گری از دیگران ضعف دارند، ترجیح می‌دهند حرفی نزنند و امیدوار باشند دفعه‌ی بعد اوضاع بهتر پیش برود. خُب، بیشتر وقت‌ها چنین اتفاقی نمی‌افتد. در این مطلب چند راهکار برای مقابله با بدقولی و تقویت مطالبه‌گری به شما یاد می‌دهیم.
برای تغییر، باید رویکرد‌تان به مدیریت تعهدات مختلف زندگی‌تان را اصلاح کنید. متعهدبودن یعنی برای حرف‌تان ارزش قائل باشید و درعین‌حال درمقابل بدعهدی دیگران کوتاه نیایید. مسئولیت‌‌ناپذیری و مطالبه‌گری‌نکردن، مشکلاتی ایجاد می‌کنند که گاه پرهزینه‌اند: نه‌تنها راستی و اعتبارتان را خدشه‌دار می‌کنند، بلکه اطرافیان‌تان را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
اگر در سازمانی کار می‌کنید که قول آدم‌ها ارزشی ندارد و مسئولیت‌پذیری و وقت‌شناسی چندان مهم نیست، بهتر است برای ایجاد تغییر دلخواه‌تان تلاش کنید و اگر تغییر را ممکن نمی‌دانید، برنامه‌ای برای ترک سازمان طراحی کنید. وقتی تصمیم‌تان را گرفتید، هرچه بود، گله و شکایت را کنار بگذارید. در ادامه، چند راهکار کلیدی برای تقویت مسئولیت‌پذیری و مطالبه‌گری معرفی می‌کنیم.
1. از پیش مشخص کنید چه می‌خواهید
نتیجه‌ی ضعیف مایه‌ی شکایت بسیاری از مدیران است، به‌خصوص مدیرانی که در پایان کار متوجه می‌شوند خواسته‌های‌شان را از همان آغاز دقیقا مشخص نکرده‌اند. بنابراین پیش از پذیرفتن تعهدی یا اقدام به سین‌جیمِ کسی، باید خواسته‌ی خود را به‌صورت کاملا شفاف مشخص کنید. باید تعیین کنید در چه صورتی خروجی را موفقیت‌آمیز می‌دانید. وقتی خودتان مردد هستید، چه انتظاری از دیگران دارید؟
2. انتظارات را شفاف بیان کنید
گاهی می‌توان با توضیحی ساده در آغاز کار، از سوءبرداشت‌های آینده جلوگیری کرد. بنابراین همیشه مطمئن شوید دیگران به‌روشنی می‌دانند «چه» می‌خواهید و «چه‌مدت» زمان برای انجام آن در اختیارشان قرار می‌دهید. ابهام اغلب منجر به سرخوردگی و تأمین‌نشدن اهداف می‌شود. فراموش نکنید تنها با پرسیدن «متوجه شدید؟» راه به جایی نمی‌برید؛ از دیگران بخواهید برداشت‌شان را بیان کنند و به گفته‌هایتان واکنش نشان بدهند تا مطمئن شوید همه با هم به درک مشترکی رسیده‌اید.
3. بر بایدها تأکید کنید نه نبایدها
آدم‌های بسیاری عادت دارند به‌خاطر رفتارها و کارهایی که نمی‌پسندند، غر بزنند. در این مسیر، آنها معمولا فراموش می‌کنند پسند خود را می‌خواهند مشخص کنند.
4. پیش از متهم‌کردن، اجازه‌ی توضیح‌دادن بدهید
در رویارویی با فردی که کارش را به‌خوبی انجام نداده است، در گام نخست به او فرصتی دوباره بدهید؛ شاید مشغله‌اش خیلی زیاد بوده است و به‌گمانش وظایف دیگرش اولویت داشته‌اند. شاید هم نیاز به راهنمایی بیشتری داشته و البته شاید رخداد غیرمنتظره‌ای رخ داده که فراموش کرده است به شما اطلاع بدهد. پای صحبت‌شان بنشینید و اجازه بدهید دلایل و مشکلات‌شان را مطرح کنند.
5. پیامدهای بدقولی‌شان را با خودشان در میان بگذارید
افراد معمولا نمی‌دانند رفتارشان چه اثری بر دیگران یا خودشان می‌گذارد. بنابراین برای‌شان روشن کنید که پایبند‌نبودن به حرف و تعهد‌شان، چه تأثیری بر شخص شما، افراد دیگر و حتی خودشان دارد: شاید مجبور شوید تا دیروقت برای انجام کاری بمانید که وظیفه‌ی آنها بوده است؛ شاید این موضوع بر کار همه‌ی تیم اثر بگذارد و درنهایت شما را مجبور به تعدیل کند؛ شاید شما را از خودشان ناامید کنند؛ شاید هم، شما یا دیگران درباره‌ی سپردن مسئولیت‌های دیگر به آنها مردد شوید. نیت شما ناراحت‌کردن آنها نیست؛ تنها می‌خواهید پیامدها را روشن کنید تا امکان بهبود کارها در آینده فراهم شود.
6. انتظارات را دوباره تعریف کنید
اگر فردی در تأمین خواسته‌هایتان موفق نبود، باید دوباره درباره‌ی خواسته‌تان، زمان انجام آن و آنچه از عهده‌اش برمی‌آید، با او مذاکره کنید. داشتن جسارتِ صحبت دراین‌باره به‌جای تردید و سکوت، زمینه‌ی مسئولیت‌پذیری بیشتر و شکست‌های کمتر را فراهم می‌کند. اگر همیشه به‌دنبال بهترین‌ها باشید و به کمتر از آن قانع نشوید، معمولا به آنچه می‌خواهید، دست می‌یابید. بنابراین انجام کارِ درست، مطالبه‌گری و اصرار به متعهدبودن، هرقدر هم ناخوشایند باشد، سرانجام به‌نفع همه تمام می‌شود. البته یادتان نرود که انتظار تشکر نداشته باشید.
7. به کار مثبت پاداش بدهید و اشتباهات را با راهنمایی رفع کنید
درست است که خوش‌قولی و پایبندی به تعهدات وظیفه است، اما بدون تشویق، فرصتی مناسب برای ترویج این رفتار خوب را از دست می‌دهید. از کسانی که به تعهدات‌شان پایبندند، وقت‌شناس‌اند و هم‌گام با انتظارات و حتی فراتر از آنها عمل می‌کنند، پیوسته درجمع تشکر کنید. آنها بی‌تردید بدون تشویق هم این رفتار را ادامه می‌دهند، اما با این کار به دیگرانی که چنین رفتاری ندارند، نشان می‌دهید انتظار چنین رفتاری را از کارکنان و اطرافیان‌تان دارید. درعین‌حال در رفتار با کسانی که برای پایبندی به تعهدات تلاش می‌کنند، اما مشکلاتی دارند، شکیبایی به‌خرج دهید و با‌توجه‌به توانایی‌شان، آنها را راهنمایی کنید. بیشتر آدم‌ها دل‌شان می‌خواهد کارها را به‌خوبی انجام بدهند، اما برخی به حمایت و دانش بیشتری نیاز دارند.
هر تصمیمی که می‌گیرید، به‌هیچ‌وجه از بحث‌های دشوار نهراسید. مانند بسیاری از کارهای مثبت، برای مطالبه‌گری و تربیت انسان‌های مسئولیت‌پذیر باید از دایره‌ی امن‌تان خارج شوید و به این گفت‌وگوی ناخوشایند تن بدهید. کار آسانی نیست، اما بی‌شک ارزشش را دارد.
