عوامل ماندگاری و گسترش دائمی امواج نهضت کربلا (۱)

چکیده
 

تداوم جریان بیمه کننده ی یاد و راه عاشورا، « ترویج و گسترش دائمی امواج نهضت کربلا» و « ترویج و توسعه ی فرهنگ ایثار و شهادت» این کشور بیدار و پایدار- که بر محور ولایت این بیداری و پایداری را کسب و حفظ کرده است- هدف این نوشتار است.
نگارنده اعتقاد دارد: وظیفه ی ماست که به توسعه، ترویج و گسترش دائمی امواج نهضت کربلا بپردازیم و یاد آن عزیزان را گرامی بداریم؛ زیرا زنده نگه داشتن یاد آنان و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و هرچه پرشورتر داشتن این حماسه ی بی نظیر تاریخ، از اساسی ترین امور و حیاتی ترین مسائل اجتماعی و فرهنگی ملت های اسلامی است.
مردم روشن و آگاه جامعه ی ما، با هدایت و راهنمایی بزرگان دین و مبانی دینی نهضت کربلا دریافته اند که: شهادت به مثابه ی جوهر پویایی دین، مایه ی اصلی قوام و ماندگاری آن است؛ از این رو توسعه و ترویج امواج نهضت کربلا و گسترش دائمی آن، در حقیقت برافراشته شدن پرچم توحید و مکتب رهایی بخش اسلام است.
مکتب حسینی، عنوانی است برای رویکردی تربیتی به بزرگ ترین حماسه ی انسانی، حماسه ای فراتاریخی و فراجغرافیایی برای دمیدن روح حقیقت انسانی در همگان و راهنمایی مردم به سوی تعالی.
راهی که حسین علیه السلام در تعریف زندگی نشان داد، راه حریت و عزت است و پرچمی که برافراشت، فرا راه همه ی آزادیخواهان و عزت جویان تا قیام قیامت است. فرامندی این نهضت هر عقل منصف و آزادیخواهی را متحیر و متأثر از خود ساخته و فرا راه نجات هر نهضت از یوغ بردگی و بندگی قرار داده است.
گاندی رهبر بزرگ هندوستان، به تأسی از این مکتب گفته است: « من مبارزه را از شهیدان عاشورا آموختم».(91)
اقبال لاهوری، یکی از اندیشمندان جهان تسنن، امام حسین علیه السلام را آموزگار اسرار قرآن کریم و برافروزنده ی شعله ی ستم سوزی و ظلم ستیزی می داند؛ آنجا که می گوید:
رمز قرآن از حسین آموختیم
شعله ها از آتشش افروختیم(92)
آنچه که در این نوشتار می آید، تحلیلی است از عوامل ماندگاری و گسترش دائمی امواج نهضت کربلا که با بهره گیری از قرآن کریم و نهج البلاغه و سیره ی امام حسین علیه السلام فراهم آمده است.
کلیدواژه ها: عوامل ماندگاری، نهضت کربلا، امواج نهضت، گسترش دائمی، عبرت های عاشورا، امام حسین علیه السلام.

مقدمه
 

« و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاءٌ عند ربهم یرزقون»(93):
مبادا نمایید در دل گمان
که آنها که در راه رب جهان
نگشتند کشته نه هم مرده اند
که آنان همه تا ابد زنده اند
همیشه به درگاه پروردگار
برآنهاست رزق نکو برقرار
« ای بندگان خدا! بدانید اکنون که زبان ها باز است و گشاده، پیکرها سالم، اندام ها به خدمت آماده و جولانگاه، فراخ و گسترده، پیش از آنکه فرصت از دست برود و مرگ شتاب آورد و گریبان بگیرد، به پیشواز مرگ روید و منتظر آمدنش نشوید.»(94)
پیام زیبای مولی الموحدین علی علیه السلام به همه ی رادمردانی است که در امواج نهضت کربلا، راه « شهادت» را برگزیده اند و در جستجوی کمال، به سرچشمه ی حیات راه یافته و سرمست از جرعه ی « ارجعی الی ربک»(95) به رؤیت جهان و کشف رضایت حق نایل آمده اند.
هضم و فهم کلام مولی علی علیه السلام آن گاه میسر است که عقل و دل جان را سرمایه و ظرف آن سازیم؛ زیرا مخاطب کلام مولا بندگان خدایند نه بندگان غیر.
در این مقاله بر آن شدیم تا به طور اختصار در زمینه ی « عوامل ماندگاری و گسترش دائمی امواج نهضت کربلا»، مطالبی را از سر عشق و ارادت و در حد بضاعت اندک نگارندگان، به پیشگاه والای امام حسین علیه السلام و شهیدان عزیز تقدیم نماییم.
با توجه به مبانی دینی نهضت کربلا، « در اسلام منهای شهادت، پایبندی به ظواهر دین تا جایی که ضرر مادی و جانی به همراه نداشته باشد، مقبول است و از محتوای غنی و انسان ساز قران در آن خبری نیست». این همان اسلامی است که در اوایل تاریخ اسلام با نام اسلام اموی و در روزگاری دیگر با نام اسلام شاهنشاهی و در عصر حاضر به تعبیر اسلام شناس بزرگ عصر غیبت، حضرت امام حمینی رحمة الله با نام اسلام آمریکایی شناخته می شود.
در مبانی نهضت کربلا آمده است: بی شک هدف حسین بن علی علیه السلام از قیام خونینش با آنکه می دانست خود و یارانش- که شایسته ترین افراد روی زمین بودند- به شهادت خواهند رسید و خاندانش به اسارت خواهند رفت، تنها توجه دادن مردم به برخی از احکام ظاهری و دعوت آنان به نماز و روزه نبود؛ چرا که جامعه ی آن روز در این حد از اسلام آشنایی و به آن پایبندی داشتند، بلکه آن نهضت بی نظیر و شگفت انگیز برای بازشناساندن اسلام واقعی از اسلام صوری و به منظور احیای اسلام ناب محمدی در برابر اسلام تحریف شده ی اموی بود. مسلماً آنجا که هدفی این چنین والا و بزرگ در پیش باشد، تحمل خسارت های فراوان و قربانی شدن شخصیت هایی همچون حسین بن علی علیه السلام آسان می نماید.
مبارزه ی نابرابر و مقابله ی دلیرانه ی حسین بن علی علیه السلام تا پای جان که منجر به فاجعه عظیم و دلخراش کربلا گردید، این درس بزرگ را به مسلمان ها آموخت که حفظ کیان اسلام و دفاع از مرزهای عقیده و ایمان از اوجب واجبات است و ارزش و اهمیت آن بدان پایه است که بجاست بهترین انسان های هر عصر خود را قربانی تحقق آن هدف کنند؛ اگرچه بدانند در کوتاه مدت به این هدف نایل نخواهند شد.
در این نوشتار پس از بررسی اجمالی عوامل ماندگاری و گسترش دائمی نهضت کربلا- که فهرست وار ارائه خواهد شد- به این پرسش خواهیم پرداخت که آیا ممکن است فاجعه ی کربلا و این مصیبت عظمی تکرار شود؟ بر این اساس، در ادامه، با ارائه ی راهکارها و راهبردهای عملی برای ماندگاری این نهضت به ذکر چند پیشنهاد برای مانایی این حادثه ی انسان ساز می پردازیم.

امام حسین علیه السلام، الگوی کامل اخلاص در عمل
 

چنان که در تعریف اخلاص می گویند:« صافی نمودن عمل است از هر خلطی... و از این رو، عبادت اهل خلوص نقشه ی تجلیات محبوب است و در قلب آنها جز ذات حق واحد، راه ندارد...و از آنجا که نیت، تمام حقیقت عمل است، حتی صدور اعمال ظاهری از اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام در راه خدا، اهمیتش به خاطر خلوص و نیت صادقانه است»(96) و از آن جا که نهضت حسینی مبارزه ای بی امان با هرگونه ظلم و ستم و انحراف در بین امت اسلامی بود و قیام علیه آن همه فساد و تباهی ریشه دار، نیازمند حرکتی نیرومند و انقلابی بود و این مهم جز از نواده ی پیامبر (ص)یعنی امام حسین علیه السلام انتظار نمی رفت، بنابراین امام علیه السلام هرچه داشت در طبق اخلاص نهاد و تقدیم سلیمان وجود کرد؛ چنان که آوردن اهل بیت علیه السلام و زنان و کودکان، دقیقاً در همین رابطه بود و تحمل آن همه مصائب و تاراج حرم حسینی، حمله به خیمه ها در عصر عاشورا و اسیری اهل بیت مکرم آن بزرگوار، پیامی جز این نداشت که حسین علیه السلام برای اصلاح امت اسلامی از همه چیز خود مایه گذاشته است و در این راه جز رضای معبود و انجام دادن تکلیف الهی چیزی نمی طلبد.

الف) عوامل ماندگاری و گسترش دائمی امواج نهضت کربلا
 

نهضت حسینی عنوانی است برای رویکردی تربیتی به بزرگ ترین حماسه ی انسانی، حماسه ای فراتاریخی و فراجغرافیایی برای دمیدن روح حقیقت انسانی در همگان و راهنمایی مردم به سوی تعالی. راهی که حسین علیه السلام در تعریف زندگی نشان داد، راه حرّیت و عزّت است و پرچمی که برافراشت، فراراه همه ی آزادیخواهان و عزت جویان تا قیام قیامت است.
فرامندی نهضت کربلا هر عقل منصف و آزادیخواهی را متحیر و متأثر از خودساخته و فراراه نجات هر نهضت از یوغ بردگی و بندگی قرار داده است. گاندی رهبر بزرگ هند، به تأسی از نهضت کربلا گفته است: « من مبارزه را از شهیدان عاشورا آموختم»(97).
امام حسین علیه السلام با برافراشتن پرچم حماسه ی کربلا و عاشورا، نهضتی را بنیان گذاشت که مردم در آن به نیکوترین و والاترین تربیت( تربیت نبوی و تربیت علوی) دست یابند؛ چنان که خود هنگام حرکت از مدینه به سوی مکه در آغاز نهضت خویش در وصیت نامه اش نوشت:« ارید ان آمر بالمعروف و أنهی عن المنکر و اسیر بسیرة جدی محمدٍ و سیرةٍ ابی علی بن ابی طالبٍ»: می خواهم به خوبی ها سفارش و از زشتی ها جلوگیری کنم و به سیره ی جدم محمد (ص)و سیره ی پدرم علی علیه السلام رفتار کنم.(98)
مکتب حسینی، مکتب احیای اسلام نبوی و اسلام علوی است؛ مکتبی است که اسلام حقیقی در آن جلوه دارد و تربیت شدگانش بینا و دانا، کریم و عزیز، آزاد از دنیا و مطیع خدا و اهل شجاعت و استقامتند؛ چنان که بزرگ مربی نهضت کربلا، حسین علیه السلام جلوه ی تامّ این ویژگی هاست. آن هنگام که حرّ بن یزید ریاحی راه را بر او و کاروانش بست و آن حضرت را از مرگ بیم داد، حسین علیه السلام خطاب به او سخنی فرمود که بیانگر فرهنگ مکتب حسینی است:
شأن من شأن کسی نیست که از مرگ بهراسد. چقدر مرگ در راه رسیدن به عزّت و احیای حق سبک و راحت است. مرگ در راه عزت، جز زندگی جاوید نیست و زندگی با ذلت جز مرگی فاقد حیات نیست. آیا مرا از مرگ می ترسانی؟ تیرت به خطا رفته است و گمانت تباه است. من کسی نیستم که از مرگ بهراسم...(99)
بنابراین با توجه به عظمت شخصیت امام حسین علیه السلام و اندیشه ی فرامند او در گستره ی زمان و تاریخ، مهم ترین اصول و عواملی که با وجود شخصیت های زیاد علمی، سیاسی، مذهبی و ... در طول تاریخ حیات بشری موجب ماندگاری نهضت کربلا در تاریخ اندیشه ها و قلوب انسان های آزادیخواه و حرّیت طلب و عدالت جو شده است، عبارتند از:
1. اصل خداترسی و ترس ناپذیری از غیرخدا؛
2. اصل حق محوری و حق طلبی؛
3. اصل حرّیت و آزادگی؛
4. اصل پارسایی و وارستگی؛
5. اصل عدالت خواهی و ظلم ستیزی؛
6. اصل حفظ حدود الهی و مرزبانی؛
7. اصل بینایی و بیداردلی؛
8. اصل حمیت و سازش ناپذیری؛
9. اصل شجاعت و دلیری؛
10. اصل پرواپیشگی و خودنگهداری؛
11. اصل کرامت مندی و عزت مندی؛
12. اصل پایبندی به عهد و پیمان و وفاداری؛
13. اصل تنسّک و عبادت پیشگی؛
14. اصل تواضع و فروتنی؛
15. اصل نفی خودکامگی و خودکامگی پذیری؛
16. اصل غیرت دینی؛
17. اصل از خودگذشتگی و فداکاری.
با توجه به این عوامل بود که امام حسین علیه السلام به پا خاست و با خون خود ننگ را از دامن اسلام و مسلمانی شست و نهضت کربلا را بنیان گذاشت تا این نهضت و آفریننده آن، هماره در تاریخ و تاریخ اندیشه ها و قلوب، ماندگار و جاوید بماند.
در ادامه به تحلیل و بررسی اجمالی عوامل مطرح شده ی ماندگاری و گسترش دائمی امواج نهضت کربلا می پردازیم:

1. اصل خداترسی و ترس ناپذیری از غیرخدا
 

اگر عظمت الهی در دل آدمی جلوه کند، انسان به معرفتی می رسد که به صورت خداترسی و ترس ناپذیری از غیر خدا جلوه می کند؛ از این رو در برابر غیرخدا سر تسلیم فرود نمی آورد و در سختی ها و ناملایمات و حتی در راحتی ها استوار و شکرگزار خواهد بود؛ چنان که امام حسین علیه السلام از پدرش روایت کرده است:« حسبک من العلم ان تخشی الله»: از دانش، تو را همان بس که از عظمت خدا بترسی.(100)
امام حسین علیه السلام خود برترین نمونه ی این منطق است؛ چنان که وقتی حرّ بن یزید ریاحی راه وی را به سوی کوفه سدّ کرد و او را از کشته شدن بیم داد، در جواب حرّ فرمود:« شأن من، شأن کسی نیست که از مرگ بهراسد و چقدر مرگ در راه خدا و رسیدن به عزت و احیای حق راحت است.»
در هر حال راه کمال به سوی حق، با خداترسی و ترس ناپذیری هموار می شود و امام حسین علیه السلام این راه را چنان تصویر کرده است که هرکس بتواند ببیند و هر عدالت خواه و آزاده ای آن را سیر کند.

پی نوشت ها :
 

1. محمدرضا حکیمی؛ قیام جاودانه؛ ص 87.
2. اقبال لاهوری؛ کلیات اشعار فارسی؛ ص 158.
3. آل عمران: 169.
4. نهج البلاغه؛ ترجمه ی فیض الاسلام؛ خطبه 187، ص 632.
5. فجر: 28.
6. امام خمینی؛ اربعین حدیث؛ صص 328 و 333.
7. محمدرضا حکیمی؛ قیام جاودانه؛ ص 87.
8. ابو محمد احمد بن اعثم الکوفی؛ الفتوح؛ ج 5، ص 33 و ابوجعفر محمد بن علی بن شهرآشوب؛ مناقب آل ابی طالب؛ ج 4، ص 89.
9. قاضی نورالله شوشتری؛ احقاق الحق و ازهاق الباطل؛ ج 11، ص 601.
10. ابوجعفر محمدبن الحسن الطوسی؛ الاعالی؛ ج 1، ص 55.
 

منبع: نشریه کنگره امام حسین علیه السلام و مقاومت ج 3