سفرهای نوروزی آغاز شده و مدیران سازمان میراث فرهنگی و متولیان حوزه گردشگری در روزهای منتهی به تعطیلات نوروز مدام در حال تبلیغ جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی کشور و دعوت از مردم برای بازدید از این جاذبه‌ها هستند.
به گزارش ، اعتماد نوشت: در تمام برنامه‌ها و نشست‌هایی که در این رابطه در روزهای پایانی اسفند برگزار می‌شود، هیچ یک از مسوولان نیم‌نگاهی به وضعیت و شرایط نیروی انسانی فعالی که قرار است در این مراکز به گردشگران خدمات ارایه کنند، ندارند. آخرین پرداخت حقوق کارکنان حدود ٩٢ پایگاه میراث ملی و جهانی، آبان ٩٦ بوده و تا به امروز (٢٦ اسفند ٩٦) هنوز مزایا و پاداش پایان سال و حقوق معوق این کارکنان پرداخت نشده است. نیروی انسانی در مراکز تاریخی و فرهنگی نقش مهمی در شناخت و معرفی و مهم‌تر از آن حفاظت از این مراکز دارند، اما حقوق این افراد گویی چندان در اولویت مدیران و متولیان نیست. هر چند مدیران این پایگاه‌ها در گفت‌وگو با «اعتماد» اذعان داشتند که معاونت میراث فرهنگی و مدیرکل دفتر امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی به جد پیگیر پرداخت حقوق کارکنان پایگاه‌ها هستند، اما مانعی که سر راه میراث فرهنگی برای حل این مشکل وجود دارد این است که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با تخصیص اعتبار پایگاه‌ها از محل اعتبارات جاری موافقت نمی‌کند و حقوق کارکنان این پایگاه‌ها از محل اعتبارات عمرانی پرداخت می‌شود.
اوراق خزانه به جای پول نقد
«محمدحسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور اعلام کرد: «اعتبارات لازم تخصیص داده شده و تا روز یکشنبه حقوق معوق کارکنان پایگاه‌ها پرداخت خواهد شد.» طالبیان دلیل تعویق حقوق کارکنان پایگاه‌ها را این طور عنوان می‌کند: «بودجه پایگاه‌های میراث ملی و جهانی از محل تملک و دارایی و پروژه‌های عمرانی پرداخت می‌شود. به همین دلیل زمانی که دولت با مشکل اعتبارات مالی مواجه می‌شود، تخصیص اعتبار پروژه‌های عمرانی را به تعویق می‌اندازد. از آنجا که پرداخت حقوق کارکنان پایگاه‌ها از همین محل انجام می‌شود، حقوق کارکنان پایگاه‌ها هم به تعویق می‌افتد. ما چند سال است که در حال مذاکره و گفت‌وگو با سازمان برنامه‌ریزی هستیم که اعتبار پایگاه‌ها از محل اعتبارات جاری تامین شود اما به دلیل اینکه میزان هزینه جاری دولت بالا می‌رود، این اتفاق تا به امروز نیفتاده است.
مشکل دیگری که ما در سال جاری داشتیم این بود که اعتبارات پایگاه‌ها را به صورت اوراق خزانه پرداخت کردند و ما نمی‌توانستیم این اوراق را به عنوان حقوق به کارکنان بدهیم، درخواست کردیم که این اوراق را از بند (ز) تخصیص دهند که بتوانیم آنها را تبدیل به پول نقد کنیم.» فرهاد عزیزی، مدیر پایگاه‌های میراث ملی و جهانی سازمان میراث فرهنگی، آبان ماه سال جاری در همین رابطه اعلام کرد: «سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای پرداخت دستمزد کارکنان پایگاه‌ها به ما اسناد خزانه و اوراق مدت‌‌دار داده است که کاربردی برای پرداخت دستمزد کارگران ندارد. حدود ٨٥ درصد از این بودجه به صورت اسناد خزانه و فقط ١٥ درصد آن به صورت نقدی اختصاص داده شده است.»
یک ریال از اعتبارات سال ٩٦ به پایگاه‌ها ابلاغ نشده
«اگر ما پیرو حضرت علی (ع) هستیم باید حقوق کارگر را همان روز بپردازیم، نه هفت ماه بعد، این خیلی دردناک است.» «عاطفه رشنویی» مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل این جملات را در مورد تعویق حقوق کارکنان این دو پایگاه می‌گوید و تاکید می‌کند حقوق هیچ یک از کارکنان پایگاه‌های میراث ملی و جهانی در سراسر کشور پرداخت نشده است: «تنها راه‌حل این مشکل این است که اعتبارات به موقع تخصیص پیدا کند، مساله این نیست که اعتبار در اختیار استان قرار بگیرد یا سازمان، مشکل این است که اعتبار به موقع تخصیص پیدا نمی‌کند.
تا به امروز که روزهای آخر اسفند است، هنوز یک ریال از اعتبارات سال ٩٦ به پایگاه‌ها ابلاغ نشده است. این موضوع چه در بحث حفاظت از آثار تاریخی و چه در بحث پرداخت حقوق کارکنان، لطمه‌های جبران‌ناپذیر به میراث فرهنگی می‌زند.» چند ماه پیش بود که کارکنان پایگاه جهانی چغازنبیل در اعتراض به تعویق در پرداخت حقوق‌شان دست به تحصن زدند، هرچند همان روز از محل درآمد سایت‌های میراث فرهنگی حقوق معوقه کارگران پرداخت شد، اما باز هم زمزمه‌هایی از پایگاه‌های مختلف به گوش می‌رسد که برخی کارکنان پایگاه‌ها اعلام کرده‌اند در صورت عدم پرداخت حقوق معوق‌شان درهای پایگاه‌ها را به روی بازدید‌کنندگان نوروزی باز نمی‌کنند، رشنویی در خصوص این خبر می‌گوید: «من این جمله را از کسی نشنیده‌ام، امیدوارم چنین تصمیمی نداشته باشند، ما تقریبا ١٠ ماه است که درگیر فعالیت‌هایی هستیم که یک وجهه مقبولی از این دو پایگاه را به نمایش بگذاریم، اگر بخواهیم با این اخبار منفی مواجه شویم تمام تلاش‌های این چند ماه ما زیر سوال می‌رود. اما از طرفی کارگر به من می‌گوید شب عید شرمنده خانواده‌ام هستم، پنجشنبه و جمعه تا آخر شب در پایگاه هستم که سایت را برای نوروز آماده کنیم و منتظر ورود گردشگر باشیم، من وقتی حقوق نگرفته‌ام چطور به گردشگران خدمات بدهم؟ نگرانی‌های ما قابل بازگو کردن نیست.»
کارکنان پایگاه‌ها قرارداد رسمی ندارند
کارشناسان پایگاه جهانی یزد هم از ماجرای تعویق حقوق بی‌نصیب نبوده‌اند، «مجتبی فرهمند» مدیر پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد در این رابطه به «اعتماد» می‌گوید: «در حال حاضر در پایگاه یزد حدود ٢٠ کارشناس مشغول به کار هستند. به دلیل اینکه سازوکار اداری و اجرایی مصوبی برای پایگاه‌های میراث ملی و جهانی تعریف نشده است، امکان قرارداد مستقیم به صورت قراردادی یا استخدامی وجود ندارد. به همین خاطر حقوق کارکنان پایگاه‌ها از محل اعتبار پروژه‌های پژوهشی و عمرانی پرداخت می‌شود. پایگاه یزد هم مثل بسیاری از پایگاه‌های کشور ٦ ماه است که اعتباری دریافت نکرده است.» فرهمند در خصوص چالشی که سال‌هاست در زمینه پرداخت حقوق کارکنان پایگاه‌ها با آن روبه‌رو هستند می‌گوید: «اصلی‌ترین موضوعی که به نظر می‌رسد در مقیاس کشوری باید در مورد آن تصمیم‌گیری شود، جایگاه پایگاه‌ها در نظام نیروی انسانی و اداری کشور است. البته تلاش‌های جدی در این خصوص انجام شده اما تا به امروز نتیجه‌بخش نبوده است. اینکه به پایگاه‌ها به عنوان مراکز تولید فکر و اندیشه و همچنین حفاظت از بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی به رسمیت شناخته شود، چارت سازمانی و ردیف استخدامی مستقلی برای آن در نظر گرفته شود. اما اگر همین روال ادامه پیدا کند ادامه فعالیت پایگاه‌ها با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد بود.»
تصمیم ناسنجیده حمید بقایی چه برسر پایگاه‌ها آورد
در سراسر کشور حدود ٩٢ پایگاه میراث ملی و جهانی فعالیت می‌کنند، از این تعداد ٤٠ پایگاه میراث جهانی و مابقی پایگاه‌های میراث ملی هستند. به طور میانگین در هر کدام از این پایگاه‌ها ٣٠ نفر مشغول به کار هستند. و تمامی این پایگاه‌ها به گفته مدیران آنها ٦ ماه است که هیچ حقوقی دریافت نکرده‌اند. حمید فدایی، مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در گفت‌وگو با «اعتماد» در خصوص مشکل پرداخت حقوق کارکنان پایگاه‌های میراث با اشاره به اینکه دو پایگاه پاسارگاد و تخت جمشید به دلیل شرایط خاصی که دارند از ردیف اعتباری مستقلی برخوردارند، می‌گوید: «با این وجود امسال ما هم کمابیش با مشکلاتی روبه‌رو بودیم و کارکنان پایگاه‌های پاسارگاد و تخت جمشید هم ٦ ماه است حقوقی دریافت نکرده‌اند.» دلیل این مشکلات در این دو پایگاه شاید به تخصیص اوراق خزانه به جای وجه نقد برگردد. فدایی با اشاره به اینکه چند سالی است این دو پایگاه ردیف بودجه مستقلی دارند، اما همچنان این بودجه از محل طرح‌های عمرانی پرداخت می‌شود در مورد مشکلاتی که پایگاه‌های دیگر میراث با آن روبه‌رو هستند، معتقد است: «در پایگاه‌های دیگر اعتباری که در نظر گرفته می‌شود، اعتبار کمی است و زمانی که این اعتبار تخصیص پیدا می‌کند، مدیران پایگاه‌ها قادر نیستند تمام تعهدات خود را با این اعتبار تامین کنند، در نتیجه حقوق کارکنان مدام به تعویق می‌افتد، چراکه به هر حال کارهای عمرانی دیگری هم در پایگاه‌ها صورت می‌گیرد.»
پایگاه‌های میراث جهانی چند سالی است که وضعیت‌شان بهبود پیدا کرده و متولیان آنها درصدد این هستند که نظام اداری و چارت تشکیلاتی مستقلی برای آن ایجاد کنند تا از بروکراسی‌های اداری و موانع و مشکلات دیگری که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستند، رها شوند. در سال‌هایی که حمید بقایی، مدیر سازمان میراث فرهنگی بود، تصمیمی در مورد پایگاه‌های میراث ملی و جهانی گرفت که صدمات جبران‌ناپذیری به این پایگاه‌ها وارد کرد، آن هم این بود که اعتبارات مورد نیاز این پایگاه‌ها را در اختیار استان‌ها قرار داد و همین مساله باعث به انزوا رفتن پایگاه‌ها و دور شدن از وظیفه اصلی شان که پژوهش بود، شد. بررسی و طرح مشکلات پایگاه‌ها این نگرانی را به وجود می‌آورد که شاید مدیران فعلی میراث فرهنگی برای حل این مشکلات بخواهند همان راهی را بروند که بقایی رفت. «حمید فدایی» در رابطه با آسیبهایی که تصمیم بقایی به پایگاه‌ها وارد کرد می‌گوید: «ما استان‌هایی داریم که صدها اثر میراثی ارزشمند دارند، این کثرت آثار و محوطه‌ها باعث می‌شود ارزش واقعی بعضی محوطه‌های جهانی درک نشود.
در حالی که این مراکز مقصد گردشگران جهانی هستند، پایگاه‌ها نه‌تنها پایگاه خدمات‌رسانی به گردشگران هستند، بلکه موضوعات بزرگ‌تری را هم در دستور کار دارند،مثل پژوهش و فعالیت‌های مستقل دیگر، آیا استان سیاست‌هایی را در ارتباط با چنین فعالیت‌هایی دنبال می‌کند؟ به گمان من که نه. در دو دولت قبل آقایان دچار این خطا شدند و همین باعث شد این پایگاه‌ها در عمل به استان‌ها واگذار شوند. اعتبار پایگاه‌ها را به استان‌ها واگذار کردند، در این یک دهه‌ای که این اتفاق افتاد، پایگاه‌ها دچار رخوت شدند، کارکنان پایگاه‌ها تبدیل به کارمندانی شدند که فقط کارهای روتین انجام می‌دادند. در برنامه‌های عملیاتی پایگاه‌ها در آن دوران و خروجی‌هایی که از عملکرد پایگاه‌ها وجود دارد، نه گزارشی تولید شده و نه انتشاراتی وجود دارد. پایگاه‌های میراث صرفا تبدیل به بخش‌های اداری شدند که اهداف اولیه‌ای که برای آنها تعریف شده بود را به فراموشی سپرده بودند. این اتفاق بدترین اتفاقی بود که در مورد پایگاه‌های میراث ملی و جهانی افتاد. در حال حاضر نباید نگاه‌مان فقط این باشد که به واسطه مشکلات مالی که این پایگاه‌ها دارند این تصمیم را بگیریم که این پایگاه‌ها بروند زیرنظر استان‌ها، این به مفهوم پاک کردن صورت مساله است، ما باید مشکلات این پایگاه‌ها را حل کنیم. البته حل این مشکلات یک توان و انگیزه جدی می‌طلبد.»
فدایی معتقد است: «زمانی که این پایگاه‌ها تعدادشان اندک بود و در حد چهار یا پنج پایگاه بودند، این مشکل باید حل می‌شد، چون هم تعداد نیروهایی که می‌توانستند وضعیت ثابتی پیدا کنند راحت‌تر بود و هم شاید قوانین راحت‌تر این اجازه را به مدیران می‌دادند. این پایگاه‌ها به عنوان مقاصد بزرگ و اصلی گردشگری ما باید جایگاه مستقل‌تری پیدا کنند، قوانین مالی شان اصلاح شود و صاحب چارت تشکیلاتی شوند با برنامه‌ریزی می‌توان مشکلات پایگاه‌های میراثی را به صورت ریشه‌ای و بنیادین حل کنیم. موضوع هیات امنایی شدن پایگاه‌ها هم می‌تواند بخش عمده‌ای از این مشکلات را حل کند.»
به گفته معاون میراث فرهنگی کشور حقوق معوق کارکنان پایگاه‌های میراث ملی و جهانی فردا پرداخت می‌شود، اما این پایان مشکلات پایگاه‌ها نیست، کسانی که بعضا در بدترین شرایط ممکن در محلی خارج از شهر و بدون امکانات رفاهی مناسب نقش حافظان میراث فرهنگی را دارند، هنوز در سیستم اداری کشور جایگاه مشخصی ندارند، ٩٢ پایگاه در سراسر کشور همچنان چارت تشکیلاتی مستقل ندارند و کارشناسان زبده و دلسوزی که در این پایگاه‌ها مشغول فعالیت هستند، با کارت کارگری حقوق دریافت می‌کنند. پرداخت حقوق این افراد یکی از مشکلاتی است که شاید فردا حل شود، اما مساله اصلی این پایگاه‌ها محل تامین اعتبار و همچنین مستقل شدن مدیریت آنهاست که هنوز با چالش روبه‌روست.
