آرامگاه کوروش بزرگ ; مردی به عظمت تاریخ

کوروش نامی آشنا و پر افتخار برای همه ایرانیان و تاریخ دوستان در سراسر گیتی است. بزرگ مرد تاریخ، مردی از تبار #هخامنشیان، مردی که کردارش او را تا ابد پرآوازه کرد.
کارناوال تصمیم دارد سفری به پاسارگاد رود تا  اندکی با زندگی کوروش کبیر و مقبره و منزلگاه ابدی اش آشنا شویم و دانسته ای هرچند ناچیز از تاریخ سرزمینش کسب کنید.

البته اگر از همراهان ما باشید ، حتما به یاد دارید که چندی پیش سفری مفصل به پاسارگاد داشتیم و از تمام قسمت های آن بازدید کردیم ، امروز تنها مقبره ی کوروش هدف سفرمان است. این سفر یعنی پاسارگاد ؛ یادگاری به جامانده از شکوه و قدرت ایران باستان را از دست ندهید.

سفری جذاب و آموزنده در پیش است. با کارناوال همراه شوید…

 اینجا بزرگ مرد تاریخ خفته است…

از جاده ای طولانی و هموار به سمت آرامگاه کوروش در پاسارگاد حرکت می کنیم.

از دور تصویر محوی از آرامگاه به چشم می خورد هر چه نزدیکتر می شویم تصویر واضح تر و واضح تر می شود تا به نزدیکی محوطه مقبره می رسیم. تمام مسیر را به شوق دیدن آرامگاه با سرعت طی می کنیم اما نزدیک که می شویم پاهایمان سست می شود و ابهت مرد بزرگ تاریخ وادارمان می کند که با آرامش و ادب و اندیشه به سمتش برویم.

دور محوطه آرامگاه را برای حراست از آن، با نواری محدود کرده اند. سنگهای عظیمی که برروی هم چیده شده و برروی آن اتاقکی با سقف شیروانی دیده می شود. بنایی باشکوهی که نشانگر ابهت و قدرت صاحب آن است.

آرامگاه کوروش بزرگ

بنایی از سنگ های آهکی به ارتفاع بیش از 11 متر در گوشه جنوبی محوطه‌ای باغ شاهی پاسارگاد قرار دارد منزلگه ابدی کوروش بزرگ است. سکویی مربع مستطیل شکل به طول 13٫35 متر و عرض 12٫30 متر زیربنای اصلی این مقبر می باشد. سکوی سنگی که از بروی هم نهادن شش پله ساخته شده و به یک اتاق با سقف شیروانی میرسد.

سکوی اول یا پله اول 165 سانتی متر، پلکان دوم 105سانتی متر و دیگر طبقات 57٫5سانتیمتر ارتفاع دارند. آخرین سکو یا پله قاعده اتاق آرامگاه را در حدود 640 سانتی متر در 537 سانتی متر را تشکیل می دهد. فضایی با 211 سانتی متر ارتفاع و ابعاد 317 سانتی متر طول و 211 سانتی متر عرض اتاق آرامگاه را تشکیل می دهد.

در ضلع شمال غربی ظاهراً دری دو لنگه که کشویی باز می‌شد، وجود داشته که در حال حاضر از بین رفته است. داخل مقبره 78 سانتی‌متر پهنا و 140 سانتی‌متر بلندی دارد و آستانه آن نیز عمیق است. در هر یک از دو گوشه آستانه ی کوچک، یک فرورفتگی برای پاشنه درها درست کرده‌اند و شیارهایی افقی به عمق 16 سانتیمتر در یک سمت و ده سانتی متر در سمتی دیگر، تا دو لنگه در برای باز شدن در آن جای گیرند.

یک مثلث بالای درگاه اتاق وجود دارد که گلی زیبا بر روی آن حک شده که شوربختانه درحال حاضر نیمی از آن خیلی کمرنگ دیده می شود. سقف آن به صورت شیروانی است اما از داخل صاف و ساده‌ است. برخی مورخین بر این باورند که قسمت مثلثی بین سقف داخلی و بیرونی مکان جایگیری تابوت متوفی است.

جالب اینکه این بنا بدون ملاط ساخته شده بوده، و با بست‌های فلزی دم چلچله‌ای، سنگ‌های آن را به هم متصل کرده بودند که این بستها همه غارت شده و جای آنها بعدها با همان نوع سنگ پرشده تا نما و استقامت آن حفظ شود.

در گذشته دورتادور این آرامگاه ستونهایی قرار داشته که اکنون اثری از ستونها و دیگر بناها موجود در اطراف آن نیست.

ببینید این جا روزگاری چگونه بوده … ( تماشای این ویدئو را از دست ندهید ) 

کتیبه‌ آرامگاه

مورخین یونانی نوشته اند که که روی آرامگاه کوروش نوشته‌ای به خط میخی پارسی باستان وجود داشته است با این متن:

“ای انسان. من کوروش پسر کمبوجیه هستم، که شاهنشاهی پارس را بنیاد کردم و شاه (کل) آسیا بودم. پس به این آرامگاه بر من رشک مبر.”

این بیانی است که از گفته های استرابون و پلوتارک اخذ شده؛ اما برخی تحقیقات جدید چنین نوشته ای را نمی پذیرد.

محقق دیگری به نام داندامایف از جمله “برمن رشک مبر” این طور برداشت می کند که این کتیبه نوشته  مربوط به آرامگاه کوروش نیست بلکه تنها زاییده خیالات یونانیان است، چرا که این نوشته اغلب در سنگ نوشته های یونانی دیده می شود نه در کتیبه های هخامنشی.

کتیبه دیگر را اُنِسیکْریت اینگونه روایت می کند:

“اینجا آرامگاه من کوروش شاهنشاه است”

و داندامایف اسلوب این کتیبه را به کتیبه های هخامنشی نزدیکتر می داند؛ ولی در توصیفش تردید دارد چون اُنِسیکْریت را باتوجه به نوشته هایش در زمینه عجایب هند، نظیر داستان اسب آبی و مارهایی به طول 4 متر و اینکه زبان یونانی را نمی توان به خط میخی نوشت.

او در نهایت می پذیرد که این کتیبه وجود داشته؛ اما با مضمونی متفاوت و اینکه ممکن است بعد از مرگ کوروش در دوره داریوش تدوین شده است.

آرامگاه بعد از کوروش

در دوره هخامنشی این آرامگاه مکانی مقدس به شمار می رفته و مغانی وظیفه حفاظت و نگهداری از آن را به عهده داشته اند و در ازای این مسئولیت مهم یک گوسفند و مقدار معینی شراب و خوراکی در روز و یک اسب در ماه جهت قربانی کردن از شاهنشاه دریافت می کردند. زمان حمله اسکندر به ایران یکی از سربازان او در آرامگاه را شکست و اشیا آن را تاراج کرده اما اسکندر به خاطر علاقه اش به کوروش و صلاحدیدهای سیاسی فرمان داد آرامگاه کوروش را مرمت کنند. در دوره های بعد تا قبل از دوره اسلامی اطلاعات جامعی در دست نیست.

در دوران اسلامی مردم از کاربری اصلی بنا باخبر نبودند و به خاطر عظمتش آن را ماورایی می دانستند و چون حضرت سلیمان برای کارهای دشوار و عظیم از دیوان کمک می گرفته، این بنا را به حضرت سلیمان و مادر او نسبت می داده اند و به مشهد مادرسلیمان معروف بوده است. در قرن هفتم هجری قمری با استفاده از ستون‌ها و سنگ‌های کاخ‌های پاسارگاد ،مسجدی در پیرامون آرامگاه ساخته شد. پیش از انقلاب اسلامی نیز در سال 1350 خورشیدی به هنگام جشن‌های دوهزار و پانصد ساله سنگ‌ها به کاخ‌ها منتقل شدند.

در سال های اخیر نیز مردم بسیاری سال نوی خود را درکنار این مقبره آغاز میکنند و با هموطنان خود  در کنار آرامگاه به جشن و پایکوپی می پردازند.

نظریه های مورخان و باستان شناسان در مورد مقبره کوروش

کسی که برای اولین بار دریافت  آرامگاهی که آن را به مشهد مادر سلیمان نسبت می دهند در واقع همان آرامگاه کوروش بزرگ است ، طبق چیزی که نویسندگان اروپایی در اسناد از آن نام برده اند ، جهانگرد و دیپلماتی بود با نام رابرت کرپورتر انگلیسی که در سال 1233 قمری از پاسارگاد دیدن کرده بود.

جرج کرزن که یک ایران شناس و باستان شناس اویل قرن بیستم بوده  رابرت کرپورتر را اولین انگلیسی می داند که آرامگاه کوروش را بازشناخت اما گروتفند ( پژوهشگر و رمز گشای باستانی )  آلمانی را نخستین فردی می داند که آرامگاه کوروش را از آرامگاه مشهد مادر سلیمان تمایز داد.

گروتفند پس از بررسی هایی که روی نظریه ها و سفرنامه های موریه انجام داد ، بیش از پیش فرضیه این که دشت مرغاب همان پاسارگاد است را محتمل دانست.

او تحقیقات و بررسی های محیطی اش را ادامه داد و یقین پیدا کرد که بنایی که میان مردم با عنوان مشهد مادر سلیمان شناخته می شود همان آرامگاه کوروش بزرگ بنیان‌گذار هخامنشیان است.

دانشمند دیگری با نام پاسکال کوست ( نقاش و معمار و خاورشناس فرانسوی ) در سال 1840 تصویری از این آرامگاه را درحالی منتشر کرد که آن را منتسب به کورش می دانست.

با تمام این ها در دهه ی پایانی از قرن نوزدهم ، هنوز میان خیلی از محققین و باستان شناسان در مورد این که این بنا همان مقبره کوروش است ، اختلاف نظرهایی وجود داشت و برخی مخالفان محل پاسارگاد را جایی جز مکان امروزی اش می دانستند ، مثلا دارابگرد ( ایالت فارس از دوره ی قبل از اسلام به پنج خوره یا کوره تقسیم بندی شده بود و یکی از آن ها دارابگر بود ).

برخی دیگر از مخالفان این مقبره را مربوط به یک مونث ، مثلا یک بانوی هخامنشی می دانستند و برخی دیگر هم از آن با عنوان بنایی موسوم به زندان سلیمان در پاسارگاد یاد می کردند ( که البته این احتمال با آرامگاهی که امروز با نام آرامگاه کمبوجیه شناخته می شود ، بیشتر تناسب دارد.) .

در این بخش سعی کردیم برخی از مهمترین نظریه ها را بیان کنیم و بدون شک نظریه ها و فرضیه های بسیار دیگری پیرامون این موضوع وجود دارد .

این بررسی ها و تحقیقات ادامه داشت تا اینکه در اواخر دوره قاجار با توجه به کتیبه هایی که در مقبره وجود داشت ، این احتمال که این مقبره متعلق به کوروش است نه مادر مشهد سلیمان ، قوت بیشتری پیدا کرد.

نگاهی کوتاه به زندگی کوروش

کوروش بزرگ بنیان‌گذار و نخستین شاه سلسله هخامنشی در بین سال‌های 559 تا 529 پیش از میلاد ، حکمران و پادشاه قسمتهای وسیعی از #آسیا بود. او فرزند کمبوجیه شاه بزرگ انشان بود. بسیاری از مورخین براین باورند که کوروش حاصل ازدواج کمبوجیه یکم و ماندانا بوده‌ است.

کوروش ابتدا به هگمتانه پایتخت حکومت ماد یورش برد و با کمک افراد مادی هگمتانه را فتح کرد. سپس کرزوس، شاه لیدیه را شکست داد و سپس شهر سارد را اشغال کرد. او مسئولیت فتح دیگر شهرهای آسیای صغیر را به فرماندهانش واگذار کرد و خود به اکباتان بازگشت و به سوی « پارت »، « زرنگ »، « هرات »»، « خوارزم »، « باختر »، « سغد »، « گندار »، « ثه تَ گوش » و « اَرَخواتیش » لشکر کشید. در بهار سال 539 پیش از میلاد، بابل را بدون جنگ و خونریزی تسخیر کر. او پس از فتح بابل استوانه مشهور خود را که سندی تاریخی معتبر است را نوشت.

در مورد تاریخ و نحوه مرگ او نظرات مختلفی وجود دارد. اما براساس لوح های به دست آمده احتمالا کوروش در فاصلهٔ بین 12 تا 31 اوت سال 530 پیش از میلاد درگذشته است. آرمگاه او بنایی بی‌پیرایه در فاصله حدود یک کیلومتری جنوب غربی کاخ‌های پاسارگاد واقع شده است.

پاسارگاد

شهر پاسارگاد یا دشت مرغاب در 70 کیلومتری شمال مرودشت در استان #فارس قرار دارد. کوروش بعد از پیروزی بر مادها این منطقه را به پایتختی انتخاب کرد. محوطه اصلی شهر 160 هکتار و توسط یک منطقه طبیعی بزرگ احاطه و محافظت شده  که مجموعه ای از سازه های باستانی دوران هخامنشی مثل آرامگاه کوروش، مسجد پاسارگاد ، باغ شاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، آب نماهای باغ شاهی، تل تخت، محوطه تنگه بلاغی، دو کوشک، آرامگاه کمبوجیه را در خود جای داده است. و آرامگاه کوروش در ضلع جنوبی باغ شاهی پاسارگاد واقع شده است.

دشت مرغاب یا جلگه پاسارگاد از رودخانه پلوار تغذیه می کندبه همین دلیل جلگه پاسارگاد همیشه بارور و نشیمنگاه اقوام بوده است.

دسترسی به آرامگاه کوروش

آدرس: ایران. فارس. پاسارگاد

به شهر شیراز رفته و از آنجا به سمت #اصفهان حرکت کرده بعد از سعادت شهر حدود 20کیلومتر جلوتر، جاده فرعی شما را به روستای مادر سلیمان می رساند و بعد از آن از روستای کول شور و مادر سلیمان گذر کرده و به پاسارگاد می رسید. البته از دور بنای آرامگاه مسیر را نشان می دهد.

از شیراز تا پاسارگاد 130 کیلومتر فاصله است.

برای بازدید از مقبره کوروش قبل از ورود به محوطه مبلغ 3000 تومان به ازای بلیت باید پرداخت کنید.

توصیه های دوستانه کارناوالی

همه ایرانیان و تاریخ دوستان علاقه به بازدید از این بنا و مجموعه پاسارگاد را دارند. این بنا با گذشت بیش از 2500 سال تقریبا سالم مانده و امروز که میراث ملی ماست با ناآگاهی و رفتارهای اشتباه ما در حال ویرانی است. برای حفظ و نگهداری و سپردن سرمایه های عظیم ملی خود به دست آیندگان، حتما به نکات حفاظتی که از سوی راهنما داده می شود، توجه ویژه داشته باشیم.

در طول #سفر یک روز را به بازدید از پاسارگاد اختصاص دهیم تا زمان کافی برای دیدن آثار داشته باشیم.

حتما قبل از سفر مطالعه مختصری راجع به محیط، تاریخ و … داشته باشیم.

سخن آخر

همه ایرانیان بعد از بازدید مقبره کورش به فکر فرو می روند و ساعتها و یا شاید روزها در حال و هوای پاسارگاد سیر می کنند. شما چطور؟ آیا این حس را تجربه کرده اید؟ برای ما از حس و حال خود در پاسارگاد بگویید و تجریات ناب و ارزشمند خود را با کارناوال به اشتراک بگذارید.