از کجا بفهمیم قند خون نرمال افراد در ساعات مختلف شبانه‌روز چقدر است؟ جدول راهنمای قند خون یا گلوکز خون مقدار قند خون ایده‌آل را در هر زمان از روز مانند قبل و بعد از غذاخوردن نشان می‌دهد. پزشک‌ها از این جدول برای تعیین اهداف قند خون افراد و بررسی موفقیت برنامه‌های درمانی دیابت استفاده می‌کنند. جدول راهنمای قند خون برای کسانی که خودشان قند خون‌شان را کنترل می‌کنند نیز بسیار مفید است. برای آشنایی بیشتر با این جدول و دانستن میزان قند خون نرمال با ادامهٔ این مطلب همراه بشوید.
بررسی قند خون نرمال به کمک جدول راهنمای قند خون
این جدول مانند یک منبع برای بررسی میزان قند خون مناسب در زمان‌های مختلف است. بنابراین این جدول ابزاری ضروری برای مدیریت دیابت است.
بیشتر برنامه‌های درمانی دیابت بر نگه‌داشتن قند خون در محدودهٔ نرمال تمرکز دارند. این امر نیازمند کنترل منظم خانگی قند خون و مراجعه به پزشک و مقایسهٔ نتایج با محدودهٔ قند خون نرمال و بررسی آنهاست.
برای کمک به تفسیر و ارزیابی نتایج قند خون، این جدول مقادیر طبیعی و غیرطبیعی قند خون را برای مبتلایان به دیابت و افراد سالم نشان می‌دهد. در امریکا، اعداد این جدول برحسب میلی‌گرم بر دسی‌لیتر نمایش داده می‌شود. در انگلستان و سایر کشورها مقادیر برحسب میلی‌مول بر لیتر گزارش می‌شوند.
مقادیر هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) نیز به‌طور منظم در جدول راهنمای قند خون آمده است. نتایج هموگلوبین گلیکوزیله اغلب با هر دو شاخص درصد و سطح قند خون میانگین با واحد میلی‌گرم بر دسی‌لیتر نشان داده می‌شود. آزمون هموگلوبین گلیکوزیله سطح قند خون میانگین را در یک بازهٔ 3 ماهه بررسی می‌کند. این امر دربارهٔ میزان موفقیت بیمار در کنترل قند خونش دیدِ کلی‌تری می‌دهد.
دستورالعمل‌های اندازه گیری قند خون نرمال
سطح قند خون مناسب در زمان‌های مختلف روز و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. معمولا قند خون قبل از صرف صبحانه (ناشتا) و در نزدیکی صرف وعده‌های غذایی در پایین‌ترین سطح است. درمقابل معمولا قند خون در ساعات پس از صرف وعده‌های غذایی در بالاترین سطح خود قرار دارد. معمولا دامنهٔ قابل‌قبول قند خون مبتلایان به دیابت بالاتر از افراد سالم است. این دامنه براساس برخی عوامل متغیر است. این عوامل عبارت‌اند از:
- سن و امید به زندگی؛
- سایر بیماری‌ها؛
- مدت‌زمانی که فرد به دیابت مبتلاست؛
- بیماری‌های قلبی-عروقی؛
- مشکلات مربوط به مویرگ‌ها در بدن؛
- آسیب‌های وارده به چشم‌ها، کلیه‌ها، رگ‌های خونی، مغز یا قلب؛
- عوامل مربوط به سبک زندگی و عادات فردی؛
- هیپوگلیسمی (پایین‌بودن قند خون) ناآگاهانه؛
- استرس؛
- بیماری‌ها.
در بیشتر جدول‌های راهنمای قند خون دامنهٔ قند خون مناسب آمده است. این اعداد برای افراد مختلف متفاوت است. ممکن است در جدول‌هایی که مؤسسات مختلف آن را تهیه می‌کنند، تفاوت‌های اندکی در میزان قابل‌قبول قند خون وجود داشته باشد.
| زمان کنترل قند خون |
برای افراد سالم |
برای مبتلایان به دیابت |
| ناشتا (قبل از صبحانه) |
کمتر از 100 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
بین 70 تا 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
| قبل از وعده‌های غذایی |
کمتر از 110 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
بین 70 تا 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
| 1 تا 2 ساعت پس از صرف وعدهٔ غذایی |
کمتر از 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
کمتر از 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
| زمان خواب |
کمتر از 120 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
بین 90 تا 150 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر |
| سطح هموگلوبین گلیکوزیله |
کمتر از 5٫7 درصد |
کمتر از 7 درصد |
تفسیر نتایج اندازه گیری قندخون
تفسیر نتایج حاصل از اندازه‌گیری قند خون به ویژگی‌های فردی و عوامل مختلفی بستگی دارد.
ممکن است قند خون مناسب برای یک فرد برای دیگری خیلی پایین یا خیلی بالا به‌حساب بیاید. بااین‌حال معمولا محدودهٔ زیر برای مبتلایان به دیابت مناسب به‌حساب می‌آید.
| سطح قند خون |
عالی (میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) |
خوب (میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) |
قابل‌قبول (میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) |
| قبل از صرف وعدهٔ غذایی |
72-109 |
110-144 |
145-180 |
| 2 ساعت پس از صرف وعدهٔ غذایی |
90-126 |
127-180 |
181-234 |
برخی از انواع دیابت‌های موقت، مانند دیابت بارداری، نیز ممکن است دامنهٔ قابل‌قبول مخصوص خود را داشته باشند. این دامنه در زیر آمده است.
| زمان کنترل قند خون |
سطح قند خون (میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) |
| قند خون ناشتا |
60 – 90 |
| قبل از صرف وعده‌های غذایی |
60 – 90 |
| یک ساعت پس از صرف وعده‌های غذایی |
100 – 120 |
داشتن قند خون ناشتای خیلی بالا یا خیلی پایین باعث نگرانی است. در زیر، این مقادیر و اقدامات لازم آمده است.
| سطح قند خون ناشتا (میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) |
میزان خطر و اقدامات مناسب |
| 50 یا کمتر |
به‌طور خطرناکی پایین، بلافاصله برای فوریت‌های پزشکی اقدام بکنید |
| 70 – 90 |
احتمالا خیلی پایین، در صورت داشتن علائم قند خون پایین، چیزهای قندی مصرف کرده یا به پزشک مراجعه کنید. |
| 90 – 120 |
محدودهٔ طبیعی |
| 120 – 160 |
متوسط؛ به پزشک مراجعه کنید. |
| 160 – 240 |
خیلی بالا؛ تلاش کنید قند خون‌تان را پایین بیاورید. |
| 240 – 300 |
خیلی بالا؛ نشانه‌ای از ناتوانی در کنترل دیابت، به پزشک مراجعه کنید. |
| 300 یا بیشتر |
خیلی بالا؛ بلافاصله برای فوریت‌های پزشکی اقدام کنید. |
تا زمانی که قند خون‌تان در محدودهٔ خطرناک نباشد، راه‌هایی برای کاهش قند خون بالا وجود دارد. راه‌های کاهش قند خون عبارت‌اند از:
- کاهش مصرف کربوهیدرات؛
- افزایش مصرف آب تا مقدار اضافی قند خون دفع شود؛
- افزایش فعالیت فیزیکی تا قند خون اضافی بسوزد؛
- افزایش مصرف فیبر.
این روش‌ها جایگزین داروهای تجویزی یا برنامهٔ درمانی‌تان نیستند. بلکه می‌توانند به آن کمک بکنند. اگر میزان قند خون‌تان غیرطبیعی یا غیرمنتظره بود، با پزشک مشورت کنید. ابزارها یا افراد مختلفی که قند خون را اندازه‌گیری می‌کنند نیز می‌توانند باعث اشتباه در اندازه‌گیری قند خون شوند.
طریقه اندازه‌گیری و کنترل قند خون
کنترل منظم قند خون بخش مهمی از برنامهٔ کنترل دیابت است. بهترین برنامه‌های کنترل دیابت بر کنترل خود شخص و انجام آزمایش‌های موردنظر پزشک مانند آزمون هموگلوبین گلیکوزیله استوار است.
ابزارهای کنترل قند خون (گلوکومتر) متنوعی برای کنترل قند خون در خانه وجود دارند. بیشتر این ابزارها با ایجاد سوراخ کوچکی در نوک انگشتان و تهیهٔ مقداری از خون فرد می‌توانند قند خون او را اندازه‌گیری بکنند. بسته به نوع دستگاه ممکن است قند خون بر مبنای میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا میلی‌مول بر لیتر نشان داده بشود.
به‌تازگی ابزارهای کنترل قند خون در منزل به‌جای اندازه‌گیری گلوکز کل خون، گلوکز پلاسما را اندازه‌گیری می‌کنند. این امر باعث اندازه‌گیری دقیق‌تر قند خون می‌شود. این امر فاصلهٔ بین اندازه‌گیری خود فرد با اندازه‌گیری پزشک را به حداقل می‌رساند. زیرا پزشک برای اندازه‌گیری قند خون گلوکز موجود در پلاسما را اندازه‌گیری می‌کند.
بررسی تغییرات قند خون در اندازه‌گیری‌ها به پزشک کمک می‌کند تا از اثربخشی برنامهٔ درمانی مطلع بشود و در صورت نیاز داروها یا برنامهٔ درمانی فرد را تغیییر بدهد. همچنین این بررسی می‌تواند تاثیر رژیم غذایی و ورزش‌کردن را نیز نشان بدهد.
دفعات انجام آزمایش‌های قند خون بسته به نوع برنامهٔ درمانی، نوع دیابت یا شدت آن متغیر است.
- دیابت نوع یک – بزرگسالان:
حداقل 2 بار تا 10 بار در روز. اندازه‌گیری قند خون باید قبل از صبحانه، قبل از وعده‌های غذایی و گاهی 2 ساعت پس از صرف وعده‌های غذایی، قبل و بعد از انجام تمرینات فیزیکی و هنگام خواب انجام بشود.
باید حداقل 4 بار در روز انجام شود. اندازه‌گیری قند خون باید قبل از وعده‌های غذایی و در هنگام خوابیدن انجام شوند. همچنین ممکن است نیاز باشد که 1 تا 2 ساعت پس از صرف وعده‌های غذایی، قبل و بعد از فعالیت‌های فیزیکی و در طول شب نیز انجام بشود.
- نوع دو – که در آن بیمار از انسولین یا سایر داروهای کنترل دیابت استفاده می‌کند:
دفعات تکرار اندازه‌گیری قند خون به مقدار انسولین مصرفی و استفاده از سایر داروها بستگی دارد. کسانی که نیاز شدید به انسولین دارند، باید ناشتا، قبل از وعده‌های غذایی، قبل از خوابیدن و در طول شب این اندازه‌گیری را انجام دهند. کسانی که از انسولین یا سایر داروها استفاده می‌کنند، حداقل باید به‌طور ناشتا و قبل از خوابیدن اندازه‌گیری قند خون را انجام بدهند. کسانی که نیاز کمتری به انسولین دارند و روزانه یک نوبت تزریق انسولین دارند، باید ناشتا، قبل از دریافت انسولین و قبل از وعده‌های غذایی و گاهی در طول شب اندازه‌گیری قند خون را انجام بدهند. کسانی که از انسولین استفاده نمی‌کنند، اما از داروهای خوراکی و رژیم غذایی ویژه استفاده می‌کنند، به دفعات تکرار کمتری از کنترل قند خون نیاز دارند.
- نوع دو – هیپوگلیسمی یا با قند خون پایین: معمولا انجام روزمرهٔ اندازه‌گیری قند خون نیاز نیست:
اندازه‌گیری قند خون در زمان وعده‌های غذایی و زمان خواب باید بتواند تاثیر تغییرات سبک زنذگی را مشخص بکند. اگر هدف موردنظر در میزان قند خون یا سطح هموگلوبین گلیکوزیله به دست نیامد، باید اندازه‌گیری قند خون تا جایی ادامه یابد تا قند خون کم‌کم به محدودهٔ طبیعی برگردد.
کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند، باید اندازه‌گیری قند خون را به‌طور ناشتا، قبل از وعده‌های غذایی و یک ساعت پس از صرف آن انجام بدهند. کسانی که از انسولین استفاده نمی‌کنند، باید اندازه‌گیری قند خون را به‌طور ناشتا و یک ساعت پس از صرف وعده‌های غذایی انجام بدهند.
دفعات اندازه‌گیری قند خون باید در زمان فعالیت‌های فیزیکی، استرس‌های عاطفی مانند بارداری، بیماری‌های حاد یا افسردگی افزایش یابد.
ابزار جدیدی با نام کنترل‌کنندهٔ مداوم قند خون (CMG) نیز ابداع شده است که مناسب کسانی است که در مدیریت قند خون‌شان مشکل دارند. این ابزار مجهز به یک سنسور است که در زیر پوست قرار گرفته و مرتب میزان قند موجود در بافت را بررسی می‌کند. اگر قند خون خیلی بالا برود یا پایین بیاید، دستگاه هشدار می‌دهد. همچنین برخی از این دستگاه‌ها می‌توانند تغییرات قند خون را در طول ساعت‌ها اندازه‌گیری کرده و نشان بدهند چه زمانی قند خون در حال افزایش یا کاهش است. این دستگاه باید به‌طور منظم با روش‌های معمول اندازه‌گیری قند خون تطبیق داده شود تا از صحت نتایج آن بتوان اطمینان حاصل کرد. برای افزایش اطمینان به نتایج بهتر است قند خون در زمان‌هایی اندازه‌گیری بشود که ثابت است (زمان‌هایی غیر از زمان غذاخوردن یا فعالیت فیزیکی).
