دکتر رزیتا جعفری - متخصص گوش ، حلق و بینی
تحریریه زندگی آنلاین : سال‌هاست که جراحی آندوسکوپی سینوس موردقبول بسیاری از جراحان قرارگرفته است. در ابتدا، جراحی سینوس از طریق ایجاد برش‌های خارجی صورت می‌گرفت و پزشکان با استفاده از گاز و پانسمان، خونریزی را کنترل می‌کردند. در این وضعیت، بیمار درد و ناراحتی قابل‌توجهی را تجربه می‌کرد. با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی در سال های اخیر، ازجمله پیشرفت‌هایی که درزمینهٔ تجهیزات آندوسکوپی بینی انجام‌شده است، می‌توان به جراحی سینوس از راه بینی اشاره کرد که بدون ایجاد هیچ‌گونه بخیه و یا شکاف بر روی پوست بیمار اجرا می‌گردد.
آشنایی با آناتومی سینوس و عملکرد آن
سینوس‌های اطراف بینی را اصطلاحاً (سینوس‌های اسفنوئید یا شب‌پره‌ای) می‌گویند که در بالای بینی و پشت چشم‌ها قرار دارند. سینوس‌های بینی از 2 قسمت به نام های سینوس‌های اتموئید پیشین و پسین تشکیل‌شده‌اند. وظیفه این سینوس‌ها تمیز و مرطوب نگه‌داشتن مجرای تنفسی و همچنین تأمین اکسیژن کافی برای بافت های آن قسمت از صورت است. همچنین بهبودی حس بویایی از وظایف سینوس‌های بینی است. این سینوس‌ها بسیار حساس بوده و دستیابی به آن‌ها بسیار دشوار است. گاهی مشکلی در این نواحی پیش می‌آید که تنها راه بهبود، عمل جراحی است. یکی از بزرگ‌ترین مزایای عمل جراحی سینوس با آندوسکوپی، ایجاد قابلیت دسترسی دارو (اسپری، مایع شستشوی بینی، داروها) به حفره داخل سینوس بعد از باز شدن مسیر ورودی آن است. به‌این‌ترتیب عمل جراحی سینوس به‌عنوان یک روش درمان تکمیلی شناخته‌شده و جایگزین برای درمان بیماری نمی‌باشد.
بیشتربخوانید:
عمل جراحی آندوسکوپی سینوس و بینی چیست؟
عمل جراحی آندوسکوپی از معروف‌ترین و پیشرفته‌ترین عمل‌ها برای رفع مشکلات سینوس و داخل بینی به شمار می‌رود. متخصص گوش و حلق و بینی می‌تواند با این دستگاه به قسمت‌های داخلی بینی و سینوس‌ها دسترسی پیدا کند و مشکل را برطرف سازد.آندوسکوپی، ابزاری فلزی و بسیار ظریف است که در داخل سوراخ‌های بینی قرار داده می‌شود و امکان مشاهده و بررسی داخل بینی و سینوس‌ها را برای پزشک فراهم می‌کند. امروزه جراحی آندوسکوپی سینوس، با کمترین میزان درد و دوره نقاهت انجام‌پذیر است. افرادی که از سینوزیت مزمن رنج می‌برند، عمدتاً خواهان جراحی آندوسکوپی سینوس هستند. سینوزیت مزمن به معنای التهاب بینی و سینوس‌هاست که اغلب به شیوه‌های درمانی پاسخ نمی‌دهد و مدت‌زمان طولانی‌تری در بینی و سینوس باقی می‌ماند. عفونت‌ها، آلرژی‌ها، و پلیپ بینی از عوامل مؤثر بر سینوزیت هستند.اما عود عفونت، عفونت سینوسی که به چشم، صورت و مغز می‌زند، مشکلات بویایی، تومورهای بینی، ترشح مغز به بینی، از دلایلی است که بیماران کمتر به فکر جراحی آندوسکوپی سینوس می‌افتند.
عمل جراحی آندوسکوپی برای بزرگ کردن کانال و منافذ تنگ
مطالعات نشانه‌های بیماری، انجام معاینات فیزیکی به دست متخصص و سی‌تی‌اسکن می‌تواند سینوس‌های متورم و سینوس‌هایی که احتیاج به باز شدن منافذ دارند را مشخص نماید. گاهی اوقات در طول عمل جراحی سینوس، تیغه بینی که به 2 بخش جدا از هم تقسیم‌شده نیز صاف می‌شود. همچنین احتمال دارد که در این شرایط، شاخک‌های بینی (توربینت ها) که فرآیند تصفیه و مرطوب کردن هوای داخل بینی را بر عهده‌دارند نیز نیازمند انجام عمل جراحی باشند.علاوه بر این، از تکنولوژی جدیدی به نام بالون برای بزرگ کردن کانال و منافذ تنگ استفاده می‌شود. این ابزارها می‌تواند در طول عمل جراحی سینوس استفاده شود و گاهی اوقات می‌توان از این روش جهت درمان بیماری سینوس برای افراد دارای شرایط مناسب، در مطب پزشک نیز استفاده کرد.
کاربرد آندوسکوپی سینوس و بینی
-برطرف کردن عفونت‌های شدیدی که با مصرف دارو بهبود نمی‌یابد.
-عفونت‌های پشت چشم که ممکن است به مغز سرایت کنند.
-برداشتن پلیپ‌های بینی که راه تنفس را مسدود کرده‌اند.
-تخلیه تومورهای خوش‌خیم و بدخیم که در حفره‌های سینوسی یا اطراف آن تشکیل‌شده‌اند.
-برطرف کردن نشت ترشحات مغزی به بینی
نحوه جراحی آندوسکوپی سینوس
جراحی آندوسکوپی سینوس‌ها با حفظ عملکرد آن‌ها یکی از روش‌های اصلی برای درمان سینوزیت مزمن مقاوم به درمان طبی است و روشی ارجح برای این دسته از بیماران به شمار می‌آید. با پیشرفت تکنولوژی و تجربه درزمینهٔ این نوع عمل جراحی همچنان آن‌هایی که تحت عمل قرار می‌گیرند ممکن است در دوران نقاهت نیز دچار بیماری کنترل نشده شوند.
روش انجام‌پذیری آندوسکوپی سینوس به این شکل است که آندوسکوپی که یک لوله باریک است از راه بینی وارد سینوس می‌شود. دوربینی که در یک‌سوی آن تعبیه‌شده است، به پزشک این امکان را می‌دهد که بتواند بافت های درونی بینی و سینوس را به‌وضوح مشاهده نماید. پس از بررسی و تشخیص مشکل که اغلب با گرفتگی مجراها روی می‌دهد، اقدام به برداشتن بافت های آسیب‌دیده می‌کند. همچنین با باز کردن گرفتگی‌ها سینوسی و بینی، موجب سهولت تخلیه ترشحاتی می‌شود که باعث التهاب شده بودند.
در این روش هیچ برشی روی صورت و بینی فرد ایجاد نمی‌گیرد و این‌یک نقطه بسیار مثبت است که می‌توان برای آندوسکوپی در نظر گرفت. عمل جراحی آندوسکوپی با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی صورت می‌پذیرد. در بی‌حسی موضعی فقط قسمت بینی و حفره سینوس بی‌حس می‌شود، اما بیمار در حین عمل بیدار می‌ماند. بیهوشی عمومی به این معنی است که بیمار با استفاده از داروهای بیهوشی به خوابی عمیق رفته و بعد از اتمام عمل جراحی بیدار می‌شود.
بیشتر بیماران 4 سینوس در هر طرف صورت خوددارند که در کل 8 سینوس در قسمت‌های گوناگون صورت وجود خواهد داشت. این عمل جراحی را می‌توان بر روی همه سینوس‌های ماکسی لاری، اتموئید، اسفنوید (پروانه‌ای) و نیز سینوس پیشانی انجام داد. سینوس‌های ماکسی لاری در ناحیه گونه قرار دارند، سینوس‌های اتموئید بین چشم‌ها قرار دارند، سینوس‌های اسفنوید (پروانه‌ای) تقریباً به‌صورت دقیق در مرکز سر قرار دارند و سینوس‌های پیشانی همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است، در ناحیه پیشانی قرار دارند. گاهی ممکن است به خاطر اختلاف‌های موجود بین آناتومی بدن بیماران، برخی از این سینوس‌ها را نداشته باشید. سینوزیت می‌تواند وارد تمام این سینوس‌ها شود.
کاندیدای مناسب برای آندوسکوپی سینوس
-بیمارانی که مشکلات مربوط به سینوس و بینی‌شان با درمان‌های دیگر رفع نشده است، عمل جراحی آندوسکوپی سینوس می‌تواند برایشان مناسب باشد.
-کسانی که مسیر عبور مایعات در سینوس‌های آن‌ها تنگ یا مسدود شده باشد، اغلب دچار عفونت‌های شدید می‌شوند. در جراحی آندوسکوپی با عریض کردن مسیر، مشکل آن‌ها برطرف خواهد شد.
-بیمارانی که به علت اختلال در آناتومی سینوس و بینی دچار اختلالات تنفسی هستند، واکنش خوبی به این روش نشان می‌دهند.
-بیمارانی که دچار مشکل التهاب یا تورم در داخل سینوس (غشای مخاطی) هستند. این بیماران معمولاً می‌توانند تحت عمل جراحی آندوسکوپی سینوس قرار گیرند و به‌این‌ترتیب حفره خروجی سینوس آن‌ها بزرگ‌تر می‌شود.
آیا عمل جراحی آندوسکوپی عوارض دارد؟
عوارض عمل جراحی سینوس بسیار کم و گذرا است اما این عوارض می‌تواند شامل خونریزی و نیز عوارض ناشی از داروهای بیهوشی باشد. نکته حائز اهمیت این است که بدانید سینوس‌ها در نزدیک حفره‌های چشم و دقیقاً زیر مغز قرار دارند و به همین دلیل مهارت جراح در این رابطه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حقیقت تجربه جراح برای عدم آسیب به مغز در طول جراحی بسیار مهم و تأثیرگذار است.
آمادگی برای عمل آندوسکوپی
بیشتر متخصصان و جراحان به بیماران خود توصیه می‌کنند از مصرف هر نوع دارویی که احتمال خونریزی بیمار را حین عمل جراحی تشدید کند، خودداری نمایند. برخی از این داروها عبارت‌اند از آسپیرین و ایبو پروفن.
به‌علاوه مصرف ویتامین‌های خاص، داروهای گیاهی و ویتامین E، سیر، سرکه، ژنگو و جنسینگ نیز می‌تواند خونریزی فرد را بیشتر کند. در این شرایط امکان دارد از بعضی بیماران درخواست شود که از داروهای آنتی‌بیوتیک و یا آستروئید پیش از عمل جراحی سینوس استفاده کنند. این مسئله شدیداً بستگی به شرایط بدن بیمار دارد. از همین رو در افراد مختلف این امر متفاوت است.
مزایای جراحی آندوسکوپی
ازجمله نکات مثبتی که می‌توان برای این روش جراحی در نظر گرفت، عبارت‌اند از:
خونریزی، تورم و کبودی کم
بروز درد به‌صورت خفیف
کم تهاجمی
بدون خونریزی
بدون نیاز به ایجاد برش در داخل یا خارج بینی
انجام‌پذیری به‌صورت سرپایی
دوره نقاهت بسیار کوتاه و بهبودی سریع
بیشتربخوانید:
بهبودی پس از جراحی آندوسکوپی سینوس
تنها 11 درصد از این بیماران، نیازمند جراحی مجدد می‌شوند. علل این امر را به عوامل محیطی و عوامل عمومی میزبان و عوامل موضعی میزبان می‌توان تقسیم‌بندی نمود. عوامل محیطی نظیر سیگار، آلرژی‌ها، مواد شیمیایی و قارچ و استرس می‌تواند امکان عود بیماری را برای شخص فراهم کند. مولِ های عمومی میزبان ازجمله بیماری‌هایی مانند آسم، حساسیت به آسم و داروهای ضدالتهاب و ضعف ایمنی بیمار نیز نقش به سزایی در این موضوع دارد. عوامل موضعی میزبان نیز نظیر پلیپ، انواع سلول‌های خاص التهابی و در برخی موارد، بیماری‌های خاص که در آن انتقال مخاط بینی ضعیف است، نیز نقش مؤثری دارند. تقریباً برای تمام موارد در صورت عدم کنترل چنین عواملی، امکان جراحی مجدد و ریشه‌کنی مجدد وجود ندارد. عوامل زمینه‌ای در این موارد باید به‌صورت مناسب کنترل گردد و درصورتی‌که همچنان باقی بمانند، بعد از کنترل، انتخاب اصلی برای درمان استفاده از آنتی‌بیوتیک و کورتون است. چنانچه این علائم باقی بماند، سی‌تی‌اسکن به‌منظور تعیین منبع عفونت درخواست می‌شود و بعضی چنانچه عامل عفونی در قسمت‌های مختلف سینوس باقی بماند، با در نظر گرفتن همه شرایط، ممکن است بیمار جهت جراحی دوم کاندید شود.
نکات مهمی که بعد از انجام عمل جراحی آندوسکوپی باید بدانید
دوره ریکاوری بعدازاین عمل جراحی بستگی به نوع عملی که بر روی بیمار انجام‌شده دارد. بسیاری از بیمارهای مبتلابه سینوزیت مزمن بعد از عمل جراحی سینوس، درد زیادی احساس نمی‌کنند اما این درد در بین بیماران مختلف، متفاوت است. در این صورت با توجه به حجم عمل جراحی، امکان دارد برای بیمار داروهای مسکن قوی تجویز شود. معمولاً درد بعد از عمل جراحی، گرفتگی بینی و خارج شدن ترشحات از بینی باید باگذشت زمان از عمل جراحی کمتر شود.
به‌هرحال، این نشانه‌ها به‌صورت خیلی کمی ممکن است تا چند هفته بعد از عمل جراحی ماندگاری داشته باشند. به دلیل اینکه عمل جراحی سینوس فقط 1 مرحله از درمان بیماری است، جراح ممکن است به بیمار شستشوی بینی با آب‌نمک، استفاده از اسپری آستروئید بینی و نیز داروی آنتی‌بیوتیک پس از عمل جراحی را توصیه کند.
بیشتربخوانید:
راه‌های درمان قبل از جراحی آندوسکوپی سینوس چیست؟
قبل از اقدام به جراحی آندوسکوپی سینوس، جراح متخصص از عدم تأثیر شیوه‌های درمانی بر روی بیمار، اطمینان می‌یابد. شیوه‌های درمانی و استفاده از داروها، اغلب در درازمدت به روند بهبودی بیمار، کمک می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان سینوزیت مزمن، بسیار مؤثر هستند. علاوه بر این، محلول‌ها و یا اسپری‌های شست و شوی بینی نیز از سوی پزشک تجویز می‌شوند. اسپری‌های ضد احتقان و گرفتگی بینی، به رفع مشکل گرفتگی بینی کمک می‌کنند. استفاده این آن‌ها تنها به مدت 3 روز مجاز است. استفاده بیش‌ازحد اسپری‌ها، می‌تواند باعث شود که بینی دیگر واکنشی نشان ندهد و حتی در برخی موارد، گرفتگی بینی شدت یابد. افرادی که مشکلات زیر رادارند، حتماً باید قبل استفاده از اسپری‌ها، با پزشکی متخصص در این زمینه مشورت کنند:
فشارخون بالا
مشکلات انعقاد خون
بی‌اختیاری ادرار
بیماری‌های قلبی
اختلالات قلبی
