معنای دعا کردن به درگاه خدا و اشکال استجابت آن چیست؟

دعا یکی از راههای ارتباط مستقیم انسان با خدا عالم است. ارزش دعا و اهمیت آن در آیات و روایات بسیاری آمده که یکی از بهترین آنها آیه 77 سوره فرقان است:قل ما یعبؤا یکم دیی لولا دعائکم؛ای پیامبر! به امت خود بگو: اگر دعاهای شما نبود، خدایتان توجهی به شما نمیکرد.
دعا به معنای خواندن کسی است و خواند کسی به منظور جلب توجه او به خود و در نتیجه توجه انسان به آن شخص است. بنابراین اگر کسی را خواندیم و او متوجه گردید، دعا و اجابت دعا حاصل شده است .
متأسفانه امروزه مردم گمام میکنند دعا تنها حاجت خواستن از خداوند است. به همین جهت تا حاجتی، مشکلی یا گرفتاری نداشته باشند، به دعا مشغول نمیشوند، در حالی که شأن خدای عالم برتر از آن است که فقط در زمان احتیاج مورد درخواست قرار بگیرد. تا آنی شیرازی در قصیدة جالب که در مدح امام هشتم سروده می گوید:
دوشم ندا رسید ز درگاه کبریا کـای بنــده، کــبر بهتـــر از ایــن عجــز بـاریـا
خوانـــی مــرا بصیــر و خلاف تـو آشکار خوانی مراخبیـروخطـایتوبر ملا
گـرخوانیـم بصیـرچـرامیکنی گنه ؟ ور خوانیـم خـبرچرامیکنیخطا؟
مــاییم خــالق تـــوچه حاصل شود تعب خلقندخواجهتو چو واصلشود عطا...
همین رویه باعث شده است که ما باب دوستی با خدا را تعطیل کرده و از ادب توجه و دعا به دور بمانیم. از سویی، امام صادق (ع) در پاسخ به آنان که از علت عدم استجابت دعایشان سؤالا کردند، فرمود: ما کسی را میخوانیم که او را نمیشناسیم و چیزی را میخواهیم که نمیدانیم به صلاحمان هست. به همین لحاظ اکثر ما به واسطة نرسیدن به حاجاتمان از خدا مایوس شده و دست از دعا بر میداریم .
در میان روسها مثلی وجود دارد که آن را به یک مرد ملحد که زنش در بستر مرگ افتاده بود منشب میدانند. آن مرد که از همة راههای مادی خسته شده بود، در محضر خدا به زانو درآمد و گفت: ای خدا، میدانم که هر کاری از دست تو بر نمیآید، ولی این بار زن من را نجات بده.
این نتیجه عدم رابطه بنده با خدا است، به طوری که به هر وسیلة دیگری غیر از ارتباط با خدا متوسل میشوند و خدا را فراموش میکند. در قرآن این حالت بنده نوعی استکبار دانسته شده و آمده است:
و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنم وآخرین .
در مورد استجابت دعا توسط خدا باید بگوییم که خدا هرگز ندای بندگان خود را بی پاسخ نمیگذارد. امام علی (ع) در این مورد فرمود:من أعطی الدعاء أعطی الاجابة.
برای اکمال سخن این داستان را از مثنور معنوی برایتان نقل میکنیم:
آنیـکــی الله مــیگفتــی شبـــــی تا کـه شیرین میشد از ذکرش بی
گفت: شیطانش: خمش، ای سـخت رو این همـــه الله را لبیـــک کــو؟
منـی نیاید یک جـواب از پیـش تخت چنــد الله میزنی با روی سـخت
او شکستـــه دل شـد و بنهــاد ســر دیددرخواب او خضر را در خضر
گفت: همین از ذکر، چون واماندهای؟ چون پشیمانی ازآن کَش خواندهای؟
گفــت: لبیــکم نمــیآیــد جــواب ز آن همـی ترسـم که باشم رد باب
گفت: آن الله تــو لبیـــک مـــاست وان نیازو درد و سوزت پیک ماست
تــرس و عشق تو کمند لطف ماست زیـر هـر یـارب تـو لبیک هـاست.