(متوفی 1090 ه.ق)
گفتار استاد:
«ملا محمد باقر سبزواری،معروف به «محقق سبزواری »،اهل سبزوار بوده و درمکتب اصفهان که هم مکتب فقهی بوده و هم فلسفی پرورش یافته و از این روجامع المعقول و المنقول بوده است.نام او در کتب فقهیه زیاد برده می شود وکتاب معروف او در فقه،یکی به نامه «ذخیره »و دیگری به نام «کفایه »است وچون فیلسوف هم بوده است،بر الهیات شفای ابو علی سینا حاشیه نوشته و درسال 1090 هجری درگذشته است.محقق سبزواری نزد شیخ بهائی ومجلسی اول تحصیل کرده است. ..» (1)
فقیه بزرگوار،محقق سبزواری،فرزند محمد مؤمن خراسانی،در سبزوار متولد شده ودر اصفهان سکنی گزیده است.او ازاکابر علماء و فقهای شیعه در قرن یازدهم هجری بوده است.وی عالمی فاضل و محقق مدقق،فقیهی اصولی،متکلم،حکیم متاله،از اکابر اصحاب مجلسی اول و از فحول شاگردان و تلامذه شیخ بهایی و دایی مکرم آقا جمال خوانساری،و برادر زن آقا حسین خوانساری و استاد او بوده است.امامت جمعه وجماعت و منصب شیخ الاسلامی و تدریس مدرسه ملا عبد الله شوشتری به او تفویض گردید.با ملا محسن فیض کاشانی رابطه الفت و انس داشت و در اثر عنایت خاص شاه عباس ثانی(سلطنت 1051-1078)بسیار محترم و بر دیگران مقدم بود.در علوم عقلی از شاگردان میر فندرسکی،و در علوم نقلی از شاگردان ملا حسنعلی شوشتری و برخی دیگر از اکابر وقت بود.
او در دوران صفویه در کمال احترام و اکرام می زیست و بر اقران و امثال مقدم بود.
تالیفات او:
1-جامع الزیارات عباسی به زبان فارسی که برای شاه عباس ثانی نگاشته است.
2-حاشیه الهیات شفاء
3-حاشیه شرح اشارات
4-ذخیرة المعاد فی الارشاد که تا آخر باب حج است و در تهران چاپ شده است و به همین جهت صاحب ذخیره نامیده می شود.
5-روضه الانوار فی آداب الملوک
6-شرح زبدة الاصول شیخ بهایی
7-کفایة الفقه که در تهران چاپ شده است.
او طبع شعر روانی نیز داشته است و رباعی زیر از اوست:
در عالم تن چه مانده ای بی مایه؟ پایی بردار و بگذر از نه پایه از مشرق جان بر تو نتابد نوری تا از پی تن همی روی چون سایه
وفات او:
او پس از یک عمر خدمت در راه فقه و فقاهت،در سال 1090 ه.ق در اصفهان درگذشت و جنازه اش به مشهد مقدس رضوی(ع)منتقل گردید و در مدرسه میرزاجعفر،در سردابی محاذی قبر شیخ حر عاملی مدفون گردید.در ماده تاریخش گفته شده است:«شد شریعت بی سر و افتاد از پا اجتهاد».که مجموع عدد شریعت بدون «شین »و اجتهاد بدون «دال »ماده تاریخ وفات او،یعنی 1090 است. (2)
پی نوشتها:
1- آشنایی با علوم اسلامی.
2- ریحانة الادب،ج 5،ص 243.
