امید فرجامین بشر از منظر عهدین(۳)

3 ـ امید فرجامین در مسیحیت
 

اصطلاح«مسیحا باوری» (2) از نام«مسیح» اقتباس شده و ترجمه ی واژه ی عبری«مشیاح» (3) به معنی«تدهین شده» است. این واژه در اصل بر پادشاهی که سلطنت او با مراسم مسح و روغن تقدس می یافت دلالت می کرد (Ring Geren , Helmeh , «Messiaism«, The Encylopedia of religion, vol. , p.464)) به نظر می رسد که مسیحیت اولیه بسیاری از عقاید و آرمان های یهودیان را در خصوص مسیح موعود پذیرفته و آن را عیناً درباره ی عیسی مسیح بکار می برده است. بر همین اساس، منجی موعود در زبان یونانی«کریستوس» (4) یعنی«مسیح» ترجمه شده است؛ لذا مسیحیان، عیسی مسیح را با امیدهایی مسیحایی یهودیت یکسان تلقی کرده اند. (5) باید توجه داشت که در تعابیر مدرن و سکولار مسیحا باوری، اندیشه ی مسیحای شخصی جای خود را به طور فزاینده ای به عقیده ی«عصر مسیحایی» حاوی صلح، عدالت اجتماعی، و عشق همگانی می دهد. (سعدی، حسین علی، نجات شناختی تطبیقی، ص 3)

3/1 ـ مسیحاباوری در اناجیل:
 

بسیاری از محققان معتقدند که عیسی (ع) به خاطر بار سیاسی اصطلاح«مسیحا»، از به کارگیری آن عمداً خودداری کرده است. مطابق روایت اناجیل، خود عیسی معمولاً اصطلاح غیر سیاسی«پسر انسان» را ترجیح داده است. (See Ibid, p.647) توجه به تفاوت وحی از دیدگاه مسیحیت با نگرش مسلمانان در این خصوص حائز اهمیت فراوان است. به خلاف مسلمانان که وحی را کلام خفی الهی تعبیر می کنند، از دیدگاه مسیحیان، خود عیسی مسیح«وحی» تلقی می گردد. لذا از منظر کلیسا اناجیل اربعه ی معتبر (6) نیز جز شرح حال و گزارشی از اقوال و اعمال عیسی به نقل از حواریون نمی باشد. بنابراین چون تصورات و سوابق ذهنی راویان اناجیل و زمینه های فکری مخاطبان آنان در محیط های متفاوت از یکدیگر شکل گرفته است، اشکال و معانی روایات انجیلی نیز با یکدیگر تفاوت دارد.
از طرفی در دیدگاه عهد جدید، انسان نخستین یعنی«آدم» موجودی است که با تمرد از فرمان خداوند دچار«گناه ذاتی» شده بود. این گناه ذاتی آدم، نوع بنی بشر را نیز ذاتاً گناه آلود و پلید گردانید. (عهد جدید، رومیان، 14 ـ 12: 6) از طرف دیگر، در اندیشه مسیحی تأکید می شود که با شریعت و قانون نمی توان از اسارت گناه رهایی یافت. پیامبران قبل از عیسی نیز فقط زمینه را برای نجات بخشی، آماده کرده بودند. پس آن جا که شریعت نمی تواند تاوان گناه ذاتی انسان باشد؛ پسر انسان یعنی پسر عیسی مسیح، همان منجی موعود بود که با مصلوب ساختن خویش، گناه ذاتی انسان ها را بازخرید نمود، تا انسان استحقاق نجات را پیدا کند. (سعدی، حسین علی، نجات بخشی تطبیقی)

3/2 ـ بازگشت مجدد مسیح:
 

در فرهنگ مسیحی«دومین رجعت» (7) مسیح در پایان جهان به عنوان منجی ای که همه ی تبعیض ها، ستم ها، و بی عدالتی ها را از میان بر می دارد، بسیار مهم است. با وجود آن که در یکی دو قرن پیش از میلاد مسیح، انتظار منجی ای از نسل داود، در میان بنی اسرائیل شدت تمام گرفته بود؛ اما همچنان از نظر نخستین پیروان عیسی و مسیحیان اولیه، عیسای مصلوب همان مسیحای موعود و منتظر بود که به زودی«رجعت» خواهد کرد. (مجتبایی، فتح الله، مسیحیت، دایره المعارف بزرگ، 1/140) گاهی نیز رجعت او در آینده ای بسیار دور و پس از ظهور مسیح های دروغین، وقوع جنگ ها و قحط ها و حوادث دیگر، تصور می شده است. (عهد جدید، متی / 24 ـ 3: 24) البته در موارد دیگر نیز به آینده ی نامعلومی اشاره می شود که کسی جز پدر از آن آگاه نیست. (همان، مرقس / 32: 13) با اینکه اناجیل و رسالات عهد جدید همگی عیسی را مسیحای موعود آخرالزمان می پنداشتند، اما جز در انجیل«یوحنا » وی در هیچ جای دیگر، خود را صریحاً«مسیحا» نخوانده است. با استناد به انجیل یوحنا و آخرین رساله های پولس رسول، مسیح یک شخص معین نیست؛ بلکه اصلی است الهی و فوق طبیعی، فراتر از تاریخ و زمان، که پیش از آفرینش جهان وجود داشته، و بعد از پایان آن نیز همچنان خواهد بود. مسیح علت فاعلی و علت غایی هستی است و آفرینش عالم به واسطه ی او و به خاطر اوست. (رساله پولس به کولسیان / 18 ـ 15: 1)
در جامعه ی مسیحی اولیه، انتظار بازگشت عیسی آن قدر زنده و پویا بود که مسیحیان، دست از زندگی روزمره کشیده و به طور دسته جمعی برای بازگشت او روز شماری می کردند.
بنابر روایت انجیل های مرقس و متی، پیش از ظهور مسیح باید الیاس بیاید. گرچه از محتوای کلام عیسی می توان دریافت که یحیای معمدان همان الیاس است. (نک: مرقص / 13 ـ 11: 9 و متی / 13 ـ 11: 17) در میان گزارش های مورد قبول کلیسا، یوحنا تنها انجیل نویسی است که ماجرای مکالمات واپسین عیسی با حواریون را در پایان«شام آخر» نقل می کند. این مکالمه ی واپسین چشم اندازی از آینده ی انسان ها است که توسط عیسی ارائه می گردد. (همان، یوحنا، باب 17 ـ 14)

3/3 ـ فارقلیط در دین مسیح:
 

انجیل یوحنا ـ که بدون تردید زبانش یونانی است ـ رهبر بعد از عیسی را به زبان یونانی«پاراکلتوس» (8) می خواند. این واژه در زبان فرانسه«پارکلت» (رک: بوکاری، مقایسه ای میان: تورات، انجیل و قرآن و علم، ص 143)، در زبان عربی«فارقلیط» و در زبان انگلیسی غالباً به واژه ی Helper ترجمه شده است. (See The New Testament. john , 14:15 ـ 16 and 26 , 15:26 , 16:7 ـ 8) مطابق انجیل یوحنا«فارقلیط»، عطیه ای الهی است که به درخواست عیسی بر مردم ارزانی می شود. (یوحنا، 14 ـ 15: 16) شاید این تعبیر، بیانگر چشم انداز آینده ی انسان ها باشد که توسط عیسی ارائه می گردد. متن فرانسوی انجیل یوحنا یگانگی کلمه انسان ها باشد که توسط عیسی ارائه می گردد. متن فرانسوی انجیل یوحنا یگانگی کلمه یونانی«پاراکت» را با«روح القدس» مورد تأکید قرار می دهد. بدین معنا که رهبر واپسین انسان ها، بعد از فقدان عیسی باید روح القدس باشد. اما باید دانست که«پاراکلت» اصطلاحی بوده است که توسط یهودیان یونانی دان در قرن اول میلادی به معنی«شفیع و مدافع» استعمال شده است. پس اگر تعبیر انجیلی«فارقلیط دیگری برای شما فرستاد» به معنی شفیع دیگری برای انسان ها باشد؛ در این صورت می توان«فارقلیط» مذکور در انجیل یوحنا را موجودی بشری مانند عیسی تلقی کرد. (نک: همان ماخذ، ص 145 ـ 148)

3/4 ـ زمان، شرایط و آثار ظهور منجی در مسیحیت:
 

در دین مسیحیت زمان ظهور«موعود» مخفی است و هیچ کس حتی فرشتگان نیز از آن اطلاع ندارند. (متی، 26: 24 و 13: 25) اما تأکید می شود که قبل از ظهور عیسی اتفاقات عجیبی خواهد افتاد. در خورشید، ماه و ستارگان علائمی از به هم ریختن نظم و (رک: انجیل لوقا، 23 ـ 25: 21) ثبات آسمان ظاهر می شود. از لزوم ظهور«دجال» یا فریبکاری که قبل از مسیح نیز ظاهر خواهد شد، چنین خبر می دهد: «زنهار کسی به هیچ وجه شما را نفریبد ! زیرا تا آن ارتداد اول واقع نشود و آن مرد شریر، یعنی فرزند هلاکت، ظاهر گردد، آن روز فرانخواهد رسید.» (رساله دوم پولس به تسالونیکیان، 3: 2) مسیحیان نیز مانند پیروان سایر ادیان بر این باورند که با آمدن مسیح، ملکوت خدا و پادشاهی پسر انسان برپا خواهد شد، و خیر بر شر غلبه می کند، و جهان در صلح و آرامش به سر خواهد برد.

نتیجه ی بحث
 

طرح نجات بخشی یا امید نهایی بشریت یا کامل سازی جهان از اصول محوری و قابل تأمل در همه ی مکاتب و ادیان به شمار می رود. بر همین اساس، در تبیین دینی ـ اعتقادی این اصل از منظر ادیان، وجوه مشترک بسیاری برای آن برشمرده که به اهم آنها پرداخته می شود:

الف. اصول مورد وفاق:
 

1 ـ همه ی دین ها وسعت عدالت گستری منجیان را در آخرالزمان فراگیر و جهان شمول پنداشته و بالاتفاق ظهور نجات بخش را در مقابله باتسری ظلم و ستم و رواج استضعاف در جوامع بشری منوط می دانند. زیرا جامعه ی آرمانی همه ی منتظران، جامعه ای خالی از ظلم و تعدی است.
2 ـ یکی دیگر از نکات قابل تأمل در مباحث تطبیقی نجات بخشی در ادیان، آن که در متون و عقاید غیر محرف موعود آنان نه تنها جنبه ی الوهی یا مجرد و غیر بشری پیدا نمی کند بلکه، تصور منجی همواره انسانی و بشری همچون دیگران است که از پدر و مادری انسانی زاییده شده یا آن که در آینده از نطفه ی انسانی به طرز معجزه آسایی به دنیا خواهد آمد.
3 ـ نجات بخشی دینی همواره در تداوم رسالت انبیای امت های مورد نظر و پیروان آن پیامبران تلقی شده است. چنان که حتی میزان عمر منجی به هنگام ظهور با سن پیامبران آن دین ها به هنگام بعثت مطابقت کامل دارد.
4 ـ با وجود آن که برخی از پیروان ادیان به هزاره گرایی اعتقاد دارند، اما همواره تأکید می شود که هیچ کس جز حضرت باری تعالی از زمان و عصر ظهور منجی آخرالزمان اطلاع و آگاهی دقیق ندارد.

ب.اصول مورد اختلاف:
 

با وجود آن که در چارچوب کلی موضوع نجات شناسی به ویژه در نجات شناسی چهار دین یهود«یهود، زردشت، مسیحیت و اسلام» مشترکات بسیاری وجود دارد؛ معهذا مهدویت در دین مبین اسلام تفاوت های قابل ملاحظه ای با نجات بخشی در سایر مکاتب و ادیان دارد.

پی نوشت ها :
 

1ـ استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد.
2 ـ Messianism
3 ـ Mashiah
4 ـ Christos
5 ـ See Ibid,p.547
6 ـ Canonical
7 ـ The Second Coming
8 ـ Parakletos
 

منابع:
1 ـ قرآن کریم.
2 ـ کتاب مقدس، انشارات دارالسطنه لندن، 1914 میلادی.
3 ـ انجیل عیسی مسیح، (ترجمه ی تفسیری عهد جدید)، انتشارات آفتاب عدالت، چاپ دوم خرداد 1364.
4 ـ آذربیگدلی، لطفعلی بیک، دیوان، به تصحیح سادات ناصری و غلامحسین بیگدلی، انتشارات جاویدان، چاپ اول 1366.
5 ـ آیتی، نصرت الله، عدالت مهدوی و ادیان، فصلنامه علمی ـ تخصصی انتظار، سال چهارم شماره سیزده، پاییز 1383.
6 ـ بوکای، مقایسه ای میان: تورات، انجیل، قرآن و علم، ترجمه مهندس ذبیح الله دبیر دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم 1368.
7 ـ تنی، مریل سی، معرفی عهد جدید، ترجمه ط. میکائیلیان، انتشارات حیات ابدی، چاپ اول 1362.
8 ـ جان، بی، ناس، تاریخ جامع ادیان از آغاز تا کنون، ترجمه علی اصغر حکمت، انتشارات انقلاب اسلامی، چاپ پنجم 1370
9 ـ خسروپناه، عبدالحسین، رویکردهای جدید کلامی در حکومت مصلح، فصلنامه علمی ـ تخصصی انتظار، سال سوم، شماره ده، زمستان 1382.
10 ـ زروانی، مجتبی، نجات بخشی در دین بودا، مقالات و بررسی ها، نشریه گروه تحقیقاتی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، دفتر 59 ـ 60، سال بیست و نهم 1375
11 ـ سعدی، حسین علی، نجات بخشی (اسلامی ـ مسیحی)، فصلنامه علمی ـ تخصصی انتظار، سال دوم، شماره چهار، تابستان 1381.
12 ـ سعد سلمان، مسعود، دیوان به تصحیح رشید یاسمی، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم 1362.
13 ـ صدرا، علیرضا، عدالت مهدوی و فلسفه تاریخ، فصلنامه علمی ـ تخصصی انتظار، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 1383
14 ـ الکلینی الرازی، محمد بن یعقوب، الاصول الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، 1388ق
15 ـ کهن، ابرام، گنجینه ای از تلمود، ترجمه فریدون گرگانی، انتشارات اساطیر، چاپ اول 1382
16 ـ گواهی، عبدالرحیم، واژه نامه ی ادیان، ویراسته بهاءالدین خرمشاهی، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول 1374.
17 ـ مجتبایی، فتح الله، آخرالزمان در دین یهود، دائره المعارف بزرگ اسلامی، انتشارات دائره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم 1369ش
18 ـ المجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، مؤسسه الوفاء بیروت، الطبعه الثامنه، 1403 ق.
19 ـ مدن یوسف، روان شناسی انتظار، ترجمه علی محمدی، کتاب ماه دین، سال هفتم، شماره 11 ـ 12، شهریور و مهر 1383.
20 ـ نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، انتشارات انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1368ش
22 ـ هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطیر، چاپ اول 1377
23 ـ هیک، جان، فلسفه دین، ترجمه بهرام راد، انتشارات بین المللی، چاپ اول 1372.
24 ـ و.م.میلر، تاریخ کلیسای قدیم، ترجمه علی نخستین، انتشارات حیات ابدی، 1981 م.
25.Ring Geren , Helmeg , «Messianism« The Encyclopedia of religion , vol. 9 , Edited by Mercia Eleade , New York , Macmillan Publishing Co London.
Bosorch , c.e, Vandonzet , E. Heinrichs , W, P , vol. I. Leiden , Brill
26.The New Testament , Produced by agreement whit Copright by National bible Press for The Gikons International , Edition 1977.
منبع: فصلنامه فکر و نظر شماره 12و13