آیا همه موجودات خدا را می پرستند؟در سوره حج۱۸:هر که در آسمان و زمین است .....برای خداسجده میکند

خدای متعال در قرآن و در ضمن آیات مورد اشاره، می فرماید همه موجودات آسمانی و زمین از همه انواع او را سجده می کنند مگر عده ای که از فرمان حق سر پیچی می کنند.
توضیح این که:
 جدای آن که همه موجودات در سجده تکوینی تحت امر و اراده الهی مقهور درگاه او هستند و حیات و زندگی شان وابسته به اراده حق متعال است که در تفاسیر به این موضوع پرداخته شده است،اما در باره سجده تشریعی حکم کلی الهی استثناء خورده است به این معنا که  این طور نیست همه موجودات خدای متعال را سجده کنند! در این میان استثنائاتی هم وجود دارد که بعضی از موجودات آسمانی و زمینی خدای متعال را نافرمانی می کنند چنان که درآیه 18 سوره حج  و آیات مورد اشاره سوره حجر مورد اشاره قرار گرفت.

 از معنای آیه متوجه می شویم خدای متعال نفرموده همه موجوداتش بدون استثناء او را سجده می کنند.

"أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ کَثیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاء"(1)

آیا ندیده ‏ای که هر کس در آسمان ها و هر کس که در زمین است و آفتاب و ماه و ستارگان و کوه‏ ها و درختان و جنبندگان و بسیاری از مردم خدا را سجده می‏کنند؟ و بر بسیاری عذاب محقق شده و هر که را خدا خوار کند، هیچ کس گرامی اش نمی ‏دارد، زیرا خدا هر چه بخواهد، همان می ‏کند.

دقت کنیم در این آیه شریفه بعد از بیان این مطلب که همه موجودات چه آسمانی " مَنْ فِی السَّماواتِ" که ملائکه اند وچه زمینی "مَنْ فِی الْأَرْضِ"  که انسان ها و خلاصه همه موجودات،  خدای متعال را سجده می کنند اما به عده  فراوانی از انسان ها و  هم به دلیل سجده نکردن وعده عذاب داده شده است که جمله "مَنْ فِی الْأَرْضِ" شامل حال شان می شود.

در آیات مورد اشاره سوره حجرهم وقتی به سجده تمامی ملائکه اشاره می کند از این حکم کلی شیطان استثناء می شود چون از فرمان حق متعال سر پیچی کرد.

"فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ" "إِلاَّ إِبْلیسَ أَبی‏ أَنْ یَکُونَ مَعَ السَّاجِدینَ" (2)

مشاهده می کنیم دراین آیات نیز شیطان از فرمان حق سر پیچی کرد و از سجده کنندگان به حساب نیامد.

 دیدیم شیطان از امر الهی سر باز زد و نسبت به اشرف موجودات سجده نکرد و این سجده در اصل سجده برای خدای متعال بود باید بدانیم این سجده های مورد اشاره آیات مورد نظر سجده تشریعی است یعنی سجده ای که موجودات صاحب اراده و شعور با اختیار خود آن را انجام می دهند که بعضی از انسان ها و شیطان تحت اراه نفسانی خودشان  که ناشی از غرور و جهل شان است این کار را انجام ندادند و از جمع سجده کنند گان خارج شدند.

نتیجه این که در این آیات و آیات مشابه،عده ای از انسان ها و شیطان از حکم کلی سجده کنندگان خارج شدند و علت آن نیز بیان شد.

پی نوشت ها:

1. سوره حج آیه 18.

2.سوره حجر، آیات 30 و 31.