زبان فارسی از نظر تعداد واژه‌ها یکی از غنی‌ترین زبان‌ها است و از نظر تنوع ضرب‌المثل‌ها در میان سه زبان اول جهان قرار دارد. ضرب‌المثل گونه‌ای از بیان است که تاریخچه و داستانی پندآموز در آن نهفته است. بسیاری از واژه‌هایی که در یک ضرب‌المثل به کار می‌روند، اشاره‌ی مستقیم به همان واژه ندارند و به عبارتی معنی جمله از کلمات تشکیل دهنده‌ی آن جمله قابل فهم نیست. ما در هر قسمت از این مجموعه مقالات می‌خواهیم شما را با ریشه‌ی ضرب المثل‌های ایرانی و داستان پیدایش آن‌ها آشنا کنیم پس در ادامه با بنیتا همراه باشید.
Credit: 2.bp.blogspot
جوجه را آخر پاییز می شمارند
این ضرب‌المثل معمولا در پاسخ به رجزخوانی‌ها و خودنمایی‌های یک شخص به کار می‌رود و هدف گوینده این است که انسان نباید تا قبل از مشاهده‌ی نتیجه‌ی نهایی کاری که انجام داده است، در مورد آن اظهار نظر کند و تنها با دیدن نتیجه‌ی کوتاه مدت آن حرف‌های بدون پایه و بی‌اساس بزند.
ریشه‌ی ضرب‌المثل
معمولا جوجه‌هایی که در طبیعت زندگی می‌کنند در فصل بهار سر از تخم در می‌آورند و تا پایان فصل پاییز در حساس‌ترین مرحله‌ی زندگی خود هستند زیرا ممکن است در این دوران دچار حوادث و اتفاقات گوناگونی شوند؛ مثلا ممکن است گربه آن‌ها را بخورد، داخل رودخانه بیفتند یا در اثر مریضی جان خودشان را از دست بدهند. اما معمولا تا آخر فصل پاییز به اندازه قابل توجهی رشد می‌کنند و خطر جدی آن‌ها را تهدید نمی‌کند، به عبارتی می‌توان به زنده ماندنشان امید داشت و آن‌ها را در شمارش جوجه‌های سال آینده به شمار آورد. به همین دلیل است که در جواب کسانی که ادعای بی‌خود دارند، می‌گویند: «جوجه را آخر پاییز می‌شمارند».
ضرب‌المثل‌های مشابه
ضرب‌المثل «گوسفند را در آغل می‌شمارند» نیز با این ضرب‌المثل هم معنی است زیرا گوسفندی که در دشت یا صحرا باشد ممکن است تا رسیدن به آغل، در اثر حادثه‌ای جان خودش را از دست بدهد و دیگر نمی‌توان آن را به حساب آورد.
اشعار هم معنی با این ضرب‌المثل
حضرت جلال‌الدّین مولانا گفته است: «هر که اوّل بین بُود، اَعْما بُوَد/ هر که آخر بین، چه بامعنا بُوَد».
همچنین در بیت دیگری گفته است: «چشم آخر بین تواند دید راست/ چشم اوّل بین، غرور است و خطاست».
معادل انگلیسی
عبارت «(Don't count your chickens (until they've hatched» در زبان انگلیسی معادل با این ضرب‌المثل است و در جملات به جای عبارت «بعدا معلوم می‌شود» به کار می‌رود.
منبع: بنیتا
