کلیّاتی دربارۀ دین شینتو (۲)

عقاید اصلی و اخلاقی

دین شینتو ترکیبی از نگرش ها و ایده های متنوع است که اساس طریقه ی زندگی مردم ژاپن را تشکیل می دهد. این دین هیچ مؤسس تاریخی ندارد و در مقایسه با ادیان تکامل یافته نیز دارای هیچ دکترین و اصول جزمی اعتقادی نیست.
بنابر اظهار مفسرین ژاپنی، هرگز به اینگونه چیزها احتیاج نداشته و ندارد، چرا که نژاد والای آنان، نژاد و تباری الهی است و آنها تنها می بایست از طبیعت خویش تبعیت کنند.
اما با استفاده ازاساطیر و مواد موجود در دو کتاب نیهون جی و کو جی کی می توان معتقدات اساسی این دین را استخراج نمود. لکن نظر محققان در این مورد مختلف است و هر یک از صاحبنظران این تعالیم را بگونه ای متفاوت با آن دیگری دسته بندی کرده است. به عنوان مثال نفوسا هیرای درمقاله خود تحت عنوان شینتو می نویسد که: «هسته شینتو اعتقاد به خلقت اسرارآمیز و قدرت و نیروی هماهنگ کننده کامی و راه درست و اراده ی
راست آن(ماکوتو)(1)است.» او دکترین های شینتو را تحت سه عنوان طبقه بندی می کند:
الف-مفهوم مقدس یا کامی، ب-درک صداقت و پاکی، ج-طبیعت انسان.(2)
همو در مقاله ای دیگر می نویسد که سه عنوان تئولوژی شینتو عبارتند از:
1-فهم معنای اسطوره ی ژاپنی
2-سنت شینتو مشتمل بر جشنها، تشکیلات معتقدان، رسوم و نظریات شینتوی تاریخی
3-ایمان و رهبری کردن معتقد شینتوی جدید(3)
دکتر علی اکبر ترابی در این مورد می نویسد: «معتقدات اساسی شینتو عبارتند از:
1-اخلاق خانوادگی. زیرا «خانواده خود مذهب است»و کانون خانوادگی نیز معبدی بشمار می رود.
2-تکریم و تجلیل مردگان. زیرا بی اعتنایی به ارواح اموات سبب دشمنی و عداوت آنان و مایه شر است.
3-تطهیرجسم و جان برای تحلیل از نفوس مردگان. زیرا با ارتکاب خطا، ارواح و نفوس صدمه و آزار می بینند و باید بلافاصله با تزکیه نفس به جبران آن اقدام کرد.»(4)
در این زمینه آلفرد، اس، گدن در کتاب خود درباره ی ادیان شرق، اصول بنیادی شینتو را تحت دو عنوان ذکر کرده است:
1-پرستش روح یا پرستش طبیعت به معنای تشخّص یافتن قوای طبیعی و اعتقاد به حضور مطلق و حیات روح که بر حیات انسانها تأثیر دائمی دارد.
2-احترام گذاشتن به اجداد که عمیقاً با اندیشه و زندگی ژاپنیها به هم بافته شده و تقریباً یک نیروی کنترل کننده در زندگی خصوصی و سیاسی یا ملی آنها بشمار می آید.(5)
یکی از عقاید اصلی شینتو نیز این ایده است که تمامی خدایان یا ارواح، تمام مردم و خود طبیعت از پدر و مادری واحد متولد شده اند و لذا همه چیز اعم از آنچه قابل دیدن باشد یا چیزهای نادیدنی دارای یک طبیعت الهی اند.(6)
اگر منابع مورد استفاده برای استخراج دکترین ها و اصول عقاید اصلی دین شینتو، اساطیر موجود در کوجی کی و نیهون گی باشند، باید بگوییم که در این اساطیر
هرگز یک سیستم اخلاقی که تعلیم دهنده راست و خطا باشد و بر اصولی والاتر استوار شده باشد، وجود ندارد.
مع الوصف در دین شینتو از دیرباز همواره بر یکسری از فضائل اخلاقی نظیر وفاداری، صداقت، تقوی، عشق و ایمان تأکید شده است. امروزه دانشمندان و مفسرین جدید شینتو بر این عقیده اند که تمامی این فضائل، نامهایی است برای اعمالی که از قلب سلیم سر می زند و در واقع شرط ارتباط با کامی و دریافت برکات از آن، داشتن قلب و ذهنی است که تطهیر یافته باشد(7).
هم چنین اخلاق خانوادگی موجود در این دین نتیجه تأثیر ادیان و فلسفه های بیگانه است. اخلاق خانوادگی شینتو عبارتست از: دعا کردن، تقدیم هدایا در مقابل الواح نیاکان، احترام گذاردن و شاد کردن اجداد، اطاعت فرزندان از والدین(8)و زنان از مردان، حفظ خانواده با ترویج و تولید نسل و برگزیدن وارثی از میان مردم تا احترام و رسم تجلیل نیاکان را پایدار و محفوظ دارد.

جهان بینی

در دین شینتوی کهن، دو نوع جهان بینی بطور هم زمان وجود داشته است. جهان بینی نوع اول، یک دیدگاه سه بعدی با طرحی قائم بود که در آن دشت آسمان بالا (Takama no hara یا جهان کامیها)در بالا قرار داشت. در قسمت وسط، سرزمین میانه (یا جهان کنونیNakatsukuni)بود و در پایین، سرزمین زیرین(Yomino Kuni یا جهان پس از مرگ)قرار گرفته بود.(9)
ساکاماکی شونزو در کتاب خود، جهان شناسی پیش از بودایی را چنین توصیف می کند:
«جهان فیزیکی سه بخشی تلقی می شد: بخش اول، فلک یا چرخ یا آسمان اثری و رقیق در بالا؛ بخش دوم، جهان موجود بر سطح زمین و بخش سوم، مناطق زیرین تاریک و مبهم در زیر زمین بود.(10)
جهان بینی سه بعدی و قائم فوق خاص فرهنگهای شمال آسیا نظیر سیبری شمالی و نیز فرهنگ شیمنستی مغولی بود که در اساطیر ژاپنی نیز همین نوع جهان بینی تصویر شده است.(11)
در جهان بینی نوع دوم، جهان دارای دو بعد بود، یکی این جهان و دیگری سرزمین که جاودانه و ابدی (Tokoyo) یک مکان خیالی در دور دستها و آن سوی دریاها بود و به سبکی افقی درامتداد یا انعکاس جهان محسوس قرار داشت و دارای هیچ ارزشی بیش از جهان بشری نبود.
این دیدگاه دو بعدی از جهان به فرهنگ آسیای شرقی اختصاص داشت.(12)

پی نوشت ها :

1.Makoto
2.Hirai, Naofusa, Britannica, p.278
3.Hirai, Naofusa, ER., p. 287
4. ترابی، علی اکبر؛ نظری در تاریخ ادیان، ص214 – 15.
5.Geden,Alfred, op.cit, p. 676
6.نتیجه عملی این عقیده آن است که یک فرد ژاپنی می تواند خود را بودایی، مسیحی یا پیرو یکی از 375 مذهبی که امروز در ژاپن فعالیت دارند، بنامد و باز هم خود را یک شینتوئیست بداند.
7.درجشن تطهیر بزرگ که هر ساله دوبار در مقابل خدایان برگزار می شود فهرستی از گناهان، یکایک شمرده می شود. این گناهان عبارتند از زنا با محارم(در محدوده خویشاوندی)، داشتن خوی حیوانی، زخم زدن، سحر و نیز برخی ممانعت ها در اعمال کشاورزی و غیره.
8.Filial Piety: از اموری بود که دین کنفوسیوسی بر روی آن تأکید فراوان داشت، برای اطلاع بیشتررک. جوجای و وینبرگ جای، تاریخ فلسفه چین باستان، ترجمه ع.پاشایی؛ انتشارات مازیار، کنفوسیوس.
9.Hirari, Naofusa, Britanica, p. 276
10.Shunzo, Sakamaki, "Shinto: Japanese Ethnocentrism". The Japanese Mind, ed. Charles M.
Moore, Charles E. Tuttle co. Japan, 1978, p. 24
11.Hirai, Naofusa, Britannica, Loc. Cit.
12.idem, op. cit, loc. Cit.

منبع: نشریه فکر و نظر، شماره 5-4.