دکتر صالحی‌سورمقی؛ دکترای تخصصی فارماکوگنوزی؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
علف چای با نام علمی Hypericum perforatum گیاهی علفی و دایمی به ارتفاع یک متر، با بوی معطر است. گل راعی، گل هزار چشم، هوفاریقون از دیگر نام‌های گیاه علف چای است. این گیاه دارای برگ‌های متقابل، بیضوی و درازاست که ساقه آن به تعداد زیاد و منشعب می‌باشند.
همچنین بر روی ساقه آن دو خط نسبتا برجسته قرار گرفته است. گل‌ها به صورت گل آذین دیهیم، به رنگ زرد و به تعداد زیاد است که به گیاه زیبایی خاصی می‌بخشند. در کناره‌های گلبرگ زرد رنگ نقاط تیره به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای دیده می‌شود (از خصوصیات بارز این گیاه است). این نقاط فضاهایی هستند که حاوی مواد موثر گیاه (هیپریسین و ترکیبات وابسته) می‌باشند.
زمان گلدهی گیاه برحسب ناحیه رویش از اردیبهشت تا مهرماه است. محل رویش گیاه در کوهستان‌ها و ارتفاعات نواحی شمالی کشور می‌باشد؛ در ارتفاعات متوسط و کم بسیاری از نقاط از جمله نیز رویش دارد. قسمت مورد استفاده دارویی گیاه سرشاخه‌های گلدار آن است. علف چای در مزارع چای شمال به عنوان علف هرز می‌روید و احتمالا نامگذاری آن بدین علت است.
منبع جغرافیایی
این گیاه خاص نواحی شمال و جنوب آفریقا، جنوب آمریکا، آسیا، استرالیا، اروپا و نیوزلند است. همچنین در نقاط مختلف آمریکا نیزکشت می‌شود. بیشترین مقدار این گیاه از غرب آسیا و شرق اروپا صادر می‌شود.
ترکیبات مهم
مهم‌ترین اجسام موجود در گیاه شامل0/50 تا 0/3 درصد نفتودی آنترون‌ها1 از جمله هیپریسین، پزدوهیپریسین، ایزوهیپریسین، پروتوهیپریسین، هیپرفورین، وادهیپروفورین است. میزان 2 تا 4 درصد فلاونوئیدها از جمله هیپروزید، هیپرین، کورستین، ایزوکورستین و روتین و میزان 7 تا 15 درصد تانن‌های کاتشین، مقدار کمی اسانس، مقدار کمی پروسیانیدین، گزانتون‌ها، کاروتنوئیدها و فنل‌های اسیدکربوکسیلیک از جمله کافئیک، کلروژنیک و فرولیک از دیگر ترکیبات می‌باشند.
از بین ترکیبات فوق مهم‌ترین آنها هیپریسین و پزدوهیپریسین است که از 0/5900 تا0/466 درصد در برگ‌ها و تا 0/24 درصد در گل‌ها وجود دارند. گیاه و داروهای تهیه شده صنعتی از این گیاه برحسب این دو ماده استاندارد می‌شوند.
موارد استفاده در طب عوام
این گیاه به عنوان ضدالتهاب و ورم برونش‌ها و دستگاه تناسلی ادراری کاربرد دارد. درمان آسیب مجاری صفرا، التهاب مثانه، سرماخوردگی معمولی، ترش کردن، خونریزی، میگرن، سردرد، سیاتیک، زخم معده، ادرارآور، قاعده‌آور، ضد مالاریا، ضد شب ادراری به‌طور موضعی برای بریدگی و سوختگی، درمان زخم‌ها، عفونت‌های میکروبی و ویروسی استفاده می‌شود.
اثرات مهم
خاصیت ضدافسردگی: هیپریسین قادر است هر دو نوع A و B منوآمینو اکسیداز (MAO) را مهار نماید. از این نظر می‌تواند در استفاده‌های کلینیکی به عنوان ضدافسردگی، ضداضطراب، بی‌خوابی، بدخوابی، احساس بی‌ارزشی، بی‌اشتهایی، خونسردی و بی‌احساسی، افسردگی‌های فصلی (مانند پاییز، زمستان و یا سستی در بهار و تابستان) کاربرد داشته باشد.
همچنین تاثیر این گیاه در فعالیت‌های مغزی بسیار رضایت‌بخش بوده و این موضوع با آزمایشات الکتروآنسفالوگراف و به روش دوسوکور ثابت شده است. بیشتر از 25 تحقیق دوسوکور بر روی 1757 نفر که دارای افسردگی خفیف تا متوسط بودند، نشان داد که علف چای به صورت عصاره استاندارد در درمان آنها بسیار رضایت‌بخش بوده است.
در سال 1994 در آلمان معادل 66 میلیون دوز روزانه از آن توسط پزشکان نسخه شده است.
اثرات ضدمیکروب و ویروس: عصاره گیاه علف چای دارای اثرات ضدمیکروب و ویروس قوی بر روی بسیاری از میکروارگانیزم‌های با اهمیت و بیماریزاست. مطالعاتی که تاکنون انجام‌شده نشان می‌دهد که بر ضد ویروس آنفلوآنزای تیپ‌های A و B، ویروس تبخال نوع 1 و 2، ویروس وزی کولیا استوماتیتیس و ویروس ایدز (HIV) دارای اثرات قوی است.
همچنین بر ضد هر دو نوع میکروب‌های گرام منفی و مثبت از جمله استافیلوکوک اورئوس، استرپتوکوک موتانس، پروتئوس ولگاریس، اشرشیاکلی و پزدوموناس آئروژنیوزا تاثیر قوی داراست.
اثرات ضدسوختگی و زخم: به‌عنوان ضدزخم، ضدسوختگی، ضدآفتاب، ضددرد ماهیچه‌ها و ضدخونریزی سطحی کاربرد دارد. محصولاتی که برای این منظور تهیه شده است به صورت پماد لوسیون از عصاره است که به‌طور مستقل و یا همراه با گیاهان دیگر به تعداد زیاد و متنوع ساخته شده‌اند.
محصولات دارویی موجود: محصولات بسیار متنوعی از جمله چای، عصاره روان، تنتور، قرص، دراژه، کپسول، قطره، پماد و لوسیون از این گیاه تهیه شده است.
طریقه و مقدار مصرف
چای: چای کیسه‌ای (تی‌بگ) تهیه‌شده از آن اصولا 2 گرمی بوده که در یک لیوان آب تهیه می‌شود و تا 3 بار در روز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
گل خشک: به مقدار 2 تا 4 گرم به صورت دم‌کرده یا جوشانده تا سه بار در روز (جمعا 6 تا 12 گرم در روز) می‌تواند مصرف شود...
برای خواندن بخش دوم- خواص دارویی علف چای- اینجا کلیک کنید.
