مروری بر ترومبوز وریدی

دکتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق

بیماری ترومبوز حاصل تجمع گلبول‌ها و پلاکت‌های خون می‌باشد که باعث می‌شود در یک شریان و در داخل رگ لخته خون تشکیل شود، که این لخته شدن خون ممکن است در عروق شریانی یا وریدی صورت گیرد. شایع‌ترین قسمتی که خون لخته می‌شود وریدهای خونریز ساق پا است.

اگر کسی مدت طولانی بی‌حرکت باشد و به هر دلیل در بستر بخوابد و بی‌حرکت باشد مانند بیماری که سکته کرده است یا مریضی که شکستگی استخوان دارد و یا مبتلا به بیماری‌هایی است که باعث تشدید انعقادپذیری خون در بدن می‌شوند، استعداد ترومبوز وریدی یا Deep Vein Therombosis دارد. همچنین بیمارانی که اعمال جراحی ارتوپدی انجام می‌دهند و بی‌حرکت هستند، ممکن است خون در رگ‌هایشان لخته شود و ایجاد ترومبوز کند.

گاهی اوقات ممکن است ترومبوز حرکت کرده از وریدها به قلب آمده و به سمت ریه برود و آمبولی ریه ایجاد کند که بیماری و عارضه‌ای خطرناک و کشنده است. لخته‌هایی که در ران ایجاد می‌شوند نسبت به لخته‌هایی که در قسمت پایین ساق یا سایر قسمت‌ها تشکیل می‌شوند احتمال بیشتری برای شکسته شدن و ایجاد آمبولی ریه دارند.

لخته خون می‌تواند در وریدی که محدود به پوست می‌باشد نیز ایجاد شود که به این نوع لخته خون، ترومبوز وریدی سطحی گفته می‌شود. لخته خون در ورید سطحی خطرناک نمی‌باشد زیرا نمی‌تواند به طرف ریه حرکت نماید.

گاهی اوقات ممکن است لخته حرکت نکند و در ورید پا نباشد و در شرایین ایجاد شود، مثلا شرایین مغز، شرایین کلیه، شرایین قلب، در اثر بالا بودن کلسترول و چربی خون باعث می‌شود .در این حالت محلی که دچار آسیب شده که به آن آترواسکلروز می‌گوییم دچار آتروم شده به ناگهان دچار پارگی و خونریزی می‌شود و سیستم انعقادی و پلاکت‌ها لخته ایجاد می‌کنند تا خونریزی ایجاد شود بنابراین لخته خون باعث سکته مغزی می‌شود و یا در افراد پیر و مسن که رگ‌هایشان تنگی دارد (به خصوص رگ‌های گردن) ممکن است قسمتی از چربی‌های موجود در رگ کنده شده و وارد مغز شود و ایجاد سکته مغزی نماید.

عوامل زیادی می‌توانند خطر ایجاد ترومبوز DVT را افزایش دهند:

 داشتن اختلال ژنتیکی برای لخته شدن خون

 داشتن جریان خون کند در نتیجه آسیب،‌ جراحی، عدم تحرک

 ابتلا به سرطان و طی دوره درمان آن

 سن بالای 60 (با این حال ترومبوز در همه گروه‌های سنی می‌تواند اتفاق بیفتد)

 داشتن اضافه وزن

روش درمانی ترومبوز

درمان استفاده از ضدانعقادها می‌باشد که سبب کاهش انعقاد خون می‌شوند. این داروها به عنوان رقیق‌کننده‌های خون شناخته می‌شوند و جهت توقف تشکیل لخته در افرادی که در معرض خطر ایجاد لخته و توقف لخته‌های کنونی برای بزرگتر شدن استفاده می‌شود. بهترین روش برای درمان و پیشگیری از ترومبوز مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند هپارین و یا مصرف قرص وارفارین می‌باشد.

بیشترین عارضه جانبی داروهای ضدانعقاد، خونریزی می‌باشد. در صورتی که هپارین یا داروهای ضدانعقاد دیگر را دریافت می‌کند به سرعت دچار کبودی و خونریزی شود باید به پزشک مراجعه نماید و آزمایش‌های خونی لازم جهت تعیین میزان پیشرفت بیماری انجام شود.

اهداف اصلی در درمان ترومبوز، توقف رشد و توسعه لخته، پیشگیری از شکسته شدن لخته در ورید و حرکت آن بهسوی ریه، کاهش شانس ایجاد لخته‌های بعدی می‌باشد. معمولا در درمان ترومبوز از ضد انعقادها استفاده می‌گردد که به عنوان رقیق‌کننده‌های خون شناخته می‌شوند.

پیشگیری از ترومبوز بستگی به داشتن لخته خون قبلی و ریسک فاکتورهای بیمار برای گسترش لخته دارد. در صورت داشتن لخته، جهت پیشگیری از تشکیل لخته‌های بعدی، موارد زیر به بیماران توصیه می‌گردد:

 دریافت داروهای تجویز شده توسط پزشک جهت پیشگیری و درمان لخته

 پیگیری تغییرات برنامه‌های درمانی و آزمایش‌های خونی

 انجام ورزش‌های اندام‌های تحتانی در صورتی که فرد مجبور به نشستن در مدت زمان طولانی می‌باشد. خارج شدن از تخت و داشتن حرکت پس از استراحت طولانی از قبیل جراحی یا بیماری، زیرا همزمان با شروع فعالیت بیمار احتمال توسعه لخته نیز کاهش می‌یابد.