عقیده

مقدمه   هر ملتی که به نوشتن تاریخ و گذشته خویش کم و بیش اهمیت می‏دهد و شیعه نیز از این امر مستثنی نیست

بداء در تفکر شیعی و خواستگاه آن   یکى از مباحث مهمى که جناب آقاى سید حسن مدرسى طباطبائى در کتاب «مکتب در فرایند تکامل» مطرح کرده‌اند‌، مسأله «بداء» و خواستگاه این عقیده است

برای تغییر رای و عقیده به عقیده بهتر و برتر نیاز به شرایطی است. این شرایط، پژوهشگر را یاری می دهند تا حقیقت را درک کند، به طوری که بدون این شرایط، اطمینان به نتایج پژوهش ها حاصل نمی گردد. این شرایط عبارت اند از: 1.تأنّی، 2.تجربه، 3.تمرکز اندیشه، 4.پویایی اندیشه، 5.تبادل نظر، 6.امدادهای غیبی.

در جایی که برهان و موعظه و مناظره سودمند واقع نشود، روش اسلام برای مواجهه با موانعی که سدّ راه آزادی اندیشه اند، مبارزه مسلّحانه و جنگ است.[1] موانعی که سدّ راه آزادی اندیشه اند، عبارت اند از: نظام ها و سنّت های غلطی که قدرت تفکر و تشخیص و در نتیجه امکان انتخاب عقاید صحیح را از مردم سلب می کنند.

آیا معیاری وجود دارد که انسان بتواند با آن، عقاید خود را بیازماید و صحت آنها را تشخیص دهد؟ چگونه پژوهشگر می تواند بفهمد که آنچه خود یا دیگری علم حقیقی و عقیده علمی می داند، حقیقتاً چنین است و تخیل دانش و خوددانابینی نیست؟ آیا در احادیث اسلامی، آموزه ها و سفارش هایی در زمینه آزمودن عقیده وجود دارد؟

موانع پالایش عقیده، اموری هستند که اندیشه را به انحراف و خطا می کشانند و هر گاه که در برابر پژوهشگر قرار بگیرند، موجب می شوند که وی نتواند اطمینان یابد که عقیده اش، با واقع، یکی است.

اگر بپذیریم عقاید انسان در اختیار او نیست، چگونه می توان عقاید صحیح و سازگار با واقع را به مردم تعلیم داد؟

یکی از ریشه های اساسی اختلافات عقیدتی و تضاد میان نظریه های حاکم بر جهان، در همین اظهار نظر غیر متخصّصان، نهفته است