تحریریه پزشک امروز
اولتراسوند تشخیصی Bاسکن برای تهیه تصویر دوبعدی از چشم کاربرد دارد و با این وسیله، می‌توان اجزای مختلف بافت‌های داخل چشم را که دانسیته‌های متفاوت دارند- با استفاده از امواج اولتراسوند مشاهده کرد.
در مواردی که آزمایش‌های معمولی دشوار است؛ مانند ورم شدید، تارسورافی کلی و جزیی، تیرگی قرنیه (مانند مواردی چون زخم و لکه)، چرک درون چشم، تنگ شدن مردمک، آب مروارید متراکم، کدری زجاجیه (برای مثال در اثر خونریزی) و...، این اولتراسوند تشخیصی می‌تواند به دقت، ساختارهای درونی چشم را به تصویر بکشد و اطلاعات ارزشمندی از عدسی، زجاجیه، شبکیه، مشیمیه و صلبیه فراهم آورد.
ساختار فیزیکی- مکانیکی دستگاه
اولتراسونوگرافی چشمی از امواج صوتی پرفرکانس استفاده و توسط پروب، به داخل چشم هدایت می‌شود. صوت به صوت موج طولی و موازی ساطع می‌شود. هنگامی که امواج صوتی با ساختارهای داخلی چشم برخورد می‌کنند پژواک کرده و به پروب باز می‌گردند و به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌شوند، سیگنال‌ها به صورت پیاپی بازسازی می‌شوند تا تبدیل به نمودار روی صفحه نمایش شوند.
هر چه فرکانس اولتراسوند بیشتر باشد طول موج کوتاه‌تر است و بین طول موج با عمق نفوذ در بافت رابطه مستقیم وجود دارد؛ ولی هر چه طول موج کوتاه‌تر شود تفکیک تصویر بهبود می‌یابد. پروب‌های اولتراسوند مورد استفاده در اولتراسونوگرافی با فرکانس‌های بسیار بالا در حدود MHz10 ساخته می‌شوند.
پروب‌های آن با تفکیک بسیار بالا (بیومیکروسکوپی اولتراسوند یا UBM) با فرکانس‌های MHz 50-20 ساخته شده‌اند که تنها تا حدود mm 10-5 در چشم نفوذ می‌کنند. در اولتراسونوگرافی B-scan یک موج صوتی نوسانی ساطع می‌شود که از چشم عبور کرده و بخشی از بافت را به تصویر می‌کشد.
اکوهایی که در اثر عبور صوت از محیط با دانسیته‌های متفاوت نمایان می‌شوند به صورت دسته‌ای از نقطه‌ها هستند که با هم تصویر یک نمودار را روی صفحه شکل می‌دهند. هر چه اکو قوی‌تر باشد نقطه روشن‌تر است. در B-scan نیز زاویه برخورد پروب اهمیت دارد.
هنگامی که پروب به صورت عمود بر ناحیه مورد نظر نگه داشته شود، مقدار بیشتری از اکوها به صورت مستقیم به نوک پروب باز می‌گردند و به صفحه نمایش فرستاده می‌شوند و در نتیجه نقطه‌ها روی سطح ناحیه مورد نظر روشن‌تر خواهند بود؛ ولی اگر پروب به صورت مایل بر ناحیه مورد نظر گرفته شود، بخشی از اکوها به نقطه‌ای دور از نوک پروب منحرف می‌شوند و اکوهای کمتری به صفحه نمایش فرستاده می‌شود.
دستگاه‌های اولتراسوند چشمی از سیستمی به نام Pulse-echo استفاده می‌کنند که شامل سری‌هایی از پالس‌های صوتی ساطع شده هستند که هر یک در پی یک فاصله زمانی کوتاه (در حد میکروثانیه که برای گرفتن اکوها و پردازش برای نمایش مورد نیاز است) ساطع می‌شوند.
تقویت نمایش که با واحد دسی‌بل سنجیده می‌شود می‌تواند توسط تنظیم گین تغییر کند که این تنظیم در هیچ حالتی فرکانس یا سرعت موج را تغییر نمی‌دهد؛ بلکه در حساسیت صفحه نمایش تغییر حاصل می‌کند. هنگامی که گین بالاست سیگنال‌های ضعیف‌تری حاصل می‌شود. شکل پروب اولتراسوند اغلب تخم‌مرغی شکل است و با اولین خط سفید در سمت چپ صفحه نمایش مشخص می‌شود، جسم زجاجیه در مرکز اکوگرام و قطب خلفی عدسی در سمت راست اکوگرام نشان داده می‌شوند.
یک نشانگر (معمولا یک نقطه یا خط) در طرف دسته پروب نزدیک به سر آن در سمت انتهای کوتاه‌تر شکل تخم مرغ مانند، وجود دارد. آشنایی به علل جهت‌گیری نشانگر در تمام لحظات از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا راس اکوگرام را تعیین می‌کند. در قسمت بلند شکل تخم مرغی حرکت جلو و عقب مبدل انجام می‌گیرد.
اغلب موقعیت عرضی پروب مورد استفاده است، این تکنیک وسعت جانبی آسیب را نشان می‌دهد. موقعیت طولی پروب نیز وسعت شعاعی آسیب را مشخص می‌کند که این تکنیک کمی به آزمایش پروب عرضی در بسیاری از موارد است.
اما مهم‌تر از همه در تومورهای داخلی چشم و پارگی شبکیه، موقعیت عرضی پروب، پهنای جانبی تومور و موقعیت طولی پروب، پهنای شعاعی و مجاورت آن با عصب بینایی را برآورد می‌کند.
کاربری دستگاه
این دستگاه همواره باید با چشم باز انجام گیرد مگر اینکه بیمار کودک باشد یا زخم باز داشته باشد، زیرا امواج اولتراسوند توسط هر ماده‌ای که از آن عبور کند جذب می‌شود و با باز نگه داشتن چشم از جذب صوت توسط پلک جلوگیری می‌شود.
نگهداری دستگاه
کاربر ملزم به کنترل روزانه دستگاه بوده و بازدید و بررسی سالانه توسط متخصص نیز الزامی است. در بررسی سالانه باید از سلامت قطعه پیزوالکتریک تعبیه شده در پروب و کریستال داخل دستگاه که وظیفه تهیه فرکانس ثابت جهت Clock CPU را دارد اطمینان حاصل و در صورت لزوم آنها را تعویض کرد. نظر به حساسیت پروب دستگاه، به کاربران توصیه می‌شود هنگام کار به نوک پروب ضربه وارد نکنند و یا دستگاه روی زمین نیافتد.