سعد بن حارث انصارى‏

سعد و [ابو] الحَتُوف از شهداى نیک فرجام کربلایند. این دو برادر که بر مذهب خوارج بودند، با لشکریان عمر سعد، از کوفه به کربلا آمدند. بعد از ظهر عاشورا، با شنیدن نداى استغاثه امام حسین علیه السلام و صداى گریه کودکان و زنان اهل بیت علیه السلام، هدایت الهى نصیب آنان گردید، از گمراهى نجات یافته، به یارى حقّ شتافتند و با دشمنان امام علیه السلام به جنگ برخاستند. این دو، پس از کشتن و مجروح کردن جمعى از افراد دشمن، خود نیز به شهادت رسیدند.
    
محقّق شوشترى، پس از نقل پاره اى از مطالب پیش گفته، از کتاب «تنقیح المقال»، به نقد آن پرداخته مى نویسد: مؤلف (مامقانى) سند گفته هایش را نیاورده است؛ و از این گذشته، همراهى کسى که مذهب خوارج دارد، با ابن سعد، نامعقول است. زیرا خوارج، حتّى در جنگ با کافران، به ستمگران کمک نمى کردند؛ تا چه رسد در جنگ با امام حسین علیه السلام. همچنین، کسانى که شعارشان «لا حُکْمَ الَّا لِلَّهِ» بوده چگونه ممکن است حسین بن على علیه السلام را یارى داده باشند، با این که مى دانستند او همانند پدرش، تحکیم به کتاب خدا را جایز مى شمارد. محقق نام برده، در پایان نتیجه مى گیرد که وجود چنین اصحابى براى امام حسین علیه السلام نامعلوم است.
    
در پاسخ این محقق بزرگوار ممکن است گفته شود: گرچه مؤلف تنقیح المقال مستنداتش را ذکر نکرده است؛ ولى این به معناى موجود نبودن آنها نیست.
  
اما بیرون آمدن خارجى مذهب با ابن سعد، ممکن است نه از روى اختیار و آزادى، بلکه براى رهایى از مجازات حکومت وقت بوده باشد. زیرا به گواهى تاریخ، هر کس که به جنگ امام حسین علیه السلام نمى رفت، مجازات هایى بس سنگین، نظیر اعدام در انتظارش بود.
   
درباره پیوستن این دو برادر به اردوگاه حسینى و جنگیدن با دشمنان آن حضرت، نیز مى توان گفت که با توجّه به حضور نامبردگان در صحنه کربلا و مشاهده مظلومیّت اهل بیت علیهم السلام و قساوت هاى سپاه دشمن، چنین امرى بعید نیست. همان گونه که براى «حُرّ» پیش آمد.