درسبب ملقّب شدن آن حضرت به زین العابدین علیه السلام روایت شده است که:شبی آن حضرت در محراب عبادت به نماز شب ایستاده بود شیطان به صورت اژدهایی برایش ظاهرگردید تا او را از عبادت پروردگارش مشغول سازد.
امام علیه السلام به او توجّهی نکرد نزدیک آمد و انگشت بزرگ پای او را در دهان گرفت و کاری کرد که آن را به درد آورد ولی آن حضرت توجّهی نکرد و نماز را قطع نفرمود.
چون نماز را به پایان رسانید خداوند چهره واقعی آن افعی را به او نشان داد و دانست که اوشیطان بوده است او را لعنت کرد و فرمود:
اخسأ یا ملعون، دور شو ای ملعون
آنگاه او رفت و امام (علیه السلام) به عبادت خود ادامه داد پس صدای هاتفی را شنید که سه مرتبه ندا کرد:أنت زین العابدین [1]
توواقعاً زینت عبادت کنندگان هستی.
و طبری در کتاب دلائل الامامه می نویسد:حضرت علیّ بن الحسین علیهم السلام به نماز ایستاده بود ابلیس به صورت اژدهائی برای آن حضرت ظاهر شد که ده تا سرداشت دندانهای نیش او تیز وبرّان و چشم هایش وارونه و سرخ رنگ بود از داخل زمین نزدیک سجده گاه آن حضرت بیرون آمد نخوت و غروری از خود نشان داد ولی امام (علیه السلام) دچار ترس و وحشت نشد و اصلاً نگاهی به او نکرد آنگاه خود را به روی زمین کشید و نزدیک آمد و تمام انگشتان پای مبارک آن حضرت را به دهان گرفت و با دندانهای نیش خود گازگرفت و از آتش دورن برآنها دمید ولی بازهم امام(علیه السلام) توجّهی نکرد و قدمهای مبارک خود را حرکتی نداد و هیچگونه شکّی یا وهمی به او راه نیافت.
شیطان به کار خود ادامه داد تا اینکه شهاب سوزنده ای از آسمان برا او فرو ریخت همینکه احساس سوزندگی کرد فریادی کشید و کنار امام به صورت اوّلیه خود ایستاد و گفت:
یا علیّ أنت سیّد العابدین کما سمّیت و أنا إبلیس و الله لقد شاهدت من عباده النبیّین و المرسلین من لدن آدم الی زمنک فما رأیت مثل عبادتک و لوددت أنّک استغفرت لی فإنّ الله کان یغفر لی
ای علی تو درحقیقت سرور عبادت کنندگان هستی همانطور که به این لقب نامیده شده ای و من ابلیس هستم به خدا قسم عبادت پیغمبران و رسولان الهی را از زمان حضرت آدم تا این زمان دیده ام از هیچکدام از آنها عبادتی مانند عبادت تو مشاهده نکرده ام دوست دارم برای من استغفار کنی تو اگر از خدا طلب مغفرت کنی خداوند مرا می آمرزد سپس آنجا را ترک کرد و رفت.[2]
[1] بحار الانوار : 46/5 ح 6
[2] بحار الانوار : 46/58 ح11