خداوند متعال انسان را اشرف مخلوقات قرار داده است و هدف از خلقت انسان را رسیدن به کمال بیان فرموده است . و به انسان اراده و اختیار داده تا با نیروی اراده و استفاده از عقل و فطرت و هدایت های پیامبران الهی راه کمال را طی کند . مسلما طی این مسیر را بر انسان عطا فرموده تا بتواند در مقابل و سوسه های شیطان و هوای نفس خود به مقابله برخیزد و با این نیرو است که انسان می تواند از ملائک هم بالاتر برود و به مقام «قاب قوسین او ادنی» برسد. یعنی : به جای برسد که حتی ملائک هم قدرت رسیدن به آن را ندارند . از طرف دیگر همین انسان با این نیروی عظیم اگر از هوای نفس خود پیروی کند, حتی از حیوانات هم پست تر می شود . { اولئک کلاانعام , بل هم اضل }
حال برای رسیدن به مقامات ملکوتی لازم است , قدم به قدم جلو برویم یعنی: به یکباره نمی توان به مراحل بالارسید. آنچه از آیات و روایات و سخنان علمای بزرگ بر می آید این است که قدم اول در راه رسیدن به کمال انجام واجبات و ترک محرمات است .
اما از آنجا که انجام واجبات یعنی اطاعت از خداوند و ترک محرمات یعنی دوری کردن از معصیت برای انسان همراه به مشقت است درطی این مسیر صبر لازمه پیشرفت و تکامل است. اما صبر بر اطاعت و عبادت و از آن جهت دشوار است که طبع انسان طالب غلبه وبرتری است و بندگی برای او مشکل است و از این رو در انجام عبادت دچار کسالت می شود. حال اگر انسان بداند با صبر در مقابل این مشقت به چه مقدماتی دست می یابد و اگر حقیقت عبادت را بفهمد دیگر صبر در این امر برای او معنی ندارد بکله مطلب بر عکس می شود .یعنی: اگر برای او خوشی پیش آید به کارش منجر به ترک عبادتی شود بسیار اندوهگین می شود و جزع و ناراحتی او بیشتر می شود . در حالات علی بن طاووس« قدس الله نفسه» آمده است هر سال به مناسبت اولین روزی که به سن تکلیف رسیده جشن می گرفته و سورمی داده است زیرا , می دانسته که خداوند متعال در این روز به او افتخار عبادت داده است . حضرت امام خیمنی (ره ) در کتاب چهل حدیث پس از ذکر این مطلب می فرماید : ماها کجا هستیم و این بندگان فرمانبر حق کجا . ما گمان می کنیم خداوند ما را به زحمت انداخته اگریکی از ما زحمت کشد و در اول وقت فریضه به جا آورد می گوید زودتر خود را راحت کنیم .
حال من و شما باید در مرحله اول صبر در انجام واجبات داشته باشیم و بعد با تکرار متسحبات را هم اضافه کنیم پس صبر در عبادت اندازه خاصی ندارد. اگر انسان طالب کمال است باید بندگی و اطاعت کند و هرچه بیشتر اطاعت کند کمال بیشتری نصیب او می گردد .
و اما صبر بر معصیت از آن جهت سخت است که انسان باید بر خلاف نفس خود عمل کند , نفس و شیطان انسان را به سوی گناه می کشانند اما انسان مومن با آنها مقابله می کند. آنجا که نفس می گوید به نامحرم نگاه کن به صدای حرا م گوش کن , مومن خود داری می کند تا به جایی برسد که :
اگر لذت ترک لذت بدانی دگر لذت نفس لذت ندانی
و اینکه گفته اید : گناه انجام میدهید لازم است ابتدا زشتی و پلیدی گناه را بشناسید و بدانید لذت آن زودگذر است و اثرات شوم آن خطر ناک و گاه جبران ناپذیر است .
بدانید برای یک لذت کوتاه آخرت خود را تباه می کنید . پس انسان باید با توبه و استغفار سعی بر ترک گناه نمایید و در این راستا در مقابل وسوسه های شیطان و هوای نفس صبر نماید و از خداوند یاری بخواهد از این روست که مقام صابرین در برابر معصیت بیشتر از دیگر مقامات صبر است . حضرت علی «علیه السلام » می فرمایند :
« صبر سه گونه است : صبر نزد مصیبت است و صبر بر طاعت است و صبر از معصیت پس کسی که صبر کند بر معصیت تا شدت آن بر طرف شود بنویسد خداوند برای او سیصد درجه که هر درجه آن مثل فاصله زمین و آسمان باشد و کسی که صبر نماید بر اطاعت بنویسد خدا از برای او ششصد درجه که هر درجه آن مثل فاصله قعر زمین تا عرش باشد و کسی که صبر بر معصیت نماید خداوند نهصد درجه برای او بنویسید که فاصله هر درجه میانه منتهای زمین تا منتهای عرش باشد .
پس سزاوار است انسان در مقابل معصیت و لذت های شطانی صبر نماید تا به منتهای کمال خود برسد . باید در مقابل هر آنچه که معصیت محسوب می شود صبر نمود و می بینید صبر در معصیت محدودیت ندارد انسان تا در این دنیای فانی به سر می برد همواره باید در اطاعت و عبادت و دوری از معصیت باشد تا به لذت واقعی و ماندگار برسد .