صفاتی که به هر یک از ائمّه اطلاق می‌شود بر چه اساسی است؟

این القاب خاص یک فلسفه کلی دارد و هر لقبی یک فلسفه مخصوص به خود دارد. اما فلسفه عام و کلّی این القاب را می‌توان این گونه بیان کرد که: شرایط زمانی و محیط اجتماعی و عمومی هر یک از ائمّه علیهم‌السلام چنین اقتضا می‌کرده که امام علیه‌السلام در آن صفت خاص تبلور بیشتر و نمود چشمگیری داشته باشد و همین امر موجب شده که آن امام به آن صفت خاص متّصف گردند و این صفت به صورت «عَلَم» و «لقب خاص» در آید، مانند باقر که لقب امام پنجم است و این القاب خاص همه ریشه روایی دارند و توسط خود معصومین علیهم‌السلام بیان گردیده‌اند.

اما فلسفه و حکمت‌های خاص برخی از این القاب:

لقب «امیرالمؤمنین» برای شخص علی بن ابی طالب علیه‌السلام، ریشه‌اش روایات متعدّدی است که از شیعه و سنّی از شخص پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده مثلاً:

«ما أَنْزَلَ اللّهُ فِی القُرآنِ یا أَیها الّذینَ آمَنُوا اِلاّ کان عَلی بن ابی طالب أَمیرُها وَشَرِیفُها لأِّه اَوَّلُ المُؤمنین ایماناً»[1].

هیچ آیه‌ای در قرآن با جمله «ای گروه مؤمنان» نازل نشد مگر این‌که علی علیه‌السلام امیر و شریف و بزرگوار آن گروه می‌باشد، چون او اولین مؤمن است که ایمان آورده است.

و حکمت دیگر این است که بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله جو حاکم بر جامعه اسلامی طوری بود که مدّعیان امارت بر مؤمنان، بسیار بودند و چون امارت واقعی و حقیقی بنابر ادّله عقلی و نقلی، منحصر در شخص علی بن ابی طالب علیه‌السلام بود، به همین جهت این لقب به آن حضرت اختصاص پیدا کرد تا مومنان واقعی از غیر واقعی، با شناخت امیرشان، مشخص شوند.

و اما لقب سید الشهداء برای امام حسین علیه‌السلام فلسفه‌اش به قدری روشن است که نیاز به ذکر ندارد. اما القاب خاصّه سایر ائمّه هم هر یک فلسفه مخصوص به خود را دارد.

[1]  بحار الانوار : 43/24 ، حدیث 25 ؛ معانی الاخبار : 107 ، حدیث 1 .