تفاوت فلاسفه و عرفا یکی به لحاظ شیوه و روش، دیگری از طریق موضوعات مربوط به آن میباشد. از نظر روش، تفاوت اصلی فلسفه و عرفان در آن است که فیلسوفان درصدد تبیین استدلال حقایق جهان هستند و از راه عقل و استدلال به اثبات حقایق عالم هستی و قوانین کلی حاکم بر آن میباشند، حال آن که عارف تنها به بیان مشاهدات خود میپردازد و از استدلال جز به منظور تأیید استفاده نمیکند. گاهی هم که نیاز به تأیید و ایجاد انس برای دیگران نباشد، اصلاً به استدلال توجه نمیکند، یعنی صرف شهود او را مؤمن به مشهود مینماید. اصلاً احتیاج به برهان در ذهن او خطور نخواهد کرد. محور اصلی عرفان،مشاهده حقایق است. مشاهده اسرار جهان، مدار کار عارف را تشکیل میدهد. او آن گاه که در عرفان نظری سخن میگوید، گفتار خود را براساس مشهوداتی که دارد، تنظیم مینماید. اگر همانند حکیم یا متکلم و یا محدّت سخن بگوید، در حد تأیید مشهودات خود است، نه تعلیل و اثبات آن؛ زیرا هر صاحب فنی اگر از محور فنی دیگران سخن به میان آورد، در حد تأیید فن خود است، نه تعلیل. عارف اگر در ضمن مشهودات خود، از دلایل عقلی حکیم و متکلم، یا از ادله فعلی محدث سخن گوید، از باب تأیید است، نه استدلال. چون دامنه شهود، تمامی حقایق کلی و جزئی را در برمیگیرد، عارف قادر براظهار نظر درباره حقایق کلی و جزئی جهان میباشد، ولی فلسفه بر محور استدلال و برهان میگردد. از این رو اگر فیلسوف در کنار استدلال خود، از شواهد عرفان و یا دلایل نقلی سخن گوید، از باب تأیید است.
از آن جا که برهان و استدلال در حوزه مفاهیم کلی قابل طرح میباشد، آرای فلسفی فیلسوف محدود به امور کلی میباشد، فیلسوف از استدلال بر امور جزئی ناتوان است. از نظر هدف نیز این دو متفاوتاند. هدف فیلسوف کشف و فهم حقایق جهان هستی است، اما هدف عارف وصول به حقیقت است. فیلسوف میخواهد بفهمد و درک کند، اما عارف میخواهد به آن برسد و واصل شود.
منبع : پاسخگو