او فقط کاشف الکل نبود

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، به نقل از دیروز همین‌جا؛ [ابوبکر محمد بن زکریا] رازی، دانشمند ایرانی، طبیب بالینی، فیزیک‌دان و فیلسوف بود. او در اول شعبان 251 هجری در ری متولد شد. در جوانی به صرافی و زرگری اشتغال داشت. صرافی و زرگری مقدمه‌ای شد برای علاقه‌ی رازی به کیمیا. مدتی با جدیت تمام به کار کیمیا پرداخت تا در اثر این کار به دردِ چشم مبتلا شد و به طبیب مراجعه کرد. طبیب برای معالجه‌ی او مبلغ زیادی مطالبه کرد و به او گفت: «جناب رازی! کیمیا کاری است که من می‌کنم، نه تو!». رازی که در آن زمان حدودا سی سال داشت، تحت تأثیر این رویداد به‌شدت به طب علاقه‌مند شد و با تلاش و کار سخت تا حدی در این دانش پیش رفت که او را بزرگ‌ترین طبیب تاریخ اسلام نامیده‌اند و برخی دیگر به وی بزرگ‌ترین پزشک قرون وسطی لقب داده‌اند.

رازی در جوانی به فرمان امیر منصور سامانی که امیر ری بود، به ریاست بیمارستان ری منصوب شد. او بعدها کتاب «طبُّ‌المنصوری» را برای احترام به این امیر سامانی نوشت.

رازی نخستین کسی‌ است که تشخیص تفکیکی میان آبله و سرخک را بیان کرده ‌است. وی در کتاب آبله و سرخک، به علت بروز آبله پرداخته و سبب انتقال آن را عامل مخمِّر از راه خون دانسته ‌است و ضمن معرفی آبله و سرخک به‌ عنوان بیماری‌های حاد، نشانه‌هایی از بی‌خطر یا کشنده ‌بودن آن‌ها را بیان می‌دارد و برای مراقبت از بیمارِ مبتلا به این بیماری‌ها روش‌هایی را توصیه می‌کند؛ از جمله به عنوان نخستین طبیب، استفاده از پنبه را در طب آورده و به منظور زخم نشدن بدن بیماران آبله‌ای، از آن بهره می‌برده و در مراقبت از چشم‌ها و پلک و گلو و بینیِ این بیماران توصیه‌های فراوان کرده ‌است.

در دوران رازی تشریح جسد انسان رواج نداشت و این کار را ناپسند و خلاف آموزه‌های دینی می‌دانستند. رازی در کتاب‌های خود از جمله کتاب «الکُنّاشُ‌المنصوری» از تشریح استخوان‌ها و عضلات، مغز، چشم، گوش، ریه، قلب، معده، کیسه‌ی صفرا و مواردی دیگر سخن گفته و طرز قرار گرفتن ستون فقرات و سوراخ‌ها و زائده‌های آن و نخاع شوکی را به‌خوبی شرح داده‌ است. رازی نخستین پزشکی است که برخی از شعبه‌های اعصاب را در سر و گردن شناخته و پیرامون آن‌ها توضیحاتی داده‌است.

محمد بن زکریای رازی در دوران خلافت المکتفی بالله عباسی، در اواخر سده‌ی سوم هجری، به بغداد منتقل شد و ریاست بیمارستان آن‌جا را بر عهده گرفت، ولی پس از مدتی دوباره به ری بازگشت و تا پایان عمر در زادگاه خود به تربیت شاگردان، فعالیت علمی و رسیدگی به بیماران پرداخت. وی به حدی پرکار بود و در مطالعه جدیت به خرج می‌داد که چشمانش آب‌مروارید آورد. وقتی یکی از شاگردانش از طبرستان به عزم معالجه‌ی استاد خود را به ری رساند، رازی گفت که از دیدن جهان خسته شده است و به او اجازه‌ی معالجه نداد. رازی پس از چندی نابینا شد و تا پایان عمر در 313 هجری، در همین حالت به سر برد. شهرت اصلی رازی در طب است، اگرچه آثار او افزون بر طب، در طبیعیات، منطق، ریاضیات، نجوم، علمِ نظری، مابعدُالطبیعه، الهیات، کیمیا و فنون گوناگون طبقه‌بندی شده است. مهم‌ترینِ نگاشته‌های رازی درباره‌ی پزشکی‌ است و یکی از ارجمندترین کتاب‌های تاریخ پزشکی به نام «الحاوی» از همین دانشمند برجسته است. این کتاب از قرن 13 میلادی به بعد، به زبان لاتین ترجمه شده و تا قرن 17 میلادی به عنوان منبع درسی دانشگاه‌های غرب مورد استفاده بود.

محمد بن زکریای رازی مؤلّفی پربار بود و گفته‌اند 117 کتاب درباره‌ی پزشکی نگاشته است. او در دانش کیمیا نیز کتاب «سِرُّالاسرار» را نوشته است. «سِرُّالاسرار» کتابی است درباره‌ی کیمیای عملی. می‌توان گفت که رازی در این کتاب آفریننده‌ی کیمیای نو است؛ زیرا ظاهراً نخستین کسی‌ است که کیمیای نظری را به شیوه‌ای نو و صرفا عملی مطرح کرد. برای پزشکی چون رازی که دست در کار طبابت داشت، جنبه‌ی عملیِ کیمیا که همان شیمیِ غیرآلی یا داروسازیِ آن روزگار بود، طبیعتا بیش از جنبه‌های دیگر جاذبه داشت، از این رو به پاس‌داشت مقام دانش داروسازیِ اولیه‌ای که در رازی تبلور یافت، پنجم شهریور ماه ـ سال‌روز تولد وی ـ به عنوان «روز داروسازی» اعلام گردیده است.

ابوریحان بیرونی، اول شعبان 251 هجری را روز تولد رازی دانسته که البته برابر است با دهم شهریور 244 خورشیدی.

259