امّا هدف از مهلت دادن، اتمام حجّت بر آن‌ها، آزمایش مؤمنان و یا افزایش گناهان کسانی که تمام راه‌های بازگشت را به روی خود بسته‌اند می‌باشد.
خداوند انسان را تبهکار نیافریده تا چنین سؤالی اصلاً مطرح شود. فطرت اولیه همه انسان‌ها بر اساس توحید پی‌ریزی شده است، خداوند در قرآن می‌فرماید:
«فِطْرَةَ اللّهَ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَا»[1].
سرشت خدا که مردم را بر آن سرشته است.
خداوند انسان را با نیروها، غرایز، استعدادها و قابلیت‌هایی آفریده که بالقوّه وسیله تکامل و ترقّی و سعادت او محسوب می‌شوند. امّا تبهکاران و افراد پلید همین صفات طبیعی را با اختیار خود در مسیر انحرافی قرار داده و از آن سوء استفاده نموده‌اند و در نتیجه مایه تبهکاری، نکبت و بدبختی خود را با دست خود فراهم کرده‌اند، خداوند متعال در قرآن می‌فرماید:
«إِنَّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکراً وَإِمَّا کفُوراً»[2].
ما راه را به او نشان دادیم یا سپاس گزار خواهد بود یا ناسپاس.
و برای اثبات اختیار و انتخاب برای انسان کافی است به وجدان خود رجوع کند تا بیابد که او در دو راهی خوب و بد قدرت تصمیم‌گیری دارد و با در نظر گرفتن محاسبات عقلی یکی از دو طرف را برمی گزیند، به گفته مولوی:
این که گویی این کنم یا آن کنم
خود دلیل اختیار است ای صنم
امّا هدف از مهلت دادن، اتمام حجّت بر آن‌ها، آزمایش مؤمنان و یا افزایش گناهان کسانی که تمام راه‌های بازگشت را به روی خود بسته‌اند می‌باشد. قانون خداوند این نیست که هرکس را که کار خلاف کرد فوراً به سزایش برساند. همان گونه که در قرآن کریم می‌خوانیم:
«وَجَعَلْنَا لِمَهْلِکهِم مَوْعِداً»[3].
و برای هلاکتشان وقتی معلوم مقرّر نمودیم.
«فَمَهِّلِ الْکافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیداً»[4].
پس کافران را مهلت ده و مدت اندکی آنان را در این حالی که هستند، واگذار.
«إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیزْدَادُوا إِثْماً»[5].
جز این نیست که مهلتشان می‌دهیم تا بر گناه خود بیفزایند.
[1] روم 30 : 30 .
[2] انسان 76 : 3 .
[3] کهف 18 : 59 .
[4] طارق 86 : 17 .
[5] آل عمران 3 : 178 .