به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، مصعب بن زبیر بن عوام یکی از ده پسر زبیر است.(1) وی از مهمترین حاکمان زبیری بود که بجز مدت کوتاهی در تمام دورهای که عراق زیر سلطه زبیریان بود، بر آن حکومت کرد. (2)همچنین او نخستین کسی بود که در عراق درهم و دینار سکه زد. وی این کار را به دستور برادرش عبدالله که فرمانروای حجاز بود، انجام داد.(3) مصعب درشکست مختار نقش اساسی داشت وسقوط حکومت مختار ثقفی درعراق به دست او صورت گرفت.
وی پس از غلبه بر مختار خونریزی زیادی کردو تعدد زیادی از یاران مختار را کشت. (4 ) همچنین اوهنگامی که عبدالملک مخالفان خود در شام را به قتل رساند، با مشورت عده ای از درباریان به فکر تصرف عراق افتاد. از طرفی بسیاری از اشراف و بزرگان عراق نیز برای او نامه نوشته و او را به عراق دعوت کردند.(5) وقتی عبدالملک به طرف عراق حرکت کرد، مصعب به مقابله با او شتافت. عبدالملک به خاطر دوستی و رفاقتی که از قبل با او داشت، پیش از جنگ از او درخواست کرد که با هم سخن بگویند(6) و یا کار را به شورا ارجاع دهند. (7)مصعب نپذیرفت و این در حالی بود که اکثر سربازان و فرماندهان سپاه او فریفته ی وعده و وعیدهای عبدالملک شده و به مروانیان پیوستند.(8)
وی تا آخر مقاومت کرده و در واپسین دم از عروة بن مغیره، سیره حسین بن علی(ع) را در هنگام شهادت پرسید. او نیز گفت: حسین بن علی حاضر به پذیرش حکم ابن زیاد نشد، در آن موقع مصعب گفت:
برگزیدگان خاندان هاشم در طف (کربلا) سنتی را پایهریزی کردند و این سنت را برای مردم کریم باقی گذاشته که باید از آن ها پیروی کنند.(9) به دنبال آن مصعب تا آخر ایستادگی کرد تا این که کشته شد. این رویداد در نیمه جمادی الاولی سال 72(ه.ق) اتفاق افتاد.(10) وی هنگام مرگ 36 سال داشت.(11)
بعد ازقتل مصعب، عبدالله بن زبیر در جنگ با عبد الملک مروان کشته شد. (12) و این امر در ماه جمادی الاخره سال 73 اتفاق افتاد. (13)به این صورت حکومت آل زبیر به پایان رسید.
پی نوشت ها:
1. ابن سعد،الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1410، ط الأولی، ج 5، ص 140.
2. البلاذری، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1988، ص 450 - 448.
3. ابن خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دار الفکر، ط الثانیة، 1408، ج 1، ص 323.
4.تاریخ یعقوبی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج 2، ص 265؛ ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغة، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی قم، 1404 ه، ج3، ص298و297.
5. ابن الأثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر - دار بیروت، 1385، ج 4، ص 323.
6. ابن قتیبة، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1992، ط الثانیة، ج2، ص 35
7. ابن اثیر، پیشین، ج 4، ص 326.
8. مسعودی، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج 3، ص 109.
9. البلاذری،انساب الأشراف، تحقیق محمد باقر المحمودی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1394، ط الأولی، ج 7، ص 92.
10. ابن سعد، همان، ج5، ص 140.
11. نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپخانه سپهر، 1364، چاپ اول، ج 6، ص 105.
12. تاریخ طبری، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران، ناشر: اساطیر، سال چاپ: 1375 ش، چاپ پنجم، ج8، ص3487.
13. طبری، تاریخ طبری، قاهره، مطبعه الاستقامه بالقاهره، 1358ه -1939م، ج5، ص29.
/ منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی