در دوره صفاری، مثلثی از نیشابور تا فارس و زرنج، در اختیار صفاریان بود که شرح آن گذشت .جدای از آن مناطق، اصفهان و جبال اهمیت داشت که به طور عمده در دست خاندان ابو دلف بود .متأسفانه تاریخ منظمی از نقش این خاندان در تحولات ایران در قرن سوم در دست نیست.
گذشت که ابو دلف، بانی شهر کرج بوده و برای ده ها سال، با استفاده از نفوذ محلی و کنار آمدن با امیران بزرگ تر و نیز خلفای عباسی، قدرت را برای خود و خاندانش در مرکز ایران نگاه داشت.
در سال 252 هجری عبد العزیز بن ابی دلف به حکومت جبال منصوب شد، اما سال بعد با نیرویی که معتز فرستاد، در نزدیکی همدان درگیر شد و شکست خورد.به دنبال آن شهر کرج که پایگاه سنتی دلفیان بود به دست نیروهای بغداد افتاد و عبد العزیز با خاندانش اسیر شدند.وی باید مدتی بعد رها شده باشد، زیرا در سال های 257 بار دیگر بر جبال مسلط شده، ری را در اختیار داشته است.او در آن سال، شهر ری را ترک کرد و این شهر در اختیار علویان قرار گرفت.
در رخدادهای سال 265 آمده است که دلف بن عبد العزیز حاکم اصفهان بوده که قاسم نامی بر وی شوریده و او را به قتل رسانده است.در برابر، طرفداران وی، قاسم به قتل رساندند و احمد بن عبد العزیز را به عنوان رئیس خود انتخاب کردند.
در سال 266، احمد از سوی عمرو بن لیث، به حکومت اصفهان گماشته شد.گویا بغداد می کوشید تا جبال را زیر نظر خود داشته باشد.به همین دلیل، برخی از فرماندهان ترک بغداد کوشیدند تا احمد را از این ناحیه برانند.در سال 266 با بکتمر ترک و در سال 267 با کیغلغ ترک درگیر شد و همدان و دینور را به آنها واگذار کرد.در سال بعد، اذکوتگین ترک با احمد جنگید و احمد که حکومت قم را نیز داشت، از آنجا عقب نشست.به نظر می رسد در سالهای بعد، احمد از عمرو روی گردانده و به خلیفه پیوسته است، زیرا در جنگی که به سال 271 میان خلیفه و سپاه عمرو صورت گرفت و عمرو شکست خورد، احمد در سپاه خلیفه بود.
در سال 276 موفق عباسی خود به سوی اصفهان آمد تا به اموالی که گفته می شد در اختیار احمد است دست یابد.احمد خود همراه خانواده خویش منطقه را ترک کرد.همو در سال 279 رافع بن لیث را از ری بیرون کرد، اما در سال 280 درگذشت و برادرش عمر بن عبد العزیز جانشین وی شد.
درگیری دیگری میان خاندان ابو دلف و دشمنان آنها که از بغداد حمایت می شدند، در سال 281 در جبال رخ داد.همان سال معتضد به جبال آمد، اصفهان و کرج و نهاوند را به عمر بن عبد العزیز سپرد و به بغداد بازگشت.اندکی بعد باز درگیری از سر گرفته شد.در این درگیری ها، پای بکر بن عبد العزیز نیز به میان کشیده شد.سرعت جنگ و صلح خاندان ابو دلف با خلافت بغداد، آن اندازه است که می توان در یک سال، جنگ سپاه خلیفه را با این خاندان و اندکی بعد صلح و رفتن آنان را به بغداد و استقبال خلیفه از آنان را مشاهد کرد.در سال 283 عمر بن عبد العزیز در بغداد مورد استقبال معتضد عباسی قرار گرفت.حارث فرزند دیگر عبد العزیز نیز از چهره های شورشی این دوران است.
به هر روی خاندان ابی دلف، از خاندان های پر نفوذ منطقه جبال در طول حکومت طاهری و صفاری و سامانی بودند.آنها تا زمانی که مرداویج به سال 320 اصفهان را فتح کرد، هنوز امارت این شهر را بر عهده داشتند.مرداویج در کاخهای آماده آل ابی دلف فرود آمد.
