دریاچه نمک قم یا حوض سلطان در محدوده 40 کیلومتری شمال شهر قم، 85 کیلومتری جنوب تهران و در کنار بزرگراه خلیج فارس قرار گرفته است و به عنوان بزرگترین آینه ایران شناخته می شود. این دریاچه دارای 240 کیلومتر مربع مساحت در جنوب رشته های البرز است. دریاچه نمک قم بر اساس ورود آب و میزان بارندگی در فصل های مختلف دارای وسعت و شکل متفاوتی می باشد. هنگامی که باران می بارد یا برف های کوه های اطراف ذوب می شود، میزان آب ورودی به این دریاچه افزایش می یابد و به همین علت وسعت آن بیشتر می شود و همچنین در ایامی که بارندگی کم است، وسعت آن کاهش می یابد. بر اساس همین موضوع وسعت دریاچه نمک قم همیشه در حال نوسان می باشد. این دریاچه دارای دو چاله جدا از هم است، یکی از این چاله ها، چاله غربی به نام حوض سلطان و آن یکی چاله شرقی به نام حوض مره است که توسط یک آبراهه به یکدیگر متصل شده اند. در فصل های که بارندگی زیاد است ابتدا چاله مرده شروع به پر شدن می کند و بعد از آن آب اضافی وارد حوض سلطان می شود. این دریاچه به دریاچه ساوه قم و دریاچه شاهی نیز معروف است. رودهای فراوانی وارد این دریاچه می شوند که معمولا از اراضی شوره زار نمکی اطراف باید عبور کنند تا وارد دریاچه شوند. از رودهای که وارد این دریاچه می شوند می توان به رود شور و قره چای اشاره کرد. حوض سلطان بر اثر ساخت جاده شوسه تهران - قم در سال 1883 میلادی به وجود آمد. در 35 کیلومتری مسیر قم - تهران یک جاده خاکی قرار دارد که از طریق آن می توانید به دریاچه بروید. همچنین در داخل دریاچه جاده خاک ریزی وجود دارد که مانع فرو رفتن خودروها در باتلاق می شود و همینطور از این طریق می توانند نمک دریاچه را بهره برداری کنند. دریاچه قم به دریاچه ساوه هم شناخته می شود، چون این دریاچه باقی مانده دریای بزرگ ساوه است. حوض سلطان بخاطر داشتن نمک زیاد در دل خود به دریاچه نمک معروف است، ولی با این حال حوض سلطان با وسعت بسیار زیادی در جنوب شرقی قم قرار گرفته است. از دریاچه شاهی در سال مقدار فراوانی نمک به بهره برداری می رسد. دریاچه قم از دو چاله حوض سلطان و حوض مره تشکیل شده است که به آن در گذشته دریاچه شاهی گفته می شد. با ما همراه باشید تا از دانستنی های دریاچه قم بیشتر بدانید.
دانستنی های دریاچه قم: حیات وحش و پوشش گیاهی دریاچه نمک
در این منطقه حیوانات مختلفی اعم از انواع کبوتر و پرندگان مهاجر مانند لک لک، انواع عقاب، آنقوت و غاز خاکستری زندگی می کنند و همچنین حیوانات پستاندار نظیر موش صحرایی، روباه، خرگوش و گاهی هم آهو دیده می شود. خزندگان مختلفی هم در دریاچه شاهی مانند سوسمارها و مارها در کنترل بیولوژیک آفات کمک می کنند. در دریاچه شاهی انواع رتیل، عنکبوت، موریانه و مورچه های نادر هم دیده می شوند. تا به حال از طریق روش های سنتی، فقط از نمک طعام موجود در دریاچه نمک قم برای مصارف صنعتی استفاده می شد. این موضوع در حالی است که با استناد تحقیقات صورت گرفته در خصوص ترکیبات تشکیل دهنده نمک های دریاچه شاهی، متوجه شده اند که موادی از قبیل سدیم سولفات، منیزیم سولفات، سدیم کلرید و منیزیم کلرید از مهم ترین و آشکار ترین ترکیبات تشکل دهنده این منبع بسیار بزرگ طبیعی هستند.
وجود انواع دیاتوم ها (جلبک های تک سلولی) در دریاچه شاهی به عنوان نخستین تولید کنندگان غذا در اکوسیستم های آبی در آب های شور موضوع قابل تاملی می باشد. وجود این نوع جلبک ها در صورت تولید فراوان می تواند در تعلیف دام، مورد استفاده قرار گیرد. فصل زمستان، فصل پر آبی دریاچه نمک قم می باشد و به همین خاطر نمک کف این دریاچه به زیر آب فرو می رود و اطراف آن دارای پوشش گیاهی است که بیشتر در بخش شمالی و شمال غربی این تالاب دیده می شود و پرنده های مهاجر کمیابی در این منطقه وجود دارند که در کنار تالاب زندگی می کنند. طبق مطالعاتی که صورت گرفته است، دریاچه نمک دارای 240 گونه با ارزش ریز موجودات هوازی نظیر قارچ ها، جلبک ها و باکتری ها می باشد که قادر هستند بر اساس مخزن ژنی خود شرایط فوق شور را تحمل کنند. همچنین در این تالاب بیش از 40 گونه گیاهی مانند اشنان، سودا، تاغ زرد و سیاه، اسفناج و درمنه بیابانی وجود دارند.
دانستنی های دریاچه قم: راه دسترسی
نخستین راه برای رفتن به حوض سلطان برای افرادی که از سمت قم می آیند: پس از مجتمع مهتاب و عبور از نخستین تپه ای که دریاچه پس از آن دیده می شود و دقیقا در کنار تپه دوم، جاده ای خاکی وجود دارد که به سمت دریاچه می رود که جاده اصلی معدن نمک است. از نشانه های این خروجی، تابلوی تهران 95 کیلومتری می باشد.
راه دوم برای رفتن به حوض سلطان برای افرادی که از سمت تهران می آیند: بعد از طی کردن 70 کیلومتر از تهران، در سمت چپ اتوبان جاده ای به سمت روستای چشمه شور قرار دارد که علائم آن هم در اتوبان تابلوی اطلاعات گردشگری است. برای رسیدن به طرف مقابل اتوبان باید از نخستین زیرگذر عبور کنید.
دانستنی های دریاچه قم: بهترین فصل برای بازدید از دریاچه نمک قم
اوایل بهار و اواسط پاییز از بهترین فصل ها برای دیدن از دریاچه نمک می باشد. در این زمان ها، از گرمای بسیار زیاد و سرمای سوزناک کویر در امان خواهید بود و می توانید از زیبایی این منطقه لذت ببرید.