راهنمای بازدید از هرم جوزر در مصر

شما در سفر به جنوب قاهره پایتخت مصر و به سمت شهر مدرن میت راهینا (Mit Rahina) سقاره (Saqqara) را مشاهده خواهید کرد که گورستان شهر باستانی ممفیس (Memphis) به شمار می‌رود. این مکان برای بیش از سه هزار محل دفن خانواده سلطنتی سلسله اول بوده و مساحتی بیش از 4 مایل مربع را در بر می‌گیرد.

این گورستان که امروزه بخشی از سرزمین اهرام مصر به شمار می‌رود، به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. در میان این گورستان باستانی نیز هرم جوزر (Pyramid of Djoser) دیده می‌شود که در قرن 27 پیش از میلاد ساخته شده و قدیمی‌ترین هرم در مصر و اولین سازه یادبود سنگی در جهان محسوب می‌شود. هرم جوزر که به عنوان هرم پلکانی نیز شهرت دارد، به خاطر ظاهر پلکانی و منحصربه‌فرد خودش بسیار برجسته و تماشایی به نظر می‌رسد و در آن دوران نیز الهام‌بخش ساخت اهرام دیگر جیزه بوده است.

تاریخچه و معماری هرم جوزر

هرم جوزر حدود 4700 سال پیش و در طی دوران حکومت سلسله سوم پادشاهی قدیمی مصر ساخته شده بود. دستور ساخت این هرم را نیز حاکمی به نام جوزر صادر کرده بود که سعی داشت آرامگاه ابدی‌اش را خودش بسازد. طراحی این هرم نیز به وزیر این حاکم به نام ایمهوتپ نسبت داده شده است. طراحی‌های ایمهوتپ برای ساخت این هرم کاملا جاه‌طلبانه و اوریجینال بوده است.

در گذشته، مقبره‌های سلطنتی شامل یک اتاق زیرزمینی بوده‌اند که ساختاری مستطیل شکل با اضلاعی شیبدار به نام مستابه (mastaba) بر روی آن قرار می‌گرفتند و از آجرهای گلی ساخته می‌شدند. هرم جوزر نیز شامل 6 مستابه است که به ترتیب اندازه روی یکدیگر قرار گرفته‌اند و ساختاری هرمی شکل را ایجاد کرده‌اند. ارتفاع این هرم به حدود 203 فوت می‌رسد و به جای استفاده از آجر گلی نیز از سنگ‌های تراشیده شده در آن استفاده و روی آن‌ها نیز با سنگ‌آهک سفید و درخشانی پوشیده شده است.

در زیر این هرم نیز هزارتویی از تونل‌ها و اتاق‌ها قرار دارند که طول آن‌ها به بیش از 3 مایل می‌رسد. در میان این اتاق‌ها نیز محل تدفین جوزر دیده می‌شود که چیدمانی شبیه به اتاق‌های نشمین کاخ او داشته تا بدین ترتیب، فضایی آشنا را برای زندگی پس از مرگ او فراهم کنند. علاوه بر این‌ها نیز فضاهایی برای تدفین حرمسرای سلطنتی او در نظر گرفته شده است.

پسر از مرگ جوزر،‌ محل تدفین او مهر و موم شد. با این حال، در دوران باستان این هرم مورد غارت قرار گرفت و جنازه جوزر هیچ گاه پیدا نشد. این هرم در مرکز مجموعه‌ای بسیار بزرگتر قرار گرفته است که شامل حیاط‌ها، مقبره‌های کوچک و زیارتگاه‌ها است. این مجموعه در دوران اوج خود توسط دیوارهای سنگ‌آهکی به طول 5400 فوت احاطه شده بود. هرم جوزر و بسیاری دیگر از گنجینه‌های گورستان سقاره عمدتا توسط معمار فرانسوی ژان فیلیپ لوئر (Jean-Philippe Lauer) در قرن بیستم میلادی حفاری و تا حدی بازسازی شدند.

گشت و گذار در مجموعه هرم جوزر

بسیاری از گردشگران برای ورود به مجموعه جوزر از گوشه جنوب شرقی وارد می‌شوند که در آنجا، بخشی از دیوار سنگ‌آهکی آن بازسازی شده است. به هنگام ورود نیز راهرویی ستون‌دار با 40 ستون با حکاکی‌هایی زیبا دیده می‌شود. پس از آن نیز صحن بزرگ جنوبی قرار دارد که از طریق یکی از 14 درب اصلی می‌توان به آن ورود کرد. این درب‌ها برای آن ساخته شده‌اند تا روح فرعون بتواند به میل خود رفت و آمد کند.

«صحن بزرگ جنوبی» فضایی باز و وسیع است در ضلع جنوبی هرم به شمار می‌رود. در وسط این مکان نیز دو نشانگر مسیر مسابقه آیینی را نشان می‌دهند که فرعون در طول زندگی خود به عنوان بخشی از جشن‌های هب‌سد (Heb-Sed) انجام می‌داد. هدف از این جشنواره نیز اثبات تداوم سرزندگی و آمادگی پادشاه برای حکومت بوده است. در صحن دیگری به نام هب‌سد که در ضلع شرقی هرم قرار دارد، نشانه‌هایی از این جشن دیده می‌شود و به لطف همین نقش برجسته‌های دیواری و نقاشی‌ها ما اطلاعات بیشتری در مورد این جشن آیینی در دست داریم.

از جمله دیگر سازه‌های برجسته درون مجموعه هرم جوزر نیز می‌توان به مقبره جنوبی (South Tomb) اشاره کرد که درون آن با کاشی‌های آبی‌رنگ و نقش برجسته‌هایی از زندگی فرعون تزیین شده است. خانه‌های جنوبی و صحن شمالی نیز از جمله دیگر جاهای دیدنی هرم جوزر به شمار می‌روند که باید از آن‌ها دیدن کنید.

درست در پای هرم جوزر نیز سرداب (Serdab) قرار دارد که در آنجا، مجسمه‌ای واقعی از خود جوزر در یک جعبه چوبی دیده می‌شود. از طریق سوراخ‌هایی که درون این جعبه ایجاد شده، می‌توانید نیم نگاهی به این مجسمه داشته باشید. هر چند، این مجسمه یک کپی از مجسمه اصلی به شمار می‌رود و نسخه اصلی در موزه مصر در قاهره نگهداری می‌شود.

دیگر گنجینه‌های هرم جوزر و گورستان سقاره نیز درون موزه ایمهوتپ (Imhotep Museum) قرار دارند که می‌توانید از آن‌ها دیدن کنید. از جمله این آثار نیز می‌توان به کاشی‌های آبی رنگ از درون هرم جوزر، تابوب چوبی ایمهوتب و مومیایی مرینره اول اشاره کرد. این مومیایی که قدمت آن به 2292 پیش از میلاد باز می‌گردد، قدیمی‌ترین مومیایی سلطنتی به شمار می‌رود که تا به امروزه به طور کامل پابرجا باقی مانده است.