گردآوری و ترجمه : سولماز دانشور نیک
تحریریه زندگی آنلاین : گزینه‌های زیادی برای زایمان وجود دارد که بنا به انتخابتان می‌توانید علاوه بر مشورت با ماما یا پزشک خود، در مورد آن اطلاعات کسب کنید. زایمان طبیعی، سزارین (C-section)، زایمان طبیعی بعد از سزارین (VBAC: Vaginal Birth After Cesarean) و زایمان طبیعی کمکی (AVD: Assisted Vaginal Delivery) نمونه‌هایی از انواع زایمان هستند.
بررسی اجمالی روش‌های مختلف زایمان
پیش‌بینی اینکه در زمان زایمان دقیقا چه اتفاقی خواهد افتاد، کار دشواری است. اکثر خانم‌ها بنا بر میزان آگاهی، شرایط جسمی و روحی و پزشکی، مشورت با متخصصان امر و برخی عوامل دیگر برنامه‌ای در ذهن دارند که می‌توانند دست به انتخاب یکی از شیوه‌های مختلف زایمان بزنند و تا حدودی حدس بزنند که روند زایمان‌شان چگونه پیش خواهد رفت. انواع زایمان به‌شرح زیر عبارتند از:
زایمان طبیعی؛
زایمان طبیعی کمکی (وکیوم یا فورسپس)؛
زایمان سزارین؛
زایمان طبیعی بعد از سزارین (VBAC)؛
بیشتربخوانید:
زایمان طبیعی چیست؟
در زایمان طبیعی، نوزاد از طریق واژن یا کانال زایمان مادر متولد می‌شود. این ارجح‌ترین و رایج‌ترین راه برای زایمان محسوب می‌شود، زیرا در بیشتر موارد از کمترین میزان خطر برخوردار است. زایمان طبیعی اغلب بین هفته‌های 37 تا 42 بارداری اتفاق می‌افتد و دارای سه مرحله است: اتساع، دفع و تحویل یا به‌عبارتی زایمان جفت.
برخی از مزایای زایمان طبیعی
بهبودی سریع‌تر؛
ایمن‌ترین روش زایمان برای مادر و کودک؛
میزان عفونت کمتر؛
نوزادان در معرض مشکلات تنفسی کمتری قرار می‌گیرند و سیستم ایمنی قوی‌تری دارند؛
شیردهی معمولا راحت‌تر است؛
زایمان طبیعی می‌تواند به‌صورت خودبه‌خودی یا القایی انجام پذیرد:
زایمان طبیعی خودبه‌خودی: نوعی از زایمان طبیعی که خودبه‌خود و بدون داروهای محرک انجام می‌شود. زایمان طبیعی در هفته 40 بارداری ایدهآل است.
زایمان طبیعی القایی: نوعی از زایمان که با استفاده از داروها یا تکنیک‌های دیگر شروع می‌شود و دهانه رحم را برای زایمان نرم یا باز می‌کند. پزشکان و ماماها اغلب القای زایمان را زمانی توصیه می‌کنند که یک فرد باردار دارای شرایط پزشکی ویژه است یا از موعد مقرر امری گذشته است. در این روش، زایمان معمولا با پیتوسین (Pitocin) که شکل مصنوعی داروی اکسی‌توسین است القا می‌شود.
اگر در حین زایمان طبیعی زور نزنید، چه اتفاقی می‌افتد؟
در بیشتر موارد، هنگامی که دهانه رحم کامل گشاد می‌شود و تیم مراقبت‌های بهداشتی در محل حاضر می‌گردند، ماما یا پزشک زنان و زایمان از شما می‌خواهد که در طول انقباض زور بزنید. آن‌ها نظرات متفاوتی در مورد زمان و مدت زور زدن، زور زدن با تأخیر یا صبر کردن تا زمانی که شما میل به زور زدن داشته باشید، دارند. سخت است که بگوییم اگر در حین زایمان طبیعی زور نزنید یا قادر به زور زدن نباشید چه اتفاقی می‌افتد، چراکه تجربه زایمان شما امری منحصر‌به‌فرد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که مقاومت در برابر میل به زور زدن یا به تعویق انداختن آن می‌تواند باعث عوارضی مانند عفونت، خونریزی یا آسیب به لگن شود. بهتر است پیشتر در مورد جزئیات زور زدن با پزشک خود مشورت کنید تا بدانید در طول زایمان باید منتظر چه چیزهایی باشید و آمادگی ذهنی کافی در این زمینه را به‌دست آورید.
بیشتربخوانید:
زایمان طبیعی کمکی چیست؟
زایمان طبیعی یا واژینالی کمکی زمانی صورت می‌پذیرد که متخصص زنان و زایمان از فورسپس یا دستگاه وکیوم برای بیرون آوردن نوزاد از واژن استفاده می‌کند. زایمان‌های کمکی اغلب زمانی اتفاق می‌افتند که:
مادر مدت زیادی را برای وضع‌حمل صرف می‌کند و نوزاد به‌دنیا نمی‌آید.
در روند زایمان پیشرفتی حاصل نمی‌شود.
مادر آنقدر خسته می‌شود که نمی‌تواند به زور زدن ادامه دهد.
مادر یا کودک علائم ناراحتی و رنج، ضعف و خستگی و یا درماندگی را نشان می‌دهد.
در یک کلام، زایمان کمکی تنها زمانی انجام می‌شود که شرایط خاصی پیش بیاید.
نمونه‌هایی از زایمان‌های کمکی
روشی که پزشک متخصص زنان و زایمان شما توصیه می‌کند، به شرایطی بستگی دارد که در هنگام زایمان ایجاد می‌شود. روش‌های زایمان کمکی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
زایمان فورسپس: فورسپس یک ابزار جراحی انبرمانند است که متخصصان زنان و زایمان از آن برای گرفتن سر نوزاد جهت هدایت او به خارج از کانال زایمان استفاده می‌کنند.
زایمان با وکیوم یا در اصطلاح کاپ وکیوم سیلیکونی: در این نوع زایمان، پزشک متخصص زنان و زایمان یک کاپ ساکشن یا مکش کوچک را روی سر کودک شما قرار می‌دهد. کاپ به پمپی متصل است که در حین زور زدن مادر، کودک را بیرون می‌کشد. این زایمان و زایمان فورسپس از نظر مزایا و معایب مشابه و در یک سطح هستند و اغلب انتخاب بین آن‌ها به تجربه متخصص زنان و زایمان بستگی دارد.
سزارین چیست؟
در طول زایمان سزارین، متخصص زنان و زایمان، نوزاد را از طریق ایجاد برش‌های جراحی در شکم و رحم به‌دنیا می‌آورد. زایمان از طریق سزارین ممکن است به‌دلایل پزشکی یا در صورت بروز مشکلات خاص در طول زایمان از قبل برنامه‌ریزی شود، ولی در بسیاری از موارد هم به‌دلیل تمایل خود مادر به انجام سزارین صورت می‌پذیرد. هر ساله حدود 1.200.000 زایمان سزارین در ایالات متحده گزارش می‌شود.
پزشک در موارد زیر زایمان از نوع سزارین را طبق برنامه‌ریزی قبلی به مادر توصیه می‌کند:
مادرانی با تجربه سزارین یا سزارین‌های قبلی؛
مادران چندقلو باردار؛
انتظار قوی برای وجود جفت سرراهی؛
قرار گرفتن کودک در وضعیت بریچ (Breech). بریچ حالتی است که نوزاد از ناحیه پا و نَه از سر متولد می‌شود و پیچیده‌تر و خطرناک‌تر از تولد نوزاد از ناحیه سر است؛
بارداری کودکی مبتلا به ماکروزومی جنینی (وزن بیش از 4000 گرم در زمان تولد) یا نوزادی بزرگ‌تر از حد معمول؛
فیبروم رحمی یا وجود انسدادی از نوع دیگر؛
بیشتربخوانید:
گاهی اوقات، بارداری و زایمان شما به‌نحوی تغییر می‌کند که انجام سزارین برای سلامت و ایمنی شما یا نوزادتان ضروری است. در صورت بروز هر یک از شرایط زیر در حین زایمان، مادر نیازمند انجام سزارین خواهد بود:
دیسترس یا اضطراب جنینی (کودک شما قادر به تحمل زایمان نیست)؛
زایمان به‌سختی پیش می‌رود یا در پیشرفت آن مانع وجود دارد؛
فروافتادگی یا پرولاپس بند ناف (خروج طناب نافی پیش از جنین از رحم) از فوریت‌های مامایی در طول دوران بارداری یا زایمان با میزان مرگ و میر 10 درصد در بین نوزادان است که 1 مورد از هر 500 مورد بارداری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دکولمان یا کندگی جفت به‌معنی جدا شدن ناگهانی ناقص یا کامل جفت از آندومتر است که در آن خون مادر به جفت نمی‌رسد و به‌همین دلیل جنین دچار هیپوکسی می‌شود و در صورت عدم انجام سریع زایمان (اغلب با روش سزارین) جنین یقینا می‌میرد.
خونریزی بیش از حد در حین زایمان.
خطرات سزارین
مانند هر عمل جراحی دیگر، سزارین نیز با خطراتی همراه است. به‌طور کلی، سزارین خطر بیشتری نسبت به زایمان طبیعی دارد. برخی از خطرات سزارین به‌شرح زیر عبارتند از:
بروز عفونت
از دست دادن خون یا نیازمندی به انتقال خون
وجود یک لخته خونی با احتمال پارگی و ورود به جریان خون (آمبولی)
آسیب به روده یا مثانه
بستری و بهبودی طولانی‌تر در بیمارستان.
چسبندگی‌های داخل شکمی
مزایای سزارین
برخی از افراد زایمان از نوع سزارین را ترجیح می‌دهند، زیرا به آن‌ها کنترل بیشتری در انتخاب تاریخ زایمان می‌دهد. به این عمل سزارین انتخابی می‌گویند. برخی از پزشکان ممکن است سزارین انتخابی را به‌دلایل غیرپزشکی مجاز بدانند، ولی معمولا از انجام این کار ممانعت به‌عمل می‌آید. در بیشتر موارد، زایمان سزارین به‌دلیل ضرورت‌های پزشکی اتفاق می‌افتد. انجمن متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG: American Congress of Obstetrics and Gynecologists) توصیه می‌کند که سزارین‌های از قبل برنامه‌ریزی شده پیش از هفته 39 بارداری انجام نپذیرند، مگر اینکه از نظر پزشکی الزامی باشد.
برخی از مزایای سزارین در مقایسه با زایمان طبیعی عبارتند از:
خطر کمتر آسیب‌دیدگی نوزاد در اثر عبور از واژن؛
خطر کمتر مواجهه با کمبود اکسیژن نوزاد در حین زایمان؛
خطر کمتر احتمال بروز بی‌اختیاری ادرار استرسی و ناکارآمدی یا کژکاری جنسی (مشکلات کاهنده لذت جنسی یا ممانعت‌کننده ازدست‌یابی به اوج لذت جنسی که طی یک یا چند مرحله از آمیزش جنسی به‌وقوع می‌پیوندد) برای مادر
بیشتر بخوانید:
زایمان طبیعی بعد از سزارین چیست؟
اگر قبلا سزارین کرده‌اید، ممکن است بتوانید نوزاد بعدی خود را از طریق کانال واژینالی و به‌صورت طبیعی به‌دنیا بیاورید. به این عمل در اصطلاح زایمان طبیعی بعد از سزارین گفته می‌شود. از آنجایی که بریدگی جراحی منجر به ماندگاری جای زخم یا در اصطلاح اِسکار بر روی رحم می‌شود، نگرانی این است که فشار ناشی از وضع‌حمل در زایمان طبیعی بتواند باعث باز شدن (پارگی) رحم در امتداد جای زخم سزارین قبلی شود. به‌همین دلیل، برای اینکه متخصص زنان و زایمان بتواند بعد از سزارین اقدام به زایمان طبیعی کند، باید معیارهای خاصی را رعایت کرده و مورد ارزیابی قرار دهد.
آیا می‌توانم بعد از سزارین به‌صورت طبیعی فرزنددار شوم؟
افرادی که تجربه سزارین داشته‌اند، ممکن است در بارداری آینده بتوانند زایمان طبیعی داشته باشند. اگر معیارهای زیر را داشته باشید، شانس شما برای زایمان طبیعی موفق بعد از سزارین بالا است:
متخصص زنان و زایمان شما پیشتر یک برش عرضی کوچک بر روی شکم در حین سزارین ایجاد کرده باشد. این روش معمول انجام سزارین است، مگر اینکه نیاز باشد نوزاد با عجله به‌دنیا بیاید.
جای زخم یا ناهنجاری‌های رحمی دیگری وجود نداشته باشد.
شما قبلا زایمان طبیعی را انجام داده باشید.
قبلا پارگی رحم نداشته باشید.
چه نوع زایمانی بهتر است؟
زایمان طبیعی ایمن‌ترین و رایج‌ترین نوع زایمان است. زایمان‌های طبیعی حدود 68 درصد کل زایمان‌ها در ایالات متحده را به‌خود اختصاص می‌دهند. اکثر سازمان‌های پزشکی و متخصصان زنان و زایمان، زایمان طبیعی را توصیه می‌کنند، مگر اینکه دلیلی پزشکی برای انجام سزارین وجود داشته باشد.
کدام نوع زایمان دردناک‌تر است؟
این به‌نظر شخصی افراد بستگی دارد. عوامل زیادی در این امر دخیل هستند - به‌عنوان مثال، استفاده از داروهای مسکن، نوع داروی مسکن یا قدرت تحمل درد شما. شما باید قبل از زایمان در مورد راه‌های تسکین درد با پزشک خود مشورت کنید تا از خطرات و مزایای احتمالی هر شیوه مطلع شوید.
دو گزینه کلی وجود دارد: عدم مصرف دارو (زایمان بدون دارو یا طبیعی) یا استفاده از داروهای مسکن.
زایمان بدون دارو به این معنی است که شما قصد زایمان طبیعی بدون مصرف هیچ‌گونه داروی مسکن را دارید. فراموش نکنید بدون دارو نمی‌توانید سزارین کنید.
گزینه‌های پیش روی شما برای تسکین درد در هنگام زایمان موارد زیر را شامل می‌شود:
مسکن‌ها: مسکن‌ها درد را بدون از دست دادن کامل احساس یا بدون تحرک عضلات تسکین می‌دهند. رایج‌ترین نمونه مسکنی که در هنگام زایمان استفاده می‌شود، اپیدورال است. اپیدورال مسکنی است که می‌توانید برای زایمان طبیعی یا سزارین دریافت کنید.
داروهای بیهوشی: داروهای بیهوشی با مسدود کردن سیگنال‌های مغزی، شما را از احساس درد باز می‌دارند. این داروها به‌صورت تزریقی یا از طریق یک خط داخل وریدی (IV: Intravenous) تجویز می‌شوند. در طول سزارین، ممکن است بیهوشی عمومی دریافت کنید که شما را به خواب فرو می‌برد. یکی دیگر از گزینه‌های زایمان می‌تواند بی‌حسی موضعی باشد که شامل تزریق دارو در ناحیه خاصی از بدن، مانند اعصاب واژن و فرج است.
یکی دیگر از عوامل مرتبط با تصمیم‌گیری در مورد دردناک‌ترین نوع زایمان، مسئله بهبودی می‌باشد. به‌طور کلی، بهبودی زایمان طبیعی راحت‌تر از سزارین است.
چه‌چیزهای دیگری را باید در مورد زایمان بدانم؟
چندین اصطلاح دیگر وجود دارد که ممکن است پزشک شما در حین زایمان در مورد آن‌ها صحبت به میان آورد و شما باید با آن‌ها آشنا باشید.
اپیزیوتومی (Episiotomy)
اپیزیوتومی یک برش جراحی برای باز کردن دهانه واژن است که اجازه عبور و خروج راحت‌تر سر کودک از آن به بیرون را فراهم می‌کند. اکثر افراد نیازی به اپیزیوتومی ندارند.
دو نوع برش اپیزیوتومی وجود دارد:
خط وسط (Midline): برش عمودی آغازشونده از دهانه واژن با امتداد به‌سمت مقعد که در آن احتمال پارگی اسفنکتر مقعد یا راست‌روده قوی‌تر، ولی ایجاد برش راحت‌تر است.
برش میانی (Mediolateral): یک برش زاویه‌دار یا مورب آغازشونده از دهانه واژن که با زاویه 45 درجه امتداد می‌یابد و در آن احتمال گسترش برش به اسفنکتر مقعد و رکتوم نسبت به برش خط وسط کمتر است.
تورم، کبودی، عفونت، خونریزی، درد در ناحیه برش و طولانی شدن ترمیم زخم و زمان بهبودی (اجتناب از رابطه جنسی) و ناراحتی در دوران نقاهت، بی‌اختیاری ادرار در آینده از عوارض این برش محسوب می‌شوند. گرچه این برش دیگر توسط پزشکان توصیه نمی‌شود، ولی با اقداماتی چون تغذیه مناسب، انجام تمرینات کگل با تکیه بیشتر بر ورزش عضلات کف لگن، ماساژ ناحیه پرینه قبل یا حین مرحله دوم زایمان، استفاده از کمپرس گرم روی پرینه در حین زور زدن، کنترل زور زدن در مرحله دوم زایمان و آهسته‌تر کردن آن و پرهیز از زور زدن در هنگام خوابیدن به پشت می‌توان نیازمندی به انجام این برش را به‌حداقل رساند.
آمنیوتومی (Amniotomy)
آمنیوتومی یا به‌عبارت ساده‌تر پاره کردن کیسه آب همان پارگی مصنوعی غشاهای کیسه حاوی مایع آمنیوتیک است که اطراف بدن کودک را احاطه کرده است. پزشک ممکن است به‌دلایل زیر مجبور به پاره کردن مصنوعی این غشاها (AROM: Artificial Rupture Of Membranes) شود:
القا یا پیشرفت زایمان؛
ارزیابی انقباضات رحمی مادر توسط یک مانیتور داخلی؛
قرار دادن یک مانیتور داخلی روی پوست سر کودک جهت بررسی وضعیت سلامتی او؛
بررسی وجود مکونیوم (ماده قهوه‌ای مایل به سبز که اولین مدفوع کودک شما محسوب می‌شود)؛
پزشک از ابزاری به‌نام آمنیوهوک (Amniohook) که شبیه قلاب قلاب‌بافی است برای پاره کردن کیسه آب استفاده می‌کند. این ابزار به‌دلیل دارا نبودن زائده به رحم آسیب نمی‌رساند و جهت تسریع مرحله سوم زایمان به‌کار گرفته می‌شود. پس از اتمام عمل، زایمان باید در عرض 24 ساعت انجام شود تا از عفونت جلوگیری گردد.
زیر نظر گرفتن جنین
زیر نظر گرفتن جنین شامل فرآیند نظارت بر ضربان قلب کودک در طول زایمان است که می‌تواند خارجی یا داخلی باشد. دانستن شیوه مناسب زایمان برای کودک و مادر و تولد نوزاد به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم درست را اتخاذ کند و دریابد که آیا زایمان می‌تواند بدون مشکل ادامه یابد یا اینکه انجام سزارین ضروری است.
در مانیتورینگ خارجی جنین، یک دستگاه سونوگرافی روی شکم شما قرار می‌گیرد تا اطلاعاتی در مورد ضربان قلب جنین، دفعات و مدت انقباضات رحمی ثبت کند.
مانیتورینگ داخلی شامل استفاده از یک الکترود کوچک برای ثبت تعداد ضربان قلب کودک شما است. قبل از اینکه الکترودها به پوست سر کودک متصل شوند، باید غشاهای کیسه مایع آمنیوتیک پاره شود. یک سنسور فشار نیز می‌تواند در نزدیکی کودک شما قرار داده شود تا قدرت انقباضات را اندازه‌گیری کند.
حرف آخر
تجربه زایمان برای هر زنی منحصر‌به‌فرد است. این ایده خوبی است که در دوران بارداری با انواع مختلف زایمان و سایر اصطلاحات مرتبط با آن آشنا شوید. پزشک شما ایمن‌ترین روش زایمان را بر اساس سابقه پزشکی و بارداری به شما توصیه می‌کند.