اشاره:
این صفحه اختصاص به طرح پرسش‌ها، شبهات و مسائلی دارد که برای شما عزیزان مطرح شده یا در محیط خانواده، مدرسه، دانشگاه یا محل کار شما از آنها صحبت به میان آمده است؛ چه در موضوع مهدویت و چه در سایر زمینه‌های اعتقادی و اخلاقی. پس دست به کار شوید و از همین حالا پرسش‌های خود را با ما در میان بگذارید. ما هم سعی می‌کنیم پاسخ‌های مناسبی به آنها بدهیم.
یکی از خوانندگان خوب موعود پرسیده‌اند: «اینکه گفته می‌شود امام مهدی(ع) برای انتقام خون به ناحق ریخته شدة امام حسین(ع) و یارانش می‌آید به چه معناست؟ مگر در زمان قیام مختار از قاتلان اباعبدالله(ع) و یارانش انتقام گرفته نشد؟» در پاسخ این پرسش لازم است نکاتی را یادآور شویم:
1. منابع و مستندات
در بسیاری از روایات، زیارات و ادعیه بر این موضوع تصریح شده است که در زمان ظهور امام مهدی(ع) انتقام خون امام حسین(ع) و دیگر شهدای کربلا گرفته می‌شود و حتّی از این بالاتر، این موضوع، به عنوان یکی از اهداف اصلی قیام مهدی موعود(ع) برشمرده شده است. در روایتی در ذیل آیة 33 سورة اسراء که از امام صادق(ع) نقل شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم: «از حضرت امام ابوعبدالله صادق(ع) راجع به فرمودة خدای تعالی: «و هر آنکه مظلوم کشته شود پس البته که ما برای ولیّ او حکومت و تسلط دادیم [بر قاتل] پس مباد در کشتن اسراف کند که او منصور است»1 پرسیدم، فرمود: «آن قائم آل [بیت] محمد(ص) است، خروج می‌کند و به [انتقام] خون حسین(ع) [دشمنان او را] می‌کشد. پس چنانچه اهل زمین را به قتل برساند، مسرف نخواهد بود.»2
روایات دیگری نیز در ذیل آیة 33 سورة اسراء از امامان معصوم(ع) نقل شده است، که در همة آنها بر مطلب فوق تأکید شده است.3 در دعای ندبه نیز از امام مهدی(ع) به عنوان منتقم خون شهدای کربلا یاد شده است: «أین الطالب بدم المقتول بکربلا؛ کجاست آنکه به خونخواهی شهید کربلا به پا می‌خیزد؟»4
در دو فراز از زیارت عاشورا نیز، زیارت کننده از خداوند می‌خواهد که همراهی با امام پیروزمند یا امام مهدی(ع) را در خونخواهی امام حسین(ع) روزی‌اش گرداند؛ یکبار در این فراز: «فاسأل الله... أن یرزقنی طلب ثارک مع إمامٍ منصورٍ من أهل بیت محمّدٍ(صلّی الله علیه وآله)؛ پس از خدا می‌خواهم... که خونخواهی تو را به امامی پیروزمند از خاندان محمد(ص) روزیم کند.»5
بار دیگر در فراز زیر:
«و اسئله... أن یرزقنی طلب ثاری [کم] مع امامٍ مهدیٍّ [هدیً] ظاهرٍ ناطقٍ بالحقّ منکم؛ و از او می‌خواهم... که خونخواهی شما را به همراه امامی از شما که مهدی [هدایتگر] آشکار و گویا به حق است، روزی من قرار دهد.»6
با توجه به آنچه گذشت، تردیدی باقی نمی‌ماند که امام مهدی(ع) به هنگام ظهور به خونخواهی جدّ مظلومش برمی‌خیزد و انتقام آن حضرت را از قاتلانش می‌گیرد.
2. مفهوم انتقام
با روشن شدن اصل موضوع باید به مفهوم و کیفیت انتقام‌گیری و خونخواهی امام مهدی(ع) در عصر ظهور پرداخت؛ زیرا این پرسش مطرح است که آیا در زمان ظهور زمینه‌ای برای گرفتن انتقام از کشندگان شهدای کربلا باقی مانده است؟ چرا که اولاً در زمان ظهور صدها سال از قیام کربلا گذشته است و هیچ اثری از قاتلان شهدای کربلا وجود ندارد و ثانیاً چنان‌که در تاریخ آمده است؛ در قیام مختار ثقفی، تمام یا اکثر قاتلان شهدای کربلا به سزای اعمال ننگین خود رسیدند و به شدیدترین وضع ممکن مجازات شدند.
به نظر می‌رسد چهار صورت برای خونخواهی امام مهدی(ع) در عصر ظهور قابل تصور است:
2ـ1. انتقام از نسل به جا مانده از قاتلان شهدای کربلا:
این مفهوم را می‌توان از برخی روایات استفاده کرد. در یکی از این روایات چنین می‌خوانیم: به حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا(ع) عرض کردم: یابن رسول الله، چه می‌فرمایید دربارة حدیثی که از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: «هرگاه قائم(ع) قیام [خروج] کند ذراری (نسل) و نوادگان قاتلان حسین(ع) را به خاطر کارهای پدرانشان به قتل خواهد رساند؟ فرمود: «همین‌طور است». عرض کردم: پس قول خدای عزّ و جلّ: «و هیچ نفسی بار دیگری را بر دوش نمی‌گیرد»7 معنایش چیست؟ فرمود: «خداوند در تمامی اقوالش راست گفته است، ولی ذریّة کشندگان امام حسین(ع) به کردة پدرانشان راضی هستند و به آن جنایت‌ها افتخارمی‌کنند، هر کس به کاری راضی باشد همچون کسی است که آن را انجام داده و چنانچه مردی در شرق کشته شود و مرد دیگری در مغرب به کشته شدنش راضی باشد، آنکه رضا داده، نزد خدای عزّ و جلّ، شریک قاتل خواهد بود. بنابراین، تنها بدین جهت حضرت قائم(ع) وقتی خروج کند آنها را می‌کشد که از کردار پدرانشان راضی‌اند.»8
با توجه به این روایت و دیگر روایات مشابه می‌توان گفت که امام مهدی(ع) به هنگام ظهور، بازماندگان قاتلان شهدای کربلا را به این دلیل که راضی به فعل پدران خود هستند، به انتقام خون این شهیدان به قتل می‌رساند.
2ـ2. انتقام از جریان و خطّی که موجب شهادت امام حسین(ع) و یارانش شد:
چنان‌که می‌دانید از آغاز رسالت نبیّ مکرم اسلام(ص) و حتی پیش از آن، دو خاندان، دو خط و دوجریان همواره رو در روی هم بوده‌اند؛ یکی خاندان بنی‌هاشم و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و دیگری خاندان ابوسفیان و جریان بنیامیه. اگرچه ابوسفیان با فتح مکه به ظاهر ایمان آورد و تسلیم شد، ولی به شهادت تاریخ، او و نوادگانش هیچگاه از دشمنی با پیامبر اعظم(ص) و فرزندانش دست بر نداشتند و از هیچ تلاشی برای نابودی اسلام فروگذار نکردند.
اوج دشمنی و کینه‌توزی خاندان ابوسفیان نسبت به خاندان پیامبر اسلام(ص) را در واقعة کربلا می‌توان دید که به تصریح یزید، امام حسین(ع) و یارانش به انتقام خون مشرکان کشته شده در جنگ بدر، با شقاوت تمام به شهادت رسیدند.9
جریان تقابل بنی‌هاشم و بنیامیه تا پایان تاریخ و روزی که امام مهدی(ع) ظهور می‌کند، ادامه خواهد داشت تا آنکه پیش از ظهور آن حضرت، فردی به نام «عثمان بن عنبسه» از نوادگان ابوسفیان و هند جگرخوار که با عنوان «سفیانی» شناخته می‌شود، از شام یا همان سوریة کنونی سر به شورش می‌گذارد و پس از جنایات فراوان، در مقابل لشکریان امام مهدی(ع) شکست خورده و به هلاکت می‌رسد.10
با توجه به آنچه گذشت می‌توان گفت که با نابودی آخرین بازمانده از نسل ابوسفیان و هلاکت او به دست امام مهدی(ع)، انتقام خاندان اهل بیت(ع) از خاندان ابوسفیان که عامل جنایات بی‌شمار در حقّ خاندان عصمت و طهارت، به ویژه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بودند، گرفته می‌شود و به تقابل تاریخی این دو خاندان پایان داده می‌شود.
2ـ3. انتقام از قاتلانی که در عصر ظهور به دنیا رجعت می‌کنند:
چنان‌که می‌دانید براساس اعتقاد شیعیان، خداوند متعال در عصر ظهور، گروهی از مؤمنان محض و مشرکان محض و به بیان دیگر گروهی از زبدگان از اهل حق و نابه‌کاران از اهل باطل را که در زمان خود به نهایت درجة ایمان و رستگاری یا به آخرین حدّ کفر و پلیدی رسیده‌اند، بار دیگر به دنیا برمی‌گرداند، تا گروه اوّل شاهد عزّت و پیروزی حق باشند و گروه دوم به سزای اعمال ناشایستی که در زمان حیاتشان در حقّ خداجویان مرتکب شدند، برسند».11
بر این اساس، می‌توان گفت انتقام امام مهدی(ع) از قاتلان اباعبدالله الحسین(ع) و یاران باوفایش، در زمان رجعت صورت می‌گیرد. به این بیان که همة آن اشقیا در زمان ظهور امام مهدی(ع) به دنیا بازمی‌گردند و به سزای جنایات عظیم و بی‌شرمانه‌ای که در روز عاشورا مرتکب شدند، می‌رسند.
2ـ4. انتقام عملی با تحقق اهداف و آرمان‌های شهدای کربلا:
چهارمین احتمالی که در مورد مفهوم انتقام امام مهدی(ع) از قاتلان اباعبدالله الحسین(ع) و یارانش، می‌توان مطرح کرد این است که بگوییم این انتقام با به بار نشستن اهداف و آرمان‌هایی که نهضت عاشورا به خاطر آنها شکل گرفت، تحقق می‌یابد. به بیان دیگر، چون امام حسین(ع) و اصحابش برای اقامة حق، مبارزه با ستم، برپایی نظام عادلانه، امر به معروف و نهی از منکر، احیای سیره و سنّت نبیّ مکرم اسلام(ص) و... به شهادت رسیدند و امام مهدی(ع) با قیام خود همة این اهداف و آرمان‌ها را محقق می‌سازد، در واقع می‌توان گفت که نهضت اباعبدالله الحسین(ع) به هدف خود رسیده و انتقام خون آن حضرت گرفته شده است.
در پایان یادآوری می‌شود اگرچه برخی از احتمال‌های یاد شده با ظاهر روایات هم‌خوانی بیشتری دارد و به ذهن هم نزدیک‌تر می‌آید، ولی هیچ‌یک از این احتمال‌ها با دیگری منافات نداشته و کاملاً قابل جمع هستند.
پی‌نوشت‌ها:
1.سورة اسرا (17)، آیة 33.
2.سید هاشم حسینی بحرانی، سیمای حضرت مهدی (عج) در قرآن، ترجمه: سید مهدی حائری قزوینی، ص 225-226.
3.ر.ک: همان، ص 226-230.
4.مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 98، ص 292.
5.همان، ص 292.
6.همان، ج 99، ص 107.
7.سورة انعام (6)، آیة 164.
8.سیمای حضرت مهدی در قرآن، ص 226-227.
9.قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، ص 435.
10.ر.ک: شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام‌النعمه، ج2، ص 651، ح6.
11.ر.ک: بحارالانوار، ج 53، ص 39، ح1، برای مطالعه بیشتر در زمینة موضوع رجعت ر.ک: ابراهیم شفیعی سروستانی، معرفت امام زمان (ع) و تکلیف منتظران، ص 484-544.