بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت، سالانه 15 میلیون نفر در جهان دچار سکته مغزی می‌شوند و تخمین زده می‌شود که 2 میلیون نفر پس از سکته مغزی، با ناتوانی (فلج) بعضی اندام‌ها مواجه می‌گردند. به همین علت، بازتوانی فوری بعد از سکته مغزی می‌تواند نقش بسیار موثری در کاهش این عوارض داشته باشد.
تمرینات بازتوانی بعد از سکته مغزی می‌تواند از ناتوانی‌ها و اختلالات عملکردی که ممکن است به دلیل سکته مغزی رخ دهد جلوگیری کند و شانس بازگشت به زندگی نرمال را افزایش دهد؛ به همین علت تصمیم گرفتیم در این مقاله، شما را با گام‌های ضروری برای بهبود و بازتوانی پس از سکته مغزی آشنا کنیم.
بازتوانی سکته مغزی چگونه و کجا انجام می‌شود؟
درمان عوارض سکته مغزی یک روش بسیار جامع است که توسط متخصصان توانبخشی (اعم از فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و…) انجام می‌شود؛ بنابراین، به طور معمول باید برای درمان این عوارض به مراکز توانبخشی مراجعه کنید.
در چنین مراکزی، علاوه بر تمرینات ویژه که برای بازگشت توانایی عضلانی و تحریک سیستم عصبی انجام می‌شود، وضعیت سلامت و بازتوانی بیمار به طور مرتب توسط پزشکان مورد بررسی قرار می‌گیرد. از آنجا که این روش نیازمند جلسات متعدد و منظم است، در سال‌های اخیر استفاده از خدمات کاردرمانی در منزل نیز بسیار محبوب شده است و نتایج بسیار خوبی را به همراه داشته است. برای دریافت خدمات کار درمانی در منزل کلیک کنید.
با کاردرمانی در منزل چه مشکلاتی درمان می‌شود؟
هدف از کاردرمانی سکته مغزی بازگرداندن عملکردهای از دست رفته و کمک به زندگی مستقل تا حد ممکن است. به کمک تمرینات کار درمانی در منزل بزرگسالان، می‌توان عملکردهای زیر را دوباره بازیابی کرد:
- صحبت کردن و بلعیدن غذا
- توانایی‌های شناختی
- مهارت‌های حرکتی (حرکات دست و پا)
- مهارت‌های حسی
- کنترل مثانه و روده
- وضعیت روانی
تمرینات کاردرمانی بعد از سکته مغزی، به گونه‌ای طراحی می‌شوند که سیستم عصبی برای هماهنگی بیشتر با عضلات تحریک شود و بیمار به مرور بتواند حرکات فیزیکی و حسی را راحت‌تر و صحیح‌تر انجام دهد. برای آشنایی بیشتر، انواع تمرینات کاردرمانی در منزل برای بزرگسالان مشاهده کنید.
مراحل توانبخشی سکته مغزی چیست؟
توانبخشی سکته مغزی معمولا شامل چند مرحله است. این مراحل را می‌توان به صورت زیر فهرست کرد:
- درمان اولیه: شروع درمان بیماران سکته مغزی در اسرع وقت بسیار مهم است. هدف این درمان‌ها تثبیت وضعیت بیمار و حفظ عملکردهای اساسی بدن است.
- بازیابی تحرک: برای اکثر بیماران سکته مغزی، توانبخشی به بازیابی تحرک آن‌ها نیاز دارد. این فرآیند شامل بهبود مهارت‌های تعادل، هماهنگی و راه رفتن بیمار است.
- گفتار و زبان درمانی: برخی از بیماران سکته مغزی ممکن است در مهارت‌های گفتاری و زبانی نیز مشکل پیدا کنند. گفتاردرمانی به بهبود مهارت‌های گفتاری بیمار کمک می‌کند.
- توانبخشی روانی: سکته مغزی یک چالش جدی در زندگی بیماران است و بنابراین مشاوره روانشناختی یا درمان‌های حمایتی برای بهبود وضعیت عاطفی و روانی بیمار ضروری است.
- تغییرات سبک زندگی: برای اکثر بیماران سکته مغزی، اتخاذ یک سبک زندگی سالم و ورزش منظم مهم است. این فرآیند می‌تواند به بیمار کمک کند تا با سبک زندگی سالم‌تر سازگار شود.
گام‌های ضروری برای بهبود و بازتوانی بعد از سکته مغزی
برای اینکه بهترین نتیجه را از بازتوانی بعد از سکته مغزی بگیرید و در سریع‌ترین زمان به زندگی نرمال بازگردید، توجه به نکات زیر ضروری است.
1- قبل از هر کاری با یک متخصص مشورت کنید
برای بیماران سکته مغزی مهم است که قبل از شروع هر تمرین، ورزش یا رژیم با متخصص توانبخشی خود خود مشورت کنند. کاردرمانگر می‌تواند بر اساس نیازهای خاص، توانایی‌ها و مرحله بهبودی بیمار، توصیه‌های کاربردی ارائه دهد.
2- تمرینات را از سبک شروع کنید و به تدریج شدت آن را افزایش دهید
بیماران سکته مغزی باید با تمرینات سبک شروع کنند و به تدریج بر حسب تحمل خود، شدت و مدت زمان آن را افزایش دهند. مهم است که از فعالیت بیش از حد خودداری کنید؛ زیرا فشار بیش از حد می‌تواند باعث خستگی یا آسیب شود.
3- بر دامنه حرکت و انعطاف‌پذیری تمرکز کنید
تمرینات دامنه حرکتی می‌تواند به افزایش تحرک و جلوگیری از سفتی عضلات و مفاصل کمک کند. تمرینات کششی ساده که عضلات اصلی را حرکت می‌دهند، می‌توانند برای حفظ انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت شما مفید باشند.
4- وضعیت سلامت و پیشرفت خود را پیگیری کنید
بیماران سکته مغزی باید علائم مهم بدن خود مانند فشار خون و ضربان قلب را قبل، حین و بعد از ورزش کنترل کنند. تغییرات ناگهانی در علائم حیاتی ممکن است نشان دهنده فشار بیش از حد یا سایر عوارضی باشد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند.
5- هیدراته بمانید و استراحت کنید
هیدراته ماندن به این معنا است که بدن شما باید همیشه آب کافی داشته باشد. آب کافی، در طول ورزش بسیار مهم است؛ به خصوص برای بیماران سکته مغزی که ممکن است بیشتر مستعد کم آبی بدن باشند. نوشیدن آب قبل، حین و بعد از ورزش و همچنین استراحت منظم برای ریکاوری بدن بسیار مهم است.
6- برای بهبودی باید به طور منظم ورزش کنید
تمرینات مورد استفاده در توانبخشی سکته مغزی، نه فقط با هدف تقویت عضلات بلکه برای تحریک و تقویت مغز شما نیز انجام می‌شود؛ به همین دلیل است که تمرینات سکته مغزی شامل تکرارهای زیادی است. باید یک حرکت را با تنوع و تکرار زیاد انجام داد؛ تا مغز ما حرکتی را که فراموش کرده است دوباره یاد بگیرد.
7- سعی کنید حرکات را انجام دهید حتی اگر کامل نباشد
بسیار مهم است که حرکات ورزشی را کنار نگذارید؛ حتی اگر نمی‌توانید آن‌ها را به طور کامل انجام دهید؛ زیرا در تمرینی که نمی‌توانید آن را به درستی انجام دهید، به تدریج اشتباه خود را با تکرار و تلاش اصلح می‌کنید و می‌توانید مدارهای عصبی در مغز را دوباره تنظیم کنید؛ البته باید توجه داشت که بعضی حرکات اشتباه ممکن است به عضلات شما آسیب بزند و قبل از تمرین لازم است که با درمانگر خود مشورت کنید.
8- عضلات ناتوان را مجبور به حرکت کنید
در روش استفاده اجباری، حرکات بازوی سالم بیمار با بانداژ یا دستکش محدود می‌شود. بنابراین بیمار مجبور می‌گردد از دست فلج خود در فعالیت‌های روزمره زندگی استفاده کند. بنابراین تمام توجه و تلاش بیمار روی بازو و دست فلج متمرکز می‌شود. حتی اگر هیچ حرکتی در سمت فلج وجود نداشته باشد، استفاده از درمان استفاده اجباری مفید است. این روش درمانی تا 6 ساعت در روز قابل استفاده است.
9- آینه درمانی برای درمان دست فلج
آینه درمانی یکی از روش‌های فیزیوتراپی ساده اما موثر است که می‌توانید در خانه از آن استفاده کنید. دست فلج خود را در سمت دیگر آینه قرار دهید (جایی که نمی‌توانید آن را ببینید) و در موقعیتی قرار بگیرید که بتوانید دست سالم خود و انعکاس آن را در آینه ببینید. در همین حال، سعی کنید تمرینات توانبخشی را که قبلا یاد گرفته‌اید، با استفاده از دست سالم و نگاه کردن به انعکاس خود در آینه انجام دهید.
حتی اگر هیچ حرکتی در دست فلج شما وجود نداشته باشد، تمرین آینه‌ای این تصور را در مغز شما ایجاد می‌کند که دست فلج خود را مانند دست سالم خود حرکت می‌دهید. این ادراک، انعطاف‌پذیری مغز را افزایش می‌دهد و بازیابی مهارت‌های دستی را سرعت می‌بخشد.
10- تجهیزات ورزشی را که می‌توانید در خانه استفاده کنید، تهیه کنید
با خرید چند ابزار ارزان و ساده می‌توانید تمرین‌هایی را که در خانه انجام می‌دهید سرگرم‌کننده‌تر و کارآمدتر کنید. این ابزارها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تخته تعادل
- توپ‌های پیلاتس
- دوچرخه تمرینی
- کش‌های مقاومتی
- وزنه‌ها و دمبل‌ها
11- با انقباض عضلانی هوشمندانه برخورد کنید
انقباض غیرارادی عضلات، یک عارضه شایع پس از سکته مغزی است. کشش و حرکات فعال ورزشی با ایجاد مجدد مسیرهای عصبی در مغز، این انقباض را کاهش می‌دهد. برای درمان انقباضی که با وجود ورزش، آتل و دارو کاهش نمی‌یابد، ممکن است به استفاده از بوتاکس نیاز باشد.
جمع بندی
سکته مغزی می‌تواند عوارض ناخواسته و در مواردی فلج بخشی از اندام‌های بدن را به همراه داشته باشد. مداخله فوری، می‌تواند به درمان بسیاری از این عوارض کمک کند و به همین دلیل لازم است که هرچه سریعتر، از تمرینات توانبخشی برای رفع این مشکلات استفاده کنید.
توانبخشی به کمک تمرینات ویژه، به شما کمک می‌کند قدرت عضلات خود را بازیابید و با تحریک سیستم عصبی، هماهنگی بین مغز و بدن را افزایش دهید. باید به این نکته توجه داشته باشید که این تمرینات را حتما زیر نظر یک کارشناس انجام دهید و برنامه‌های درمانی خود را به طور منظم دنبال کنید. استفاده از تمرینات کاردرمانی در منزل، یکی از بهترین روش‌ها برای رفع عوارض ناشی از سکته مغزی است. برای اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید به سایت توان هاب مراجعه کنید.