بازی، شادی، زندگی (۱)

سیدمسعود مدنی؛ جامعه‌شناس مدرس دانشگاه

بازی

بازی که به آن «Play» یا «Game» نیز می‌گویند. آن دسته از حرکاتی است که باعث سرگرمی، تلاش و فعالیت فرد شده و به انسان تفهیم می‌کند که جهت موفقیت، ضمن آنکه باید قواعد بازی و حدود و حقوق دیگران را مراعات کرد، باید درگیرشدن و کوشش کرد را نیز یاد گرفت. در بازی یاد می‌گیریم هر چه بیشتر تلاش کنیم، بازیکن موفق‌تری خواهیم بود. اساسی‌ترین محورهای بازی عبارتند از:

1-‌ تلاش 2-‌ ‌آموزش 3-‌ یادگیری 4-‌ موفقیت.

تفریح

به گذران شادمانه و دلخواهانه ساعات و یا روزهایی از زندگی تفریح گویند. تفریح موجب نشاط و سرزندگی و مهم‌تر از همه کسب و ذخیره انرژی و توانمندی جهت بکارگیری در مراحل بعد می‌شود. ممکن است در بعضی موارد، بازی، تفریح قلمداد شود؛ ولی اینکه تفریح را بازی تلقی کنیم، بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد.

با این حال، غالباً واژه‌های بازی و تفریح و سرگرمی با هم به کار می‌روند؛ زیرا واژه بازی از انعطاف‌پذیری بسیار بالایی برخوردار است.

بازی و تفریح یکی از ملزومات زندگی انسان است. هر انسانی به تناسب وضعیت سنی، روحی و جسمی خود به بازی و شادی نیاز دارد؛ زیرا بازی جزئی از زندگی است. زندگی صحنه نمایشیاست که ما بازیگران آن هستیم. پایه احساس و تفکر، بازی است. انسان جهت شکوفایی و رشد نیازمند تفکر است و مبنای تفکر، بازی- تجسم و خلاقیت می‌باشد.

بی‌جهت نیست که پربازی‌ترین دوران زندگی را مهم‌ترین دوران شکل‌گیری شخصیت دانسته‌اند. بازی و تفریح در واقع جزئی از وجود و ماهیت انسان است و او بدون بازی و تفریح بسان چوبی خشک و شکننده است. کارل گروس (Karl Gross) معتقد است: «بازی نوعی تمرین برای آماده‌سازی خود جهت فعالیت‌هایی است که باید در آینده انجام شوند.»

به‌عنوان مثال، اینکه «دختران به عروسک و عروسک‌بازی بسیار علاقه‌مندند، به‌واسطه مسوولیتی است که در آینده به‌عهده خواهند گرفت. زیرا عروسک‌بازی در تقویت غریزه و احساس مادری نقش مهمی دارد»، مضافاً اینکه به اعتقاد پستالوزی Pesta lozzi

بازی به فرد، اجتماع، و ارتباطات فردی و اجتماعی کمک کرده و باعث وحدت و انسجام بین جسم و روح انسان از سویی، و انسان و اجتماع از سوی دیگر می‌شود. در این بحث به مقوله بازی به‌عنوان شیوه‌ای از آموزش و یادگیری، نقش محوری آن در سازماندهی فردی و اجتماعی می‌پردازیم.

ژان پیاژه بازی‌ها را به چهار دسته کلی تقسیم می‌کند:

1-‌ بازی‌های جسمی Phisical Play

2-‌ بازی‌های حسی- حرکتی Sensasimates play

3-‌ بازی‌های نمادین Symbolic play

4- بازی‌های تیمی و گروهی Game

او معیارهای عمده‌ای برای بازی مطرح کرده است که عبارتند از:

الف:‌ هدفدار بودن بازی: هر بازی، هدفی در خود دارد.

ب:‌ غیراجباری بودن بازی: هیچ‌کس را نمی‌توان مجبور به بازی کرد، زیرا وقتی اجبار به میان می‌‌آید، دیگر بازی و آن هم بازی‌هایی از نوع حسی، حرکتی مفهوم خود را از دست می‌دهد.

ج:‌ لذت‌بخشی و دلپذیری: بازی تحت هر شرایطی خوشایند است، زیرا بازی است.

د:‌ صمیمانه و دوستانه بودن بازی: بازی از قید، درگیری و توهین و پرخاش آزاد است. آن‌گاه که به چنین مواردی کشیده شود، مسابقه، رقابت و مقابله است.

هـ: بی‌سازمانی: بازی در معنا و مفهوم اصیل خود هیچ‌گونه سازمان و ساختاری ندارد، بلکه ‌آزاد و رها به وسعت تمام دنیاست.

ویژگی‌های ذکرشده گویای آن است که: «برای بازی تعریف دقیق و مشخصی وجود ندارد، زیرا آن را همانند جسمی ژله‌ای در نظر می‌گیرند که با هر حرکتی می‌تواند به شکل دیگری درآید.» سپس Spenser است: «انرژی انسانی از دو طریق بروز می‌یابد: یکی به‌واسطه انجام فعالیت‌های هدف‌دار، مثل «Game» یا «Sport یا Work»، و دیگری از طریق بازی‌های بدون سازمان و اختیاری.»

مک للان، «mc. Lelan» در اهمیت و گستردگی نقش و تأثیر بازی می‌گوید: «از آنجایی که بازی چیزی همانند اشتغال فرد جهت بهره بردن از اوقات فراغت است، بنابراین، تمامی فعالیت‌هایی که افراد به‌خصوص فعالیت‌های خلاق مثل نویسندگی، موسیقی، نقاشی و ...)، در اوقاتی خاص انجام می‌دهند؛ بازی است». اگر بر این باور باشیم که خوشبختی همیشه میسر است، بنابراین هر کاری، حتی جدی‌ترین و سخت‌ترین کار نیز بازیست.

به این دلیل می‌گویند: «همیشه طوری کار کنید که شما آن را به بازی گرفته‌اید و نه کار شما را. در همین راستا برتراندراسل (Russell) فیلسوف بزرگ، ضمن ارزش دادن بسیار زیاد به بازی و تفریح، بر این باور بود که: «پرورش غرایز در تربیت فرد نقش مهمی دارد که در این میان پرورش غریزه بازی از مهم‌ترین آنهاست.»

پاتریک، (Patrick) به آن دسته از افرادی که کار را چیزی جدی‌تر از بازی می‌دانند، توصیه می‌کند: «پس بازی را نیز فراموش نکنید، زیرا بازی برای کاهش و رفع خستگی‌ها و ناراحتی‌های ناشی از کار لازم و ضروری است.» میشل کوهن (Kohen) طی تحقیقی که در آن نظریات 400 نفر از مربیان و والدین ملحوظ گردیده، به نتایج ذیل دست یافت: «تفریح، بازی و سرگرمی، نقش مهمی در سلامت جسم و روان کودک دارد و کمک زیادی به شکوفایی و موفقیت او در دوران بعدی زندگی‌اش می‌کند.»...

برای خواندن بخش دوم- بازی، شادی، زندگی- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- بازی، شادی، زندگی- اینجا کلیک کنید.