دکتر ایرج خسرونیا
استعمال دخانیات اپیدمی قرن بیستم است که در هر ثانیه یک قربانی می‌گیرد و در چهل سال آینده در هر 3 ثانیه یک مرگ ناشی از استعمال دخانیات اتفاق خواهد افتاد. اگر این روند ادامه پیدا کند، در سال 2020 سالی 10 میلیون قربانی خواهد گرفت که 7 میلیون آن سهم کشورهای در حال توسعه است. آمار نشان می‌دهد در چند دهه قبل سیگار کشیدن و استعمال دخانیات در سنین بالاتر از 30 سال شیوع داشت. متأسفانه در سال‌های اخیر استعمال دخانیات از سنین نوجوانی و حتی دبستان شروع می‌شود. شیوع مصرف سیگار در دو دهه اخیر 50 درصد افزایش داشته است که عامل اصلی آن را می‌توان تبلیغات غلط و بسته‌بندی‌های پر زرق و برق دانست.
خطر بیماری‌های قلبی
امروزه از هر سه مورد مرگ‌ومیر در جهان، یک مورد به علت عارضه قلبی است که سیگار عامل ایجاد کننده آن می‌باشد. خطر ایجاد بیماری‌های قلبی در افراد سیگاری زیر چهل سال، پنج برابر افراد غیرسیگاری است. متأسفانه موارد مرگ ناگهانی (ایست قلبی) در خواب یا بیداری بدون هیچ عارضه زمینه‌ای به کرات اتفاق می‌افتد.
سرطان ریه
شیوع سرطان ریه نیز در نزد افراد سیگاری به شدت بالا است؛ به‌طوری که در کسانی که تا 14 نخ سیگار در روز استعمال می‌کنند، احتمال بروز سرطان ریه تا 8 برابر و اگر به 25 نخ برسد، خطر سرطان ریه 20 برابر می‌شود. احتمال سرطان ریه در زنان سیگاری 20 برابر و در مردان 10 برابر افراد غیرسیگاری است و آمار نشان می‌دهد 90 درصد کسانی که به علت سرطان ریه فوت می‌کنند، سیگاری بوده‌اند. سرطان پانکراس و مثانه از دیگر سرطان‌هایی است که در افراد سیگاری بیشتر اتفاق می‌افتد و یکی دیگر از عوامل مرگ در اثر استعمال دخانیات بوده است.
بیماری‌های ریوی
سیگار و دخانیات عامل اصلی ایجاد بیماری‌های مزمن ریوی و بیماری‌های انسدادی ریه می‌باشد که البته ژنتیک و شغل هم در ایجاد و تشدید آن نقش بسزایی دارند. آلودگی‌های محیط هم تشدید کننده این عوارض هستند. این بیماری‌ها تا حدود زیادی غیرقابل برگشت و شامل انواع مختلفی می‌باشند که عمده‌ترین آن برونشیت مزمن و آمفیزن است. هر نوع دخانیات (سیگار، پیپ، قلیان، سیگار برگ و ...) در ایجاد این عوارض نقش دارند. تعداد نخ سیگار و مدت مصرف روی شدت بیماری تاثیر می‌گذارد و تنها درمان آنها قطع مصرف سیگار و دخانیات است.
اختلالات روانی
استعمال دخانیات علاوه بر مشکلات جسمی، اختلالات روانی بسیاری در افراد معتاد ایجاد می‌کند. نوجوانان سیگاری سه برابر نوجوانانی که سیگار نمی‌کشند، به مصرف الکل و انحراف اخلاقی روی می‌آورند. رفتارهای مخاطره‌آمیز، مانند خشونت و پرخاشگری در افراد سیگاری بیش از افراد غیرسیگاری دیده می‌شود.
ارتباط سیگار کشیدن و افسردگی
تحقیقات زیادی نشان می‌دهد که ارتباط مستقیمی بین سیگار کشیدن جوانان و ابتلای آنان به افسردگی و اضطراب وجود دارد. تقریباً در 40 -50 درصد افرادی که سیگار می‌کشند، علائم افسردگی وجود دارد. برون رفت از این معضل اجتماعی همکاری همه‌جانبه همه ارگان‌ها، به خصوص وسایل ارتباط جمعی را می‌طلبد. بدون فرهنگ‌سازی و گوشزد کردن عوارض دخانیات، به خصوص در کتب درسی مدارس، نمی‌توان در کم کردن استعمال دخانیات موفقیتی به‌دست آورد. هر چه در راه کم کردن استعمال دخانیات هزینه کنیم، ضرر نکرده‌ایم، بلکه نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده و جلوگیری از هزینه‌های درمان عوارض استعمال دخانیات و ورود سیگار به کشور خواهد بود.