دکتر احمد شجاعی؛ جراح چشم پزشک
عیوب انکساری چشم، یکی از بیماری‌های شایع در چشم پزشکی است. درصد گرفتاری چشم در نژادهای مختلف، متفاوت است. در مناطق شرق آسیا، مانند «چین» و «ژاپن» درصد مبتلایان به عیوب انکساری تا 40 درصد گزارش شده است. در ایران آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد. براساس گزارشات حدود 20 درصد از افراد به این بیماری مبتلا هستند که نیاز به استفاده از عینک دارند.
معمولا در میان افرادی که شماره عینک آنان پایین است، تمایل چندانی به استفاده از عینک وجود ندارد در برخی موارد نیز افراد به دلایل مختلف از جمله محدودیت‌های شغلی (مانند ورزشکاران) و یا عوامل دیگر، قادر به تحمل عینک نمی‌باشند. بسیاری از افراد نیز استفاده از لنز تماسی را بر کاربرد از عینک ترجیح می‌دهند.
در حالی که استفاده از لنز مشکلات خاص خود را دارد و با توجه به شرایط آب و هوایی کشور ما، در استفاده‌کنندگان از لنزهای تماسی احتمال ایجاد عفونت وجود دارد.
بطور کلی در علم چشم پزشکی به منظور برطرف کردن عیوب انکساری چشم، روش‌های مختلفی تجربه شده است. آخرین وسیله‌ای که در این مورد کاربرد دارد، استفاده از «لیزر اگزایمر» جهت برطرف کردن عیوب چشمی است.
تکنیک انجام عمل لیزیک
در این تکنیک، با تابش لیزر اگزایمر به سطح قرنیه و شکستن اتصالات بین مولکولی، با انجام تراش بسیار ظریفی، انحنای مورد نظر ایجاد می‌شود .در افرادی که دچار عیب نزدیک‌بینی چشم هستند، قسمت مرکزی بیشتر تراش داده شده و شیب تند قرنیه، به صورت Flat در می‌آید.
در کسانی که دچار عیب دوربینی هستند، قرنیه پهن است و لذا در این افراد قرنیه چشم باید شیبدار شود و از حالت Flat خارج گردد. در آستیگماتیسم، انحنای قرنیه در محورهای مختلف اصلاح شده، و انحنا در سطح قرنیه به صورت یکسان در می‌آید. بنابراین مکانیسم اصلی «لیزر اگزایمر»، Ab Lation است.
اقدامات فوق با روش‌های مختلفی قابل انجام است، روشی که قبلا کاربرد داشت، روشی سطحی به نام PRK بود که در آن غشاء روی اپی‌تلیوم برداشته شده و سپس تراش انجام می‌گرفت. اپی‌تلیوم پس از چند روز ترمیم شده و به حالت اولیه بر می‌گشت.
آیا لازیک عمل جدید در اصلاح عیوب انکساری است؟
گاه همکاران جوان سوال می‌کنند، عمل جدیدی که به نام «لازیک» باب شده است، چه تفاوتی با عمل «لیزیک» دارد؟ باید دانست که لازیک عمل سطحی است که از ابتدا استفاده می‌شده است. در این عمل اپی‌تلیوم را با الکل برمی‌دارند، مکانیسم عمل، همان روشی است که از قبل وجود داشته است. در مواردی هم اپی تلیوم را با دستگاه برمی‌دارند که این روش «اپی‌لیزیک» نامیده می‌شود.
مشکلات PRK
1- ماهیت این عمل، به گونه‌ای است که در برخی از افراد امکان برگشت به حالت قبل از عمل وجود دارد. خصوصا در شماره‌های بالای چشم، امکان برگشت به حالت اولیه وجود دارد. عمدتا در اعمال سطحی مانند PRK، شانس برگشت بیشتر است.
2- در برخی از بیماران امکان ایجاد کدورت قرنیه وجود دارد و ممکن است که این حالت تا چند سال باقی بماند.
3- در اعمال سطحی مانند PRK و لازیک، بیمار دچار درد شدیدی می‌شود.
مزایای انجام عمل لیزیک
در این عمل، درد وجود ندارد. ترمیم بافت‌های چشمی نیز به سرعت انجام می‌گیرد. در عمل لیزیک با استفاده از دستگاه «میکروکراتوم» لایه‌ای بسیار نازک از سطح قرنیه برداشته شده (ضخامت میانگین 160 میکرون)، ولی در این حالت ضخامت قرنیه کاهش یافته و امکان دارد مقاومت قرنیه نیز کاهش یابد. به این جهت، ترجیحا ضخامتی معادل 120 تا 140 میکرون برداشته می‌شود.
البته در عمل لیزیک، ضمن برداشتن لایه‌ای سطحی و نازک از سطح قرنیه، منطقه بومن، حفظ می‌شود، و لایه را به جای اولیه برمی‌گردانیم. امتیاز انجام این روش آن است که به هیچ عنوان کدورت قرنیه وجود ندارد و شانس برگشت نیز بسیار کم است. اخیرا، به منظور جلوگیری از کدورت قرنیه و کاهش شانس برگشت از داروی «Mytomycine» استفاده می‌شود ولی استفاده از این دارو نیاز به انجام مراقبت‌های خاصی دارد.
در حال حاضر با توجه به اینکه اعمال سطحی مانند PRK و لازیک شایع شده است در صورت استفاده از داروی فوق، مشکلات عمل کمتر می‌شود. ولی در اعمال سطحی، بیمار مجبور به تحمل درد بیشتر بوده و عمل ترمیم نیز کندتر صورت می‌گیرد. اما نتیجه نهایی در هر دو عمل لیزیک و لازیک یکسان است.
در عمل لیزیک، مراقبت و دقت بیشتر بعد از عمل ضرورت دارد عمدتا عمل لیزیک، عملی تخصصی‌تر بوده، نیاز بیشتری به تبحر جراح وجود دارد، برداشتن Flap نیاز به مهارت خاصی دارد، همچنین انتخاب بیمار در این حالت بسیار مهم است. بیماری که کاندید این عمل می‌شود نباید به بیماری خاصی مبتلا یا دچار عارض قوز قرنیه باشد، لذا انجام عمل لیزیک، دقت‌های خاصی را طلب می‌کند...
برای خواندن بخش دوم- اصلاح عیوب انکساری چشم با عمل لیزیک- اینجا کلیک کنید.