مترجم : اعظم اسلامی مجد
azameslamimajd2008@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : متاسفانه با تولد نوزادان، کتابچه‌ای از نکات اولیه و اصلی نگهداری نوزاد در اختیار والدین قرار نمی‌گیرد و والدینی که برای نخستین بار صاحب فرزند شده‌اند، در مورد برخی موارد مثل حمام کردن نوزاد و گرفتن ناخن‌هایش، دچار استرس و سردرگمی می‌شوند. عدم آشنایی با انجام اصول اولیه بهداشت و نظافت نوزاد، بسیاری از والدین کم سن و سال را عصبی می‌کند و اگر شما نیز با این مشکل مواجه هستید، بهتر است این نوشتار را تا انتها بخوانید تا نسبت به این مقوله، رویکرد آسان‌تری داشته باشید. نکاتی مثل نگه داشتن دست‌های نوزاد وقت شستن و حمام کردن او و یا آماده کردن تمام وسایل مورد نیاز او قبل از حمام، شاید به نظرتان چندان مهم نباشند، ولی همین موارد به ظاهر کم اهمیت انجام این امور را نه تنها راحت، بلکه دلچسب و خوشایند می‌کنند.
نکات مربوط به استحمام نوزاد
ابتدا به این نکته توجه داشته باشید که تا زمان افتادن بند ناف، او را به حمام نبرید. بند ناف معمولا هفته دوم می‌افتد (در برخی موارد زودتر). در مورد پسرها، آنهایی که ختنه شده‌اند نیز تا زمان بهبودی آلت تناسلی نباید حمام کنند. برای تمیز کردن نوزاد در چنین شرایطی که امکان حمام کردن فراهم نیست، به روش زیر عمل کنید:
در یک اتاق گرم و روی یک سطح صاف (مثل پیشخوان آشپزخانه، میز تعویض پوشک و یا حتی تختخواب خودتان) اقدام به تمیز کردن بدن نوزاد کنید.
سطح مورد نظر باید نرم باشد، مثلا می‌توانید یک حوله روی آن پهن کنید و دمای اتاق چیزی حدود 24 درجه سانتیگراد باشد. تمام وسایلی که برای استحمام نوزاد نیاز است را بیاورید.
اسفنج حمام یا دستمال نرم (از قبل شسته شده)
پتو یا حوله تمیز (کلاهدار باشد، بهتر است)
لباس‌های تمیز و شسته شده
پوشک
وازلین
آب گرم (نه داغ)
بیشتربخوانید:
مراحل انجام کار
حمام اسفنجی
* ابتدا لباس نوزادتان را در آورید. با یک دست سر او را نگه دارید. پوشک را در نیاورید، زیرا باز کردن پوشک در مرحله آخر انجام می‌شود. نوزاد را در یک حوله بپیچید، طوری که فقط قسمت‌هایی که قرار است بشویید، دیده شوند.
* با اسفنج حمام یا دستمال نرم هر بار یک قسمت از بدن او را تمیز کنید. از پشت گوش‌ها شروع کنید. سپس پشت گردن، آرنج، زانوها و بین انگشتان. چین‌های زیر بازو و جلوی گردن و پشت گوش‌ها را با دقت بیشتری تمیز کنید.
موها را نیز در آخر تمیز کنید تا نوزاد سردش نشود، البته نوزاد تازه متولد شده موی زیادی ندارد و می‌توانید با اسفنج همان موهای کم را نیز تمیز کنید. برای آنکه چشم‌هایش خیس نشود، سرش را کمی عقب نگه دارید. برای این شست و شو نیازی به شامپو ندارید. فقط کمی آب کافی است. حالا زمان برداشتن پوشک است. پوشک را باز کنید. اگر نوزادتان، دختر است، او را از جلو به عقب تمیز کنید. اگر کمی ترشح در ناحیه واژن مشاهده کردید، نگران نباشید. آن بخش را هم تمیز کنید. اگر نوزاد، پسر است و ختنه هم نشده است، پوست ختنه گاه را به حال خود رها کنید. این بخش نیازی به تمیز کردن ندارد، اما اگر ختنه شده است، سر آلت تناسلی را به هیچ وجه تا زمان بهبودی نشویید.
حالا به آرامی او را خشک کنید. این کار را طوری انجام دهید که پوست نوزاد تحریک نشود.
حمام و نظافت او تمام شده است و می‌توانید پوشک و لباس‌هایش را بپوشانید.
برای شست و شو و نظافت نوزاد از محصولات بهداشتی بزرگسالان استفاده نکنید.
حمام وان نوزاد
وقتی که بند ناف نوزاد جدا شد، می‌توانید او را به حمام ببرید. نیازی نیست که این کار را هر روز انجام دهید. دو بار در هفته مناسب است. اینکه نوزاد را در وان، داخل حمام و یا سینک بشویید، به خودتان بستگی دارد. با توجه به اینکه نوزادان در هنگام شست و شو، لغزنده می‌شوند، بسیاری از والدین حمام کردن آنها در فضاهای کوچک مثل وان نوزاد را ترجیح می‌دهند. مهم‌ترین نکته در این رابطه این است که هرگز نوزاد خود را بدون مراقبت به حال خود رها نکنید. می‌تواند سُر بخورد و خیلی سریع در حجم کمی آب غوطه‌ور شود. استفاده از صندلی حمام نوزاد نیز تضمینی برای ممانعت نیست.
بسیاری از صندلی‌ها به راحتی برمی گردند و واژگون می‌شوند. اگر لازم است که از اتاق یا حمام خارج شوید، نوزاد را نیز در حوله بپیچید و با خود ببرید. اغلب نوزادان حمام وان را دوست ندارند، بنابراین می‌توانید حمام اسفنجی را دوباره انجام دهید. دوباره حمام وان را امتحان کنید. حمام کردن نوزاد یک فرایند یادگیری و آشنایی است، هم برای والدین و هم برای نوزاد. بهتر است که اصراری به استفاده از صندلی حمام یا حلقه حمام نداشته باشید. این وسایل برای کودکان کمی بزرگ‌تر است، نه برای نوزادی که تازه متولد شده است. دستمال، صابون و شامپو و تمام آن چیزهایی که برای حمام نیاز دارید را نزدیک خود قرار دهید، طوری که مجبور نشوید از اتاق یا حمام بیرون بروید. یک پوشک و لباس زیر نیز دم دست‌تان باشد. به چند نکته دیگر برای حمام نوزاد توجه کنید.
داخل وان کمی آب بریزید. آب حمام گرم باشد، اما داغ و سوزان نباشد. برای اطمینان از دمای مناسب آب، ابتدا آن را با آرنج خود آزمایش کنید.
صورت نوزاد را به آرامی و با یک دستمال مرطوب بشویید. می‌توانید از گلوله پنبه‌‌ای مرطوب نیز استفاده کنید. ترشحات خشک شده در اطراف چشم‌ها و بینی را تمیز کنید.
دستمال را صابون بزنید (از صابون مخصوص نوزاد استفاده کنید) و بدن نوزاد را از بالا به پایین و از جلو به عقب تمیز کنید. مطمئن شوید که تمام فرورفتگی‌ها و چین‌ها را تمیز کرده‌اید. آخرین قسمت پوشک است.
با یک فنجان آب می‌توانید موهای نوزادتان را خیس کنید. بعد مقدار کمی شامپو روی سر او بمالید و با حرکات دایره‌ای ملایم، آن بخش را مالش دهید. سر نوزاد را کمی عقب بگیرید تا شامپو به چشم‌هایش نریزد.
دوباره فنجان یا کاسه را از آب تمیز پر کنید و بدن و موهایش را تمیز بشویید.
وقتی نوزاد را از حمام بیرون می‌آورید، با یک دست سر و گردن او را نگه دارید و با دست دیگر قسمت بدن و پایین تنه‌اش را، طوری که از دست‌تان به پایین سُر نخورد.
نوزاد شما نیازی به استفاده از لوسیون بدن ندارد، اما اگر پوستش خشک باشد، می‌توانید کمی روغن روی آن بمالید. اگر خشکی پوست او ادامه پیدا کرد، احتمالا تعداد دفعات استحمامش زیاد است.
پس از حمام کردن او را در یک حوله بپیچید و خیلی نرم و آرام خشک کنید.
دمای آب و حمام
هنگامی که وان را برای حمام کردن نوزاد پر می‌کنید، مطمئن شوید که دمای آب در حدود 38 درجه سانتیگراد است. آب دمای بیشتر از 49 درجه سانتیگراد نداشته باشد. وقتی نوزاد را از وان بیرون می‌آورید، حواس‌تان باشد که سردش نشود، بنابراین دمای اتاق را هم چک کنید.
اسباب‌بازی‌های داخل وان و حمام نوزاد
اسباب‌بازی‌های مربوط به وان و حمام به دلیل رطوبت موجود خیلی راحت کپک می‌زنند. کپک در مکان‌های تاریک، مرطوب و گرم بهتر رشد می‌کند. کپک‌ها اغلب در داخل اسباب‌بازی‌ها و فرورفتگی‌های آنها نفوذ کرده و رشد می‌کنند. اگر مقدار کپک زیاد نباشد، می‌توانید با شست و شو آن را از بین ببرید، اما در برخی موارد، مقدار کپک خیلی زیاد است و وارد بافت داخلی شده است، بنابراین بهتر است آن اسباب‌بازی را دور بیندازید. اکثر کپک‌ها خطر قابل‌توجهی برای نوزادان ندارند، اما به هر حال بهتر است نکات ایمنی را رعایت کنید. اگر فرزند دیگری به دنیا آورده‌اید و می‌خواهید از اسباب‌بازی‌های قدیمی و حمامی فرزند اول‌تان مجدد استفاده کنید، بیشتر دقت کنید، زیرا احتمالا از آخرین بار استفاده، کپک زیادی در آنها رشد کرده است. خشک نگه داشتن اسباب‌بازی‌ها، تا حد امکان از کپک‌زدگی آنها جلوگیری می‌کند. بعد از حمام، اسباب‌بازی‌ها را خشک کنید یا حداقل با آب و صابون بشویید. سعی کنید که اسباب‌بازی‌های جامد و بدون سوراخ خریداری کنید. کودکان کمتر از 6 ماه معمولا نیازی به اسباب‌بازی‌های حمام و وان ندارند. وقتی کمی بزرگ‌تر می‌شوند و راحت‌تر سر خود را بالا نگه می‌دارند، اسباب‌بازی‌های متحرک و کتاب‌های ضد آب و برخی ظروف بازی را دوست دارند. این وسایل به حمام کردن کودکان خردسال کمک می‌کند.
کلاه گهواره
به وجود آمدن لکه‌های پوسته‌پوسته و قرمز روی پوست سر نوزادان بسیار شایع است این لکه‌ها به راحتی قابل درمان هستند:
قبل از حمام، کمی وازلین یا روغن بچه روی سر (پوست سر) نوزاد بمالید و ماساژ دهید.
روغن را به آرامی و با یک برس نرم یا پارچه به پوست سر بمالید تا پوسته‌ها آزاد شوند.
در آخر موهای نوزاد را با شامپوی مناسب، بشویید.
کلاهک گهواره اگر در صورت، گردن و گوش‌های نوزاد پخش شود، حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا به تجویز او از شامپو و روغن مناسب‌تری استفاده شود.
کوتاه‌کردن ناخن‌های نوزاد
ناخن‌ها خیلی سریع رشد می‌کنند و معمولا شیرخواران هفته‌ای دو بار به کوتاه کردن ناخن نیاز دارند. رشد ناخن‌های پا کمتر است. موقع کوتاه کردن ناخن حواس‌تان به لبه‌های ناخن‌ها باشد. قیچی، ناخن‌گیر و سوهان او باید ابعاد کوچکی داشته باشد. هرگز ناخن‌های او را با دندان خودتان کوتاه نکنید، زیرا منجر به عفونت می‌شود.
ناخن‌گیر نوزاد باید مخصوص نوزادان باشد و نه بزرگسالان. ناخن‌ها را بعد از حمام وقتی که نرم شده‌اند، کوتاه کنید. گاهی اوقات بهتر است که ناخن‌های نوزاد را وقتی خواب است، کوتاه کنید. پوست زیر ناخن را به سمت پایین فشار دهید تا با ناخن زیر ناخن‌گیر نیاید. در دفعات نخست بهتر است با کمک همسر یا یکی از اطرافیان خود این کار را انجام دهید.