پروبیوتیک‌ها و درمان بیماری‌های گوارشی کودکان

به قلم : شیرین فرساد ؛ دانشجوی دکتری میکروبیولوژی

تحریریه زندگی آنلاین : میلیون‌ها باکتری درون بدن کودکان زندگی می‌کنند. حضور باکتری‌های مفید در روده انسان برای حفظ سلامت کودک ضروری به نظر می‌رسد. برخی از این باکتری‌ها و متابولیت آنها در کنار یکدیگر باعث تقویت سلامت کودک می‌شوند. این باکتری‌های خوب به نام پروبیوتیک‌ها شناخته می‌شوند و باکتری‌های نامطلوبی که رشد و تکثیر دارند، فاکتورهای پاتوژن (بیماریزا) نامیده شده و باعث ایجاد بیماری‌های مختلف می‌شوند. اختلالات عملکردی شکم کودکان به عنوان اختلال تعادل مغز - روده نام برده می‌شوند. این اختلالات شامل اسهال، سندروم روده تحریک‌پذیر، سوء‌هاضمه عملکردی، میگرن‌های شکمی و دردهای عملکردی شکم و ... می‌باشد.

کاربرد پروبیوتیک‌ها برای دستگاه گوارش کودکان

1- درمان اسهال‌های متناوب

2- درمان مسمومیت‌های غذایی

3- درمان اسهال‌های مسافرتی

4- درمان سندروم روده تحریک‌پذیر

اسهال کوتاه و متناوب

اسهال بر دو نوع است، اسهال حاد که فرم مدفوع، شل و آبکی است. یک تا دو روز طول می‌کشد و در بیشتر موارد بدون درمان بهبود می‌یابد. اسهال مداوم حدود 2 تا 4 هفته به طول می‌انجامد. اسهال مزمن بیش از 4 هفته طول می‌کشد. عوامل ایجاد اسهال می‌تواند ویروسی باشد که منجر به گاستروانتریت یا آنفلوانزای معده می‌شود. پاتوژن‌هایی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها نیز باعث تشکیل اسهال می‌شوند. روتا ویروس عامل ایجاد اسهال حاد می‌باشد. مصرف داروها ممکن است منجر به اسهال شود. آنتی‌بیوتیک‌ها قادر به از بین بردن باکتری‌های بیماریزا بوده، اما در عین حال باکتری‌های مفید دستگاه گوارش را نیز از بین می‌برند، در نتیجه با کاهش تعداد باکتری‌های مفید، فرد به اسهال مبتلا می‌شود. کودکان دارای ویژگی عدم تحمل لاکتوز دچار اسهال می‌شوند. به عنوان مثال وجود قند لاکتوز موجود در لبنیات و شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث ایجاد اسهال می‌شود. پروبیوتیک‌ها با تولید برخی از مواد میکروبی، سد دفاعی سلول اپی‌تلیال میزبان را تقویت کرده و از رها شدن سموم تولید شده توسط باکتری‌های بیماریزا جلوگیری می‌کنند.

 بیشتربخوانید:

عفونت های باکتریایی ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر را افزایش می‌دهد

علائم اسهال

1- نفخ

2- نیاز شدید به تخلیه سریع

3- حالت تهوع

علائم اسهال شدید

1- تب

2- دردهای شکمی شدید

3- استفراغ

4- وجود خون در مدفوع و ادرار

علائم کم‌آبی در کودکان مبتلا به اسهال

1- سردرد

2- پوست خشک

3- تحریک‌پذیری کودک

4- استفراغ و تهوع

5- سرگیجه و خستگی

6- ادرار تیره

پروبیوتیک‌ها باعث کاهش طول دوره اسهال می‌شوند.

بیشتربخوانید:

تاثیر پروبیوتیک‌ها بر افسردگی و اضطراب

مکانیسم عمل پروبیوتیک‌ها در دستگاه گوارش کودک

1- تولید اسید لاکتیک و اسیدهای چرب کوتاه زنجیره، کاهش اسیدیته روده و منجر به نامناسب کردن محیط روده برای رشد پاتوژن‌ها می‌شود.

2- رقابت سر جایگاه اتصال به اپی‌تلیال روده توسط پروبیوتیک‌ها با عوامل بیماریزا

3- افزایش ضخامت لایه‌های مخاطی اپی‌تلیال روده

4- افزایش عملکردی اتصالات بین سلولی روده

5- کاهش نفوذ پذیری انتخابی سلول‌های روده نسبت به عوامل بیماریزا

6- بهبود پاسخ سیستم ایمنی

7- کاهش فعالیت آنزیمی باکتری‌های مهاجم و بیماریزا

8- آسان‌تر کردن جذب پروتئین‌ها

9- سنتز ویتامین‌های ضروری برای بدن

اسهال مسافرتی

بدن کودک به طور نرمال دارای میکروارگانیسم‌هایی می‌باشد. این باکتری‌ها با سیستم‌های بدن از جمله سیستم ایمنی سازش دارند. در زمان سفر بدن کودک به علل مختلف مانند مصرف آب و غذای آلوده در معرض انواع مختلف این میکروب‌ها قرار می‌گیرد. در نتیجه بدن کودک برای مقابله با این عوامل مهاجم وارد عمل شده و باعث مشکلات متعددی در دستگاه گوارش می‌شود.

باکتری پروبیوتیک ساکارومیسس بولاردی برای اسهال‌های کوتاه‌مدت و اسهال‌های در سفر برای کودک استفاده می‌شود. این مخمر قادر است بدون اتصال به دیواره روده از سیستم گوارش عبور کرده، با اتصال به باکتری‌های بیماریزا، باعث حذف این عوامل از دستگاه گوارش می‌شود و به علاوه از لاکتوباسیل‌های رامنوسوس و لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس می‌توان برای اسهال‌های مسافرتی کودکان استفاده کرد. این دو باکتری به دیواره روده متصل شده و از سکونت باکتری‌های بیماریزا جلوگیری می‌کنند. در سفر چنانچه کودک در اثر ابتلا به اسهال، دچار گودی چشم، کم شدن حجم ادرار و کاهش اشک چشم شد، بایستی سریعا کودک را نزد پزشک برد.

مسمومیت غذایی

مسمومیت‌های غذایی ناشی از مصرف مواد غذایی آلوده به میکروارگانیسم‌های بیماریزا مانند باکتری‌ها، انگل‌ها و ویروس‌ها که از عوامل گاستروانتریت بوده، می‌باشند و با مصرف الکترولیت‌ها، آب‌درمانی کودک و مصرف پروبیوتیک‌ها می‌توان این مشکل را برطرف نمود. گونه‌های خاصی از باکتری‌های پروبیوتیک باعث کاهش شدت و حدت علائم اسهال می‌شوند. مخمری به نام ساکارومیسس بولاردی، باکتری لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس بسیار کمک کننده هستند.

 بیشتربخوانید:

تاثیر پروبیوتیک‌‌ها بر دیابت نوع 2

سندروم روده تحریک‌پذیر

سندروم روده تحریک‌پذیر توسط استرس و اضطراب شدید، عفونت روده و رژیم‌های غذایی خاصی ایجاد شود. شکل مدفوع کودک گاها به صورت اسهال و یا یبوست می‌باشد. پروبیوتیک‌ها باعث دفع بهتر در افراد دارای یبوست می‌شوند. همچنین در بیماران مبتلا به اسهال، پروبیوتیک‌ها باعث کند شدن حرکات روده شده و عمل دفع کندتر صورت می‌گیرد. باکتری لاکتوباسیلوس رامنوسوس، با اتصال محکم به بافت اپی‌تلیال دستگاه گوارش، مقاوم بودن به نمک‌های صفراوی و همچنین مقاومت به اسید معده باعث رفع مشکلات گوارشی می‌شود.

 موارد بهداشتی کودکان در سفر

1- جلوگیری از کم‌آبی بدن کودک در اثر اسهال، استفراغ و تب با استفاده از محلول ORS

2- استفاده از داروی ضد اسهال

3- منع مصرف شیر و مایعات شیرین

4- استفاده از مکمل‌های پروبیوتیکی درمانی

5- استفاده از آب‌های جوشیده و بهداشتی برای کودک