حضرت آیت الله جعفر سبحانی در مراسم آغاز تحصیل حوزه های علمیه که در مدرسه فیضیه برگزار شد، با بیان اینکه دو نوع آموزش در جهان داریم به تشریح هر یک از این مدل ها پرداخت.
گزیده ای از اظهارات این مرجع تقلید را در پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، می خوانید:
- یک آموزش عالی داریم به نام دانشگاه هم در ایران، هم در مصر هم در جاهای دیگر و یک آموزش حوزوی داریم. این دو نوع اموزش در عین اینکه هردو محترم هستند اما باید ویژگی های آنها را از یکدیگر جدا کرد تا بتوانیم این ویژگی هایی که از سلف به ما رسیده است، بتوانیم حفظ کنیم.
- یکی از تفاوت ها این است که استاد در آموزش عالی انتصابی است اما در حوزه علمیه بعد از سطح یک، انتخابی است. یعنی اگر بخواهیم از همه اساتید استفاده کنیم و از افراد بهره بگیریم، این ویژگی که هزارسال بهره داده با باید حفظ کنیم. در سطح یک به دلیل آنکه سلایق ایجاب می کند خاصه باشد، اما بعد از ان این ویژگی را داشتیم که انتخابی بوده است. اگر بخواهیم از همه بهره بگیریم و همه افراد بتوانند تدریس کنند و افکار مختلف در حوزه موثر باشد، بر این ویژگی انتخابی بودن اساتید باید اصرار کرد.
- ویژگی دوم آموزش حوزوی این ست که طلبه اگر بخواهد پیشرفت کند باید قبلا درس را مطالعه کند و جایی که ابهام دارد، علامتگذاری کند، وقتی استاد تدریس می کند، به دقت بفهمد.
- ویژگی سوم آموزش حوزوی این است که بعد از تدریس هم که اگر یک هفته و دو هفته بگذرد، مذاکره دسته جمعی شروع شود تا کم کم روح اجتهاد زنده شود. این ویژگی در گذشته بوده، الان هم هست و من تذکر می دهم.
- ویژگی چهارم عبارت است از اینکه در دانشگاه ممکن است مواد درسی زیاد باشد امادر حوزه باید مواد درسی کمتر باشد تا این مواد درسی را بتواند به دقت بفهمد و درک کند. در قدیم الایام هم چنین بوده و این مساله خیلی مهم است. سطح یک برای ما مطرح نیست اما در سطوح بالا باید این مواد درسی را به دقت بفهمند و بچشند. این ویژگی حوزه ها هم در قم، هم در نجف هم در مصر است. من در مصر هم بودم، انها هم در رواق ها از این بحث ها دارند هرچند بحثشان با ما تفاوت دارد.
- ویژگی پنجم این است که در دانشگاه، امتحان تستی است اما بنده معتقدم امتحان باید امتحان فهمی باشد. امتحان تستی، امتحان حافظه است و کسی که حافظه بالایی دارد، برنده است اما کسی که فهم بالایی دارد ولی حافظه ضعیفی دارد، عقب است. حافظه مسئله خوبی است اما در امتحان باید امتحان فهم باشد.
- زمان مرحوم آیت الله العظمی بروجردی چند نفر ممتحن بودند، مرحوم آقای داماد بود، مرحوم آقای خرم آبادی بود و مرحوم آقای مرتضی حاج شیخ بود. طلبه می آمد، یک تکه از رسائل را می گفتند و از طلبه می خواستند که آن را مطالعه کرده و توضیح دهند. امتحان حافظه نباشد امتحان فهم باشد البته من این ها را عرضه می کنم، ممکن است برخی باشند، برخی نباشند علی ای حال اینها قابل مطالعه است.
- ویژگی ششم این است که خروجی دانشگاه برای اشتغال در یک مسئله اجتماعی است که بسیار محترم و مهم است زیرا آنها مسائل اجتماعی را برعهده دارند اما خروجی حوزه های علمیه این است که یا برای تبلیغ یا تعلیم باید درس بخوانند و فارغ التحصیل شوند. اگر بخواهیم حوزه های علمیه به قوت خود بمانند و بتوانیم گذشتگانی را هم تربیت کنیم همانطور که این حوزه بزرگان زیادی را تربیت کرده است، باید خروجی آن مبلغ یا معلم و مدرس و یا کاتب و نویسنده باشد.
ضعف در رشته تبلیغ در حوزه های علمیه
- حوزه ما بعد از انقلاب مسلما تکامل داشته است، رشته هایی که در سابق نبوده در این حوزه تقویت شده است خصوصا رشته تفسیر و کلام تقویت شده است اما رشته تبلیغ ضعف پیدا کرده است.
- مقصود ما از «مبلغ»، مبلغ در سطح بالاست، آیا در سابق، فلسفی بود، مرحوم راشد بود، مرحوم محقق بود، مرحوم تربتی بود، مرحوم اشراقی بود؟ اینجاست که من کرارا به آقای اعرافی عرض کردم که مساله تربیت مبلغ را جدی بگیرید. بعد از آنکه به یک مرحله رسید باید ذوق افراد را دید و قوانین و ضوابط خاصی برای انها در نظر گرفت؛ حافظ قرآن و نهج البلاغه باشد، تاریخ اسلام بداند، جامعه را بشناسد، دردها را بداند، درمان ها را بداند.
- اگر بخواهیم دیانت مردم را حفظ کنیم، دیانت مردم به وسیله همین منبری هاست. منبری ها هستند که جامعه را اداره می کنند. اگر حضرت امام، انقلاب را به راه انداخت به وسیله همین منبری ها بود که توانستند جامعه را به راه امام متوجه کنند. تربیت مبلغ مساله مهمی است که برنامه و استاد خاصی می خواهد. در قدیم الایام در همین مدرسه فیضیه، طلبه ها شب های جمعه در حوزه خود منبر می رفته و خودشان را امتحان می کردند. الان باید این مساله به صورت عمومی و مبنایی باشد.
- آقایان نوشته هایی دارند و نزد ما می اورند که غالبا مسائل روز و مستحدثه است؛ بخش مسائل مستحدثه خوب است به شرط انکه مسائل قبلی ما که منصوص است قوی باشد. تا در مسائل قبلی قوی نباشند، طرح مسائل روز برای آنها خیلی مفید نیست و لذا برخی رساله ها خوب است اما برخی رساله ها خوب نیست و این به دلیل آن است که اینها متوجه مسائل روز شدند اما از مسائل قبلی عقب هستند.
نقش مبلغان حوزه
- حوزه علمیه در سال 1301 پی ریزی شد اما در این مدت برکاتی داشت. در نظام سابق بر این نظر بودند که جامعه را غربی کنند، تنها چیزی که توانست این کشتی را نجات دهد، حوزه علمیه قم بود. مبلغان این حوزه بود که توانستند این دین را حفظ کنند.موقعی که قرار بود برای جمهوری اسلامی رای گیری کنیم، 98 درصد رای دادند و این از برکات حوزه علمیه قم بود. درحقیقت، حافظ دین مردم هم در داخل و هم در خارج، بیشتر مربوط به حوزه علمیه قم است. با کمال احترام به حوزه علمیه نجف، این حوزه در این مساله پیشگام بود و ما باید با چنگ و دندان این حوزه را حفظ کنیم تا بتوانیم این کشور را به دست امام زمان (عج) برسانیم.