ممکن است بارها از نگرانی‌های اطرافیان در مورد کلسترول بالا در خون شنیده باشید. اما آیا وجود کلسترول در خون همیشه مضر محسوب می‌شود؟ آیا کلسترول هم می‌تواند دارای اثر مثبت بر فعالیت‌های طبیعی بدن باشد؟ به‌راستیکلسترول چیست؟ با بنیتا همراه شوید تا جواب سؤالات متداول در مورد کلسترول را بگیرید.
1. کلسترول چیست؟
کلسترول یک ماده‌ی مومی و چربی مانند است که به‌طور طبیعی در بدن شکل‌گرفته و توسط کبد ساخته می‌شود. کلسترول همچنین در غذاهایی که می‌خوریم نیز وجود دارد. افراد برای انجام وظایف بدن به‌صورت طبیعی به کلسترول نیاز دارند. کلسترول در جداره‌های هر سلول از بدن انسان نظیر سلول‌های مغز، عصب‌ها، عضلات، پوست، کبد و قلب یافت می‌شود.
2. به چه دلیل باید نگران کلسترول خون باشیم؟
کلسترول بیش‌ازحد در بدن به معنای این است که شما با خطر فزاینده‌ی ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی روبرو هستید. اگر کلسترول بدن شما بیش‌ازحد باشد، این ماده می‌تواند در جداره‌های رگ‌های قلبی که خون را به قلب انتقال می‌دهند انباشته شود. این انباشت کلسترول که در طول زمان رخ می‌دهد باعث کاهش انتقال جریان خود و اکسیژن به قلب می‌شود. در پی این اتفاق، درد در قفسه‌ی سینه شکل‌گرفته و حملات قلبی نیز پدید می‌آید. کلسترول بیش‌ازحد می‌تواند خطر ابتلای شما به سکته‌ی مغزی را نیز افزایش دهد.
3. چه تفاوتی میان کلسترول خوب و کلسترول بد وجود دارد؟
کلسترول موسوم به «لیپوپروتئینِ تراکم بالا» (HDL) از نوع کلسترول خوب به شمار می‌آید، درحالی‌که کلسترول موسوم به «لیپوپروتئین تراکم پایین» (LDL) نوع بد کلسترول است. لیپوپروتئینِ تراکم بالا، کلسترول بد را از خون شما گرفته و مانع از انباشت آن‌ها در رگ‌های قلبی شما می‌شود. لیپوپروتئینِ تراکم پایین به این خاطر به کلسترول بد شهرت دارد که موجب رسوب کلسترول در جداره‌ی شریان‌های قلبی شده و شانس شما برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. به هنگام آزمایش برای کلسترول از میزان هردوی آن‌ها در خون خود مطلع شوید.
4. چه میزان کلسترول برای بدن زیاد است؟
طبق توصیه‌ی دکترها، مجموع کلسترول بدن باید کمتر از 200 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد. برای آگاهی بیشتر به جدول زیر مراجعه کنید:
درصورتی‌که سطح کلسترول بدِ خون از 190 بالاتر باشد، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته‌ی مغزی به دلیل گرفتگی شریان‌های قلبی افزایش می‌یابد. مسلماً هرچه میزان این کلسترول کمتر باشد شانس ابتلا نیز کاهش می‌یابد؛ اما باید توجه شود که کم بودن این نوع کلسترول تنها بخشی از استراتژی کلی برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی است.
همان‌طور که قبلاً گفته شد کلسترول خوب مانع از بیماری‌های قلبی می‌شود، ازاین‌رو هرچه تعداد این کلسترول در بدن افزایش یابد برای سلامت ما بهتر است. سطح کلسترول خوبِ پایین‌تر از 40 هم یک ریسک به شمار می‌آید زیرا موجب افزایش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود. کلسترول خوب بیشتر از 60 به شما در مقابله با بیماری‌های ذکرشده کمک می‌کند.
دکتر شما در ابتدا بر روی میزان ریسک ابتلای شما به این بیماری کار کرده و عواملی نظیر سن شما، سیگاری بودن یا نبودن شما و داشتن و یا نداشتن فشارخون را بررسی می‌کند. سپس با توجه به ریسک موجود دستور به تغییرات لازم در سبک زندگیِ سالم را داده و احتمالاً داروهایی برای کاهش میزان کلسترول تجویز می‌کند؛ اما دکتر شما به‌جای اینکه به شما یک هدف مشخص برای دستیابی به آن را نشان دهد، سطح و درصد مشخصی را پیشنهاد می‌کند که کلسترول شما باید از آن مقدار کمتر باشد. به‌علاوه او گزینه‌هایی که باعث کاهش سطح تری‌گلیسیرید بدن می‌شود را به شما معرفی خواهد کرد. مرز خطر برای تری‌گلیسیرید بین 150 تا 199 بوده و از عدد 200 به بالا نیازمند درمان است.
5. اگر میزان کلسترول خون کاهش یابد، خطر ابتلا به بیماری قلبی نیز کمتر می‌شود؟
ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی درصورتی‌که مجموع کلسترول خون شما همراه با کلسترول بد آن کاهش یابد کمتر می‌شود. به خاطر داشته باشید که کلسترول خوب برای بدن شما بسیار مفید است.
6. چه چیزی باعث بالا رفتن کلسترول خون می‌شود؟
خوردن غذاهایی نظیر گوشت قرمز، محصولات لبنی پرچرب، زرده‌ی تخم‌مرغ و برخی از انواع ماهی‌ها می‌تواند سطح کلسترول خون شما را بالا ببرد. چاقی نیز می‌تواند کلسترول بد شما را افزایش و کلسترول خوب را کاهش دهد. به‌علاوه کلسترول بدِ زنان در دوران یائسگی میل به افزایش پیدا می‌کند.
7. برای کاهش سطح کلسترول خون چه کاری می‌توان انجام داد؟
شما می‌توانید با تغییر سبک زندگی خود باعث کاهش میزان کلسترول خون شوید. به توصیه‌های زیر توجه کنید:
- غذاهایی مصرف کنید که دارای چربی کم، چربی اشباع‌شده و کلسترول پایین باشند.
- پوست و چربی موجود بر روی گوشت قرمز، ماهی و گوشت پرندگان را جدا کنید.
- به‌جای استفاده از غذاهای سرخ‌شده از غذاهایی استفاده کنید که کبابی شده‌اند.
- در طول روز از میوه و سبزیجات فراوان استفاده کنید.
- نان، برنج و پاستاهای تولیدشده از غلات، نظیر اسپاگتی و نان‌های سبوس‌دار مصرف کنید.
- هر روز حداقل به مدت 30 دقیقه پیاده‌روی با سرعت متوسط و رو به بالا انجام دهید. با دکتر خود در مورد ایمن‌ترین و بهترین راه برای ورزش کردن صحبت کنید.
- اگر دچار چاقی هستید، وزن خود را کاهش دهید.
- سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- داروهای مخصوص کلسترول را طبق تجویز دکتر مصرف کنید.
8. داروهای مورداستفاده برای درمان کلسترول بالا کدامند؟
داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول شامل:
- بایل اسید رزین
- فیبرات‌ها
- نیاسین
- پروتئین کانورتِیس، سابتیلیسین، کِکسین نوع 9
- استاتین‌ها
می‌شوند. داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول وقتی‌که با رژیم غذایی کم کلسترول ترکیب شوند بهترین تأثیر را خواهند داشت.
9. اگر بر روی یک محصول نوشته‌شده باشد که دارای کلسترول کم است، آیا به این معنی است که چربی آن نیز اندک است؟
لزوماً خیر. بسیاری از غذاها با برچسب «کلسترول کم» می‌توانند حاوی روغن‌هایی باشند که ممکن است از نوع چربی‌های اشباع‌شده باشد؛ چربی‌هایی که اصلاً برای سلامت مفید نیستند. به‌علاوه، چربی‌های اشباع‌نشده نظیر روغن سبزیجات نیز می‌توانند دارای کالری بیش‌ازحد باشند. میزان کلی چربی موجود در رژیم غذایی شما باید حدود 20 تا 30 درصد از مواد مصرفی روزانه‌ی شما را تشکیل دهد.
10. افراد از چه سنی باید آزمایش‌های مربوط به کلسترول خون را انجام دهند؟
بسیار مهم است که آزمایش‌های مربوط به کلسترول خون در هنگام جوانی انجام شود، زیرا گرفتگی شریان‌های قلبی یک فرآیند تدریجی است که در طی سالیان طولانی رخ می‌دهد. کلسترول مجموع باید هر پنج سال یک‌بار و از سن 20 سالگی به بعد کنترل شود.
نکته‌ی مهم: اگر با کلسترول بالا مواجه هستید و دکتر شما گفته است که احتمال وجود دلایل ژنتیکی در ابتلای شما به این بیماری مشاهده می‌شود و شما هم دارای فرزند زیر 20 سال هستید، می‌توانید از دکترتان درخواست کنید که از او هم آزمایش مربوط به کلسترول گرفته شود.