آیا تنها راه کسب اخلاق کریمه وصفات فضیله تکرار عمل است یا راه های دیگری نیز دارد؟

 در این که مرز توحید و شرکت نظری و عملی چیست، بین فرهیختگان اسلامی اخلاف است. عالمان شیعه می گویند: هر کاری و هر قصدی رنگ الهی داشته باشد، توحید است و غیر آن شرک است.
به تعبیر دیگر هر کار و اثر و قدرتی جنبة خدایی داشته باشد، توحید می باشد وگرنه شرک است. بر این اساس اگر شجاعت را دوست داشته باشد برای این که توان پیدا کند برای خدا و در راه خدا کاری انجام بدهد، مثلاً با دشمنان خدا و دین مبارزه کند، عین توحید است.
اگر انفاق را دوست می دارد برای این که می خواهد به خاطر جلب رضایت خدا یا طبق دستور او به بندگانش کمک کند و مستمندی را از بی نوایی نجات دهد، این کار بسیار پسندیده است، اما اگر برای خودنمایی باشد، شرک خفی خواهد بود.
همین طور عبادت. اگر عبادت، پرستش و کرنش در مقابل خدا را دوست دارد و می خواهد در مقابل آن همه عظمت خالق هستی ذلیل باشد و به اندازة توان شکر نعمت های خدا را به جای آورد، اینگونه محبت ها خیلی خوب است. لذا در قرآن بعضی از محبّت و دوست داشتن ها را ستوده است، به عنوان مثال می فرماید: مؤمنان به ایمان علاقه مندند. خداوند ایمان را محبوبشان قرار داده و آن در دل هایشان بسیار است.
از قول حضرت سلیمان نقل می کند: من این اسبان را به خاطر خدا دوست می دارم و می خواهم از آن ها در جهاد استفاده کنم.
در تمجید و تعریف از انصار می فرماید: علاقمند کسانی هستند که به سوی آن ها مهاجرت می کنند.
در جای دیگر مردانی را می ستاید که پاک بودن و پاک شدن را دوست می دارند. اگر عشق و علاقه به چیزی رنگ خدایی داشته باشد، بسیار ارزشمند خواهد بود. برای درمان چنین وسوسه ای، باید به خود به باورانید که این نوع دوستی نه تنها بد نیست، بلکه عین نیکی و توحید می باشد. برای تهذیب نفس و کسب اخلاق کریمه راه های گوناگونی وجود دارد که به پاره ای اشاره می شود:
1ـ خودشناسی و خداشناسی،
2ـ احساس مسئولیت،
3ـ تفکر و تدبّر (سیر در آفاق و انفس)،
4ـ حُبّ و بغض فی الله (تولّی و تبرّی)،
5ـ علم به شرایع و احکام آسمانی،
6ـ پرهیز از محرمات،
7ـ توبه و استغفار،
8ـ دوای واجبات،
9ـ التزام عملی به مستحاب و ترک مکروهات،
10ـ مشارطه ، مراقبه، محاسبه و معاتبه و ... .