تحقیقی که اخیراً در مجله فرونتیرز آو سایکولوژی (Frontiers of Psychology) به چاپ رسید، اعلام کرد نوشتن روی کاغذ می‌تواند به تقویت هوش کودکان کمک کند. در این پژوهش، مغز 36 دانشجو حین نوشتن با دست روی کاغذ همچنین در حین تایپ کردن به کمک صفحه کلید، بررسی شد.
به گزارش چطور، هنگامی که دانشجویان با دست می‌نوشتند، الگوهای اتصال الکتریکی در مناطقی از مغز آن‌ها که برای شکل‌گیری خاطرات و رمزگذاری اطلاعات جدید حیاتی هستند، بسیار پیچیده‌تر بود. به زبان ساده‌تر، نوشتن با قلم، می‌تواند عملکرد مغز را بهبود ببخشد.
پژوهشگران در این مطالعه اذعان داشتند از آن‌جا که افزایش ارتباطات مغزی تنها در هنگام نوشتن با دست مشاهده شد و نه هنگام فشار دادن کلیدهای کیبورد، این یافته‌ها را می‌توان سند و مدرکی مبنی بر تقویت یادگیری از طریق نوشتن با قلم در نظر گرفت. از این رو، بهتر است کودکان از همان سنین پایین به نوشتن روی کاغذ عادت کنند تا الگوهای اتصال عصبی ایجاد شود که شرایط بهینه‌ای را برای یادگیری مغز فراهم می‌کنند.
حرکت دست روی کاغذ مغز را تقویت می‌کند
محققان ثابت کرده‌اند که همین حرکت ظریف انگشتان روی صفحه کاغذ، تا حد زیادی مغز ما را تقویت می‌کند. دقیقاً به همین دلیل، از امسال قانونی جدید در کالیفرنیا وضع شده که آموزش زنجیره‌نویسی انگلیسی یا خط تحریری فارسی را برای کودکان کلاس‌های اول تا ششم، الزامی کرده است.
نتیجه مطالعات پژوهشگران نشان می‌دهد که افزایش ارتباط بین نواحی مختلف مغز، ناشی از فرایندهای حسی حرکتی ویژه‌ای است که حین نوشتن روی کاغذ ایجاد می‌شوند. به‌عنوان مثال، در یک پژوهش، دانشمندان برای سنجش فعالیت الکتریکی مغز دانش‌آموز طی 30 آزمایش، مجموعه‌ای از حسگرها را روی سر آن‌ها قرار دادند.
طی این آزمایش، به‌صورت رندوم یکسری کلمات به شرکت‌کنندگان نشان داده شده و از آن‌ها خواسته می‌شد آن واژگان را با استفاده از انگشت اشاره دست راست خود تایپ کنند یا با قلم مخصوص روی یک صفحه دیجیتال بنویسند. برای محدودکردن تاثیرات حرکت سر و چشم، کلمات هنگام تایپ روی صفحه نمایش ظاهر نمی‌شدند. نتایج، بر یافته‌های قبلی مهر تایید زدند: الگوهای اتصال مغز هنگام استفاده از قلم پیچیده‌تر بودند.
همانند سایر پژوهش‌های روان‌شناسی، شرکت‌کنندگان این آزمایش نیز دانشجویان دانشگاه‌ها بودند، نه کودکان. با این حال، پژوهشگران عقیده دارند که یافته‌های آن‌ها در تقویت هوش کودکان کاربردهای زیادی دارد. این پژوهشگران، پیش از آن‌که طرف‌داران تکونولوژی مراتب اعتراض خود را اعلام کنند، تأکید کرده‌اند علی‌رغم تأثیری که نوشتن با کاغذ و قلم روی تقویت هوش کودکان دارد، همچنان آن‌ها باید با فناوری‌های روز دنیا نیز آشنا باشند.
آن‌ها عقیده دارند هر چند که دانش‌آموزان در مدرسه باید نوشتن روی کاغذ را تمرین کنند، اما استفاده از ابزارهای تکنولوژیکی پیشرفته نیز در فرایند آموزش اثرگذار است. بنابراین، هم معلمان و هم دانش‌آموزان باید بدانند که [مثلاً] هنگام جزوه‌نوشتن یا نگارش املا، کدام روش و در چه شرایطی تأثیر بهتری بر یادگیری دارد.
10 پیشنهاد عملی برای والدین و معلمان: بهانه‌هایی برای نوشتن با دست
دوست دارید فرزندتان به‌جای تایپ با گوشی یا کامپیوتر، با قلم و کاغذ آشتی کند و با دست بنویسد اما نمی‌دانید چطور او را به انجام این کار ترغیب کنید؟ در ادامه، پیشنهاداتی عملی برای والدین و معلمان ارائه می‌دهیم تا از فواید نوشتن با دست در آموزش و پرورش کودکان بهره‌مند شوند.
تشویق به نوشتن روزانه
یکی از راه‌های مؤثر برای تقویت مهارت نوشتن در کودکان، تشویق آن‌ها به نوشتن روزانه است. والدین و معلمان می‌توانند با ایجاد محیطی دوستانه و آرام، کودکان را به نوشتن در مورد تجربیات روزمره تشویق کنند.
نوشتن خاطرات: کودکان را تشویق کنید که هر روز بخشی از اتفاقات و احساسات خود را در دفترچه‌ای بنویسند. دفترچه خاطرات برای کودک شما او را به نوشتن عادت می‌دهد.
نوشتن نامه: می‌توانید از کودکان بخواهید نامه‌ای به یک دوست خیالی یا حتی یکی از اعضای خانواده بنویسند. این کار باعث رشد فکری کودک و افزایش توان ارتباطی او می‌شود.
استفاده از دفتر و قلم جذاب
برای کودکان، داشتن لوازم‌التحریر جذاب و رنگارنگ انگیزه‌بخش است و آن‌ها را به نوشتن ترغیب می‌کند.
انتخاب لوازم‌التحریر رنگارنگ: به کودکان اجازه دهید خودشان دفتر و قلم مورد علاقه‌شان را انتخاب کنند. این کار حس مالکیت و اشتیاق آن‌ها را برای نوشتن افزایش می‌دهد.
استفاده از خودکارهای رنگی: برای نوشتن از خودکارها و مدادهای رنگی استفاده کنید تا کودکان از فرایند نوشتن لذت ببرند. ما حتی وقتی بزرگ می‌شویم از تنوع رنگ در نوشتن لذت می‌بریم.
بازی‌های نوشتاری
بازی‌هایی خلق کنید که با کمک آن‌ها، فرآیند یادگیری را برای کودکان جذاب و سرگرم‌کننده شود. این بازی‌ها نیازی به پیچیدگی ندارند، اما باید جذاب و سرگرم کننده باشند.
کلمه بازی: یک کلمه بنویسید و از کودک خود بخواهید با ادامه دادن آن یک جمله بامزه خلق کند.
اسم و فامیل: بازی اسم و فامیل را خیلی ساده با کودک خود انجام دهید و اجازه دهید از فرایند حدس زدن و نوشتن لذت ببرد.
ترکیب با فناوری
فناوری می‌تواند در جایگاه نیروی کمکی و مکمل در آموزش نوشتن استفاده شود. این ترکیب می‌تواند باعث شود که یادگیری هم مدرن باشد و هم اثربخش.
ویرایش متون نوشته‌شده: بعد از نوشتن یک متن، از کودک بخواهید آن را تایپ کرده و با نرم‌افزارهای ویرایش متن مانند مایکروسافت ورد ویرایش کند.
استفاده از اپلیکیشن‌های آموزشی: اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که مهارت‌های نوشتاری را تقویت می‌کنند. استفاده از این ابزارها می‌تواند تنوع و جذابیت بیشتری به فرایند یادگیری بیافزاید.
آموزش خط تحریری
تمرین خط تحریری می‌تواند به بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف و تقویت هماهنگی چشم و دست کمک کند. برای آموزش این نوع نوشتن چند راه دارید.
ثبت نام در کلاس‌ها: در کلاس‌های حضوری یا آنلاین خط تحریری ثبت نام کنید. خطاطی به‌خصوص در فارسی هنری جذاب است.
استفاده از کتاب‌های راهنما: کتاب‌هایی وجود دارند که با الگوها و تمرین‌های مناسب، نوشتن تحریری را به کودکان آموزش می‌دهند.
داستان‌نویسی و کتاب‌خوانی مشترک
یکی از بهترین راه‌ها برای تشویق کودکان به نوشتن، آشنایی آن‌ها با داستان‌ها و کتاب‌ها است. این کار می‌تواند الهام‌بخش خلاقیت و تفکر انتقادی در کودکان باشد.
خواندن کتاب‌های جذاب: زمانی را به خواندن کتاب‌های داستانی و غیر داستانی اختصاص دهید و سپس از کودک بخواهید که داستانی مشابه بنویسد.
نوشتن پایان داستان: یک داستان نیمه‌کاره به کودک بدهید و از او بخواهید پایان آن را بنویسد.
تشویق به نقاشی و ترکیب با نوشتن
ترکیب نقاشی و نوشتن می‌تواند فرایند یادگیری را برای کودکان جذاب‌تر کند. کودکان می‌توانند از طریق نقاشی ایده‌های خود را به تصویر بکشند و سپس آن‌ها را توضیح دهند.
نقاشی داستانی: از کودک بخواهید داستانی را نقاشی کند و سپس به توضیح و نوشتن جزئیات آن بپردازد.
نقاشی همراه با توضیحات: بعد از کشیدن نقاشی، از کودک بخواهید یک توضیح یا داستان کوتاه درباره آن بنویسد.
دفترچه‌ی برنامه‌ریزی
دفترچه برنامه‌ریزی برای کودک هم سرگرم‌کننده است هم نظم دهنده. پس یک نسخه کودکانه از دفترچه برنامه‌ریزی خلق کنید.
نوشتن اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت: کودک را تشویق کنید اهدافش را بنویسد و راه‌هایی برای دستیابی کشف کند. برای نمونه، این هدف می‌تواند تهیه یک گل کوچک و پرورش آن باشد.
پیگیری پیشرفت: به کودکان خود یاد دهید چگونه پیشرفت خود را ثبت کنند و اهداف خود را بررسی کنند.
برگزاری کارگاه‌های نوشتن
معلم‌ها می‌توانند کارگاه‌های نوشتن را در کلاس‌های درس برگزار کنند تا مهارت‌های نوشتاری کودکان را تقویت کنند.
تمرین‌های گروهی: کودکان را به گروه‌هایی تقسیم کنید و به آن‌ها وظایف نوشتاری مشترک بدهید.
ارائه پروژه: به کودکان پروژه‌هایی مانند نوشتن مقاله یا داستان یا همان انشا دهید که در آن‌ها بتوانند خلاقیت خود را بروز دهند.
ایجاد محیطی تشویقی و بدون استرس
یکی از مهم‌ترین نکات در آموزش نوشتن، ایجاد محیطی آرام و بدون استرس برای کودکان است. هیچ کدام از ایده‌های بالا نباید وارد فضای رقابتی شود.
تشویق به پیشرفت: به جای تمرکز بر اشتباهات، کودکان را برای پیشرفت‌های کوچک تشویق کنید. یادتان باشد هر پروژه برای کودک باید سرگرم‌کننده و یاد‌گیرنده باشد.
ایجاد فضای آرام: محیطی آرام و مناسب برای نوشتن فراهم کنید تا کودکان با آرامش بنویسند.
نوشتن با دست و خط تحریری مهارتی که نباید از یاد برود
نوشتن با دست و خط تحریری مهارتی است که می‌تواند تأثیر بسزایی در یادگیری و تقویت هوش کودکان داشته باشد. با وجود پیشرفت تکنولوژی باز هم نباید اجازه داد این مهارت از یاد انسان و به‌خصوص کودکان برود. با توجه به پیشنهادات عملی که داشتیم، والدین و معلمان می‌توانند با ایجاد محیطی مناسب و با استفاده از روش‌های متنوع، کودکان را به نوشتن با دست علاقه‌مند کنند. یادمان باشد تعادل بین روش‌های سنتی و فناوری‌های نوین در آموزش، می‌تواند به نتایج بهتری در فرآیند یادگیری منجر شود.