پریسا ساسانی: در این مسیر، گاهی کج تابی های رفتاری همچون سرقت های ادبی و پژوهشی موجب می شود علاوه بر ایجاد مشکلات حقوقی و معنوی برای نویسنده و ناشر، اعتبار این عرصه شریف از فرهنگ کتاب و کتابخوانی نیز زیر سئوال برود و اعتماد مخاطب را نسبت به صنعت نشر زیر سئوال ببرد.
خبرآنلاین برای بررسی ابعاد مختلف موضوع «سرقت ادبی و پژوهشی» در گفتگو با برخی از چهره ها همچون احمدپوری مترجم و مولف، محمدعلی جعفریه مدیر انتشارات «ثالث» و علیرضا خدادوست مدیر انتشارات «لوح فکر» این موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
احمدپوری: سرقت ادبی بی اخلاقی در حوزه نشر است
احمدپوری مترجم و مولف که آثار ادبی متعددی از جمله اشعار شاعر نامدار جهانی را به ایران معرفی کرده است، سرقت ادبی را بی اخلاقی در حوزه نشر عنوان کرد و گفت: وقتی صحبت از سرقت ادبی می شود انواع مختلفی دارد و شکل واضح آن کپی یک ترجمه بدون حدف یک «واو» یک مترجمی است که یک عمر در این حوزه فعالیت کرده است و فرد دیگری ترجمه را به نام خود می زند که متاسفانه این نوع از سرقت ادبی برای خود من هم اتفاق افتاده است.
وی ادامه داد: اما یک نوع دیگر از سرقت ادبی این است که یک داستان و یا ترجمه را با اسم یک فرد و ناشر دیگر به شکل غیر قانونی منتشر شود و این معضلی است که باید توسط مسئولان امر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. معولا این نوع از سرقت های ادبی با تغییر اسم مترجم در دسترس عموم قرار دارد به طور مثال می توان از کتاب «جز از کل» نام برد. که متاسفانه زحمات یک مترجم صرف سود یک ناشر دیگر با ارائه اثری با کیفیت نازل می شود. و این نوع سرقت به نظر بنده جدی، خطرناک و آسیب رسان است.
مترجم کتاب اشعاری از ناظم حکمت، نزار قبانی، آنا آخماتووا تصریح کرد: امیدوارم با روی کار آمدن دولت چهاردهم مسئولانی دلسوز در وزارت ارشاد با جدیت بیشتری جلوی چنین سرقت های ادبی و فرهنگی را بگیرند. و این مهم امری نشدنی نیست. فقط کافی است ردیابی شود و بررسی کنند که این کتاب از کجا آمده و چگونه شماره مجوز گرفته است.
ناشران «پخته‌خوار» با کتابسازی سرقت ادبی می کنند
محمدعلی جعفریه مدیر انتشارات «ثالث» موضوع سرقت ادبی را در سه بخش تحقیق، تالیف و یا ترجمه و کتابسازی خلاصه کرد وگفت: موضوعات مربوط به سوژه های تحقیقاتی و پژوهشی در سرقت ادبی متفاوت است. زیرا ممکن است محققان در مسیر پژوهش های خود به یافته های جدید برسند و کتاب های هم موضوع با تحقیق را تکمیل تر کنند. مگر اینکه کلمه به کلمه و نتیجه‌گیری یکسان باشد که در مراجع قانونی قابل بررسی است.
وی ادامه داد: بخش دیگر مربوط به کتابسازی است به این ترتیب که برخی از ناشران «پخته‌خوار» رصد می‌کنند و آمار کتاب های پر فروش را در می آورند با یک رونوسی ساده به نام فرد دیگری روانه بازار می‌کنند و خوب هم فروش می‌کند و این موضوع باهث شده ناشرانی که کارهای بنیادی می کنند؛ دچار ضرر شوند. زیرا ناشران آماده‌خوار پول ترجمه، ویرایش و خیلی از امور دیگر را نمی‌دهند و کتاب هایی با کیفیت نازل و ارزان از طریق پلتفورم هایی مثل دیجی کالا عرضه می شود و مردم هم بدون توجه به اصالت اثر کتاب ها را خریداری می‌کنند.
مدیر نشر «ثالث» اظهار داشت: به عنوان مثال کتابی چون «ملّت عشق» از همین کتاب های تقلبی در بازار است و متاسفانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد و یا قانون‌گذاران در این حوزه متوجه تقلب می شوند ولی کاری نمی‌کنند. اتحادیه ناشران این موضوع در دست بررسی دارد تا با دولت جدید وارد مذاکره شوند و در این مسیر مطبوعات و رسانه‌های جمعی در جهت آگاهی‌بخشی فعالیت کنند.
مدیر انتشارات «لوح فکر»: ناشران امانت‌دار خوبی نباشند فضای فرهنگی آلوده می شود
مدیر انتشارات لوح فکر که در زمینه انتشار کتاب هایی در حوزه ادبیات، تاریخ و مدیریت فعالیت می کند؛ درباره پیامدهای این موضوع گفت: ناشران امانت‌دار مولفان، مترجمان در حوزه های مختلف هستند و اگر این امانت‌داری به درستی انجام نشود، فضای فرهنگی آلوده می شود.
علیرضا خدادوست مدیر انتشارات لوح فکر با بیان این مطلب، درباره سرقت ادبی و پژوهشی که در فضای فرهنگی و برخی ناشران وجود دارد؛ گفت: متاسفانه سرقت های ادبی و پژوهشی در حوزه های مختلف صورت می گیرد که راه حل های قانونی صریحی هم برای پیگیری حق مولف وجود دارد و بنا بر نظر کارشناس در مواردی رای به نفع مولف اول داده شده است، اما آنچه فضای فرهنگی به خصوص نشر را نا امن می‌کند، اعتمادی است که بین ناشر و مولف یا مترجم و پژوهشگر وجود دارد که متاسفانه با سرقت های ادبی و پژوهشی این اعتماد از سوی نویسنده نسبت به ناشر کم رنگ و خدشه دار می شود.
وی ادامه داد: در واقع سرقت های ادبی موجب می شود، نویسندگان اعتمادی برای قرار دادن ایده و پژوهش های خود به ناشران نداشته باشند. این در حالی است که مولفان، محققان و مترجمان جز سرمایه های فرهنگی به خصوص ناشران به شمار می روند.
خداپرست اظهار داشت: بنابراین اعتماد بین ناشر و مولف حرف اول را می زند. در یک مورد که اخیرا با آن مواجه بودم و در فضای نشر کتاب هم پیچید، انتشار یک موضوعی پژوهشی به فاصله یکسال توسط دو ناشر بود که این موضوع نشان می دهد در حوزه یافتن سوژه تحقیقاتی و تبدیل آن به کتاب ضعف وجود دارد. وگرنه چطور می شود که در عرض تنها یک سال یک ایده تکرار شود؟
این ناشر کتاب در حوزه ادبیات، تاریخ و مدیریت با بیان این مطلب که سرقت هایی از این دست انگیزه نویسنده را برای انتخاب سوژه های بکر و کار بر روی آنها کم می کند؛ گفت: یک نویسنده، پژوهشگر در طول مدت تحقیق و نگارش خود هیچ حق تالیفی دریافت نمی کند و تنها بعد از معرفی کار به ناشر و چاپ کتاب حق التحریر دریافت می کند. و اگر مسائلی از این دست پیش آید انگیزه نویسنده برای ماندن در فضای فرهنگی کم می شود؛ با این شرایط هیات تحریره انتشارات باید با بالا بردن دقت در انتخاب سوژه‌ها برای ایجاد و تقویت انگیزه مولفان تلاش کنند.
خداپرست در پاسخ به این سئوال که آیا سامانه ای برای ثبت ایده اولیه محققان در وزارت ارشاد وجود دارد؟ گفت: سامانه الکترونیکی ثبت ایده در وزارت ارشاد وجود دارد و افراد می توانند به صورت آنلاین ثبت ایده کنند و اگر ایده ای در سامانه ثبت شود می تواند در دادگاه کمک رسان باشد.
5757