برای استفادة بهینه از مفاهیم و معارف قرآن شریف، مقدماتی لازم است که بعضی جنبة اعتقادی و برخی بعد اخلاقی و دسته‌ای نیز ابعاد عملی و فکری و... دارند و هر اندازه انسان بتواند با این مقدمات آشنا شود و به آن‌ها عمل کند بدیهی است که بهره‌مندی او از قرآن بیشتر می‌شود.
برخی از این مقدمات عبارتند از:
1ـ مقدمات علمی، مثل فراگیری زبان قرآن و آشنایی با ادبیات عرب، معانی، بیان، و علوم مختلف قرآنی و شناخت تفاسیر عربی و فارسی و بهره‌گیری از آن‌ها مثل تفسیر المیزان، نمونه و ...
2ـ از نظر تحقیق و تفحّص توانایی خود را بالا ببرد تا با نظرات دانشمندان اسلامی و روایات پیشوایان معصوم ـ علیهم السّلام ـ آشنا شود و از آن‌ها بهره ببرد.
3ـ شناخت پیدا کردن به عظمت کلام خدا و ایمان به آن و این که از چه مقام با عظمتی صادر شده و در بردارندة تمام برنامه‌های سعادت دنیا و آخرت است که به دنبال این اعتقادات تعبد و ایمان به غیب و... حاصل می‌شود که بدون شناخت قرآن ممکن نیست که در آیات قرآن کریم به آن توجه ویژه‌ای شده است. خداوند متعال می‌فرماید:«قل هو للذین ء امنو هدی و شفاء» این قرآن برای مؤمنان، مایة هدایت و شفاست"
4ـ انجام مقدمات اخلاقی؛ مثل اخلاص، صداقت و این که تلاوت قرآن تنها به قصد نزدیک شدن به خدا واجب رضایت او باشد نه این که هر وقت گرفتار شد به قرآن پناه بیاورد و در مواقع فراغت و گشاده دستی، اهمیتی به قرآن ندهد! حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید:« از این کتاب بزرگ آسمانی برای بیمارهای خود شفا بخواهید و برای حل مشکلاتتان از آن یاری بطلبید؛ چون در این کتاب درمان بزرگترین دردها وجود دارد؛ درد کفر و نفاق و گمراهی و ضلالت و...»
5ـ رعایت تقوا و پرهیزگاری و انجام کارهای خیرو عمل به آیات قرآن ؛ چنان که خداوند می‌فرماید :«ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین»؛ این کتاب (با عظمتی) است که شک در آن راه ندارد و مایة هدایت پرهیزکاران است.
6ـ استعاذه و پناه بردن به خدا از شر وسوسة شیاطین و هدف‌دار بودن قرائت؛ خداوند متعال می‌فرماید:« فاذا قرأت القران فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم»؛ هنگامی که قرآن می خوانی از شرّ شیطان مطرود شده به خدا پناه ببر. همچنین تلاوت قرآن باید هدف‌دار باشد و قاری قرآن هنگام تلاوت خود را با آیات و خطاب‌های قرآن، بسنجد و سعی کند که طوری عمل و رفتار کند که خطاب‌های مدح آمیز شامل او شود و در واقع از مصادیق آیات بشارت‌آمیز قرآن قرار بگیرد. خداوند کریم می‌فرماید:«تلک آیات الکتاب الحکیم، هدی و رحمة للمحسنین»این آیات کتاب حکیم است، مایة هدایت و رحمت برای نیکوکاران است.
7ـ استمداد و توسل به پیشوایان معصوم ـ علیهم السّلام ـ و فرمایشات و سخنان سودمند آنان دربارة معارف و علوم قرآن کریم؛ قران کریم می‌فرماید: «... در حالی که تفسییر آن‌ها ( آیات قرآن) را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند..»
براساس روایات اسلامی«راسخون فی العلم» به پیامبر و امامان معصوم و اهل‌بیت پیامبر اکرم ـ علیهم السّلام ـ تفسیر شده است.
8ـ تفکّر، تدبّر و تأمّل در آیات قرآن کریم؛ خداوند متعال می‌فرماید: «افلا یتدبّرون القرآن...» آیا آن‌ها در قرآن تدبّر نمی‌کنند!... قرآن کریم، تنها برای تلاوت نیست بلکه هدف نهایی آن تذکّر و یادآوری و خارج ساختن انسان‌ها از تاریکی‌ها به سوی نور و شفاء رحمت و هدایت است.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: « تفکر ساعة خیر من قیام لیلة»؛ یک ساعت تفکر از قیام و شب زنده‌داری بهتر است».