خبرآنلاین اصفهان - عاطفه علیان: میدان نقش جهان، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری و میراث فرهنگی ایران، نقش مهمی در هویت تاریخی و فرهنگی کشور دارد؛ این میدان با آثار تاریخی بی‌نظیری چون مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله و کاخ عالی‌قاپو، علاوه بر ارزش ملی، در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است.
به تازگی، تصویر میدان نقش جهان به‌عنوان هدر صفحه توییتر (ایکس) سید رضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، انتخاب شده است. این انتخاب نمادی از اهمیت و ارزش میدان است اما باید تأکید کرد که صرفاً نمایش تصویری این میراث در رسانه‌ها نمی‌تواند مشکلات موجود را حل کند. میدان نقش جهان با بحران‌های جدی از جمله فرونشست زمین، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی و مدیریت ناکارآمد مواجه است.
مشکلات و چالش‌های میدان نقش جهان
یکی از مهم‌ترین تهدیدات برای میدان نقش جهان، پدیده فرونشست زمین است. این پدیده یعنی کاهش سطح زمین به علت کاهش منابع آب زیرزمینی، به طور خاص در مناطق با برداشت‌های بی‌رویه آب، یک مشکل جدی به‌شمار می‌آید و در اصفهان نیز به دلیل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست به یک بحران تبدیل شده است.
مطالعات نشان می‌دهد که بخش‌هایی از میدان نقش جهان به‌طور متوسط سالانه حدود 11 سانتی‌متر دچار فرونشست شده‌اند؛ این فرونشست می‌تواند به تخریب تدریجی بناهای تاریخی و ایجاد ترک‌های گسترده در سازه‌ها منجر شود
و اما مطالعات نشان می‌دهد که بخش‌هایی از میدان نقش جهان به‌طور متوسط سالانه حدود 11 سانتی‌متر دچار فرونشست شده‌اند؛ این فرونشست می‌تواند به تخریب تدریجی بناهای تاریخی و ایجاد ترک‌های گسترده در سازه‌ها منجر شود.
از سوی دیگر، چاه‌های غیرمجاز و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی، عامل اصلی فرونشست زمین در اصفهان هستند. در زیر میدان نقش جهان، تعداد زیادی چاه عمیق وجود دارد که به‌طور پیوسته آب‌های زیرزمینی را برای مصارف مختلف پمپاژ می‌کنند و این برداشت‌های بی‌رویه باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و تشدید فرونشست شده است.
احمد موسوی، زمین‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرآنلاین گفت: برداشت‌های غیرمجاز از منابع آبی زیرزمینی، به ویژه در نواحی تاریخی مانند میدان نقش جهان، به‌طور مستقیم با تخریب بناهای تاریخی مرتبط است.
زخم فرونشست بر تن سی و سه پل
میدان نقش جهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین جاذبه‌های گردشگری اصفهان، سالانه درآمد قابل توجهی از طریق بلیت‌فروشی و خدمات گردشگری تولید می‌کند. با این حال، این درآمدها به‌طور مستقیم برای مرمت و نگهداری بناهای تاریخی میدان هزینه نمی‌شود و عدم تخصیص مناسب منابع و واریز شدن درآمدها به خزانه ملی، مشکلات موجود را تشدید کرده است.
زهرا احمدی، کارشناس میراث فرهنگی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرآنلاین اظهار می کند: در حالی که میدان نقش جهان درآمدزایی بالایی دارد، متأسفانه این درآمدها به‌طور مناسب برای حفظ و مرمت بناها صرف نمی‌شود و بسیاری از پروژه‌های ضروری به تعویق افتاده‌اند.
تاکید یونسکو بر حفاظت از میدان نقش جهان و منابعی که تخصیص داده نمی‌شود
وی افزود: یونسکو به‌عنوان سازمان بین‌المللی مسئول حفاظت از میراث جهانی، همواره بر ضرورت حفاظت از میدان نقش جهان تأکید داشته است. این سازمان گزارش‌های متعددی را درباره وضعیت بحرانی این میراث منتشر کرده و به دولت ایران توصیه‌هایی برای اقدامات فوری ارائه داده است.
احمدی افزود: این توصیه‌ها شامل نظارت بر وضعیت فرونشست، کنترل برداشت‌های غیرمجاز از منابع آبی و تخصیص منابع مالی برای مرمت و نگهداری بناهای تاریخی است.
انتظارات از وزیر میراث فرهنگی
با توجه به اهمیت و وضعیت بحرانی میدان نقش جهان، مردم اصفهان انتظار دارند که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اقدامات جدی و مؤثری برای حل مشکلات موجود انجام دهد.
محمد احمدی، کارشناس میراث فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرآنلاین می گوید: همکاری با وزارت نیرو و سایر نهادهای مرتبط برای کنترل و کاهش فرونشست زمین، از جمله نظارت بر برداشت‌های آب و بستن چاه‌های غیرمجاز یکی از موارد فوری و ضروری برای نجات میدان نقش جهان است.
میدان نقش جهان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین میراث‌های فرهنگی ایران و جهان، با بحران‌های جدی از جمله فرونشست زمین، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی و مشکلات مدیریتی مواجه است
وی افزود: ایجاد و نظارت بر تخصیص منابع مالی از درآمدهای گردشگری برای مرمت و نگهداری بناهای تاریخی میدان نقش جهان از ضروریات دیگر حفظ این بنای چهارصدساله است.
وی با توصیه بر بهبود مدیریت و نظارت بر پروژه‌های مرمت و اطمینان از هزینه‌کرد صحیح منابع، تأکید کرد: برگزاری کارگاه‌ها و همایش‌ها برای افزایش آگاهی عمومی و مسئولان درباره اهمیت حفاظت از منابع آبی و میراث فرهنگی ضروری است.
اگرچه صرفاً نمایش تصویری میدان نقش جهان در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها نمی‌تواند مشکلات موجود را حل کند. برای نجات این میراث جهانی، نیاز به برنامه‌های عملی و راهکارهای جامع است.
میدان نقش جهان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین میراث‌های فرهنگی ایران و جهان، با بحران‌های جدی از جمله فرونشست زمین، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی و مشکلات مدیریتی مواجه است.
برای حفظ و نجات این میراث جهانی، نیاز به اقداماتی عملی و مؤثر فراتر از نمایش نمادین آن در رسانه‌ها است. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باید با همکاری همه‌جانبه نهادها و تخصیص منابع مناسب، برنامه‌های جامع و عملی را برای حل مشکلات موجود اجرا کند؛ تنها با چنین رویکردی می‌توان به حفظ این میراث ارزشمند و جلوگیری از تخریب آن امیدوار بود و با افتخار تصویر زیبای میدان نقش جهان را در شبکه ایکس به نمایش گذاشت.