غلو از دیدگاه روایات!!

غلو یکی از موضوعات تاریخی است که سایر فرق همواره جریان تشیع را در طول تاریخ متهم ساخته اند. این نوشتار جهت صحیح جریان تشیع واقعی و اندیشه آن در خصوص امامان معصوم بر اساس آموزه های ایشان را ترسیم می کند.

روایات بسیار جالبى در کتاب بحار الانوار در مورد غلو از پیامبر خدا صلى اللّه علیه وآله و معصومان علیهم السلام وارد شده است.
در روایتى از پیامبر خدا مى خوانیم که حضرتش مى فرماید:
لا ترفعونی فوق حقّی، فإنّ اللّه تبارک تعالى اتّخذنی عبداً قبل أن یتّخذنی نبیّاً;(1) مرا بیش از آن چه هستم بالاتر نبرید; چرا که خداى تعالى پیش از آن که مرا به پیامبرى برگزیند، به بندگى برگزیده است. این روایت نشان مى دهد که برخى از مردم در زمان پیامبر خدا صلى اللّه علیه وآله به الوهیّت آن حضرت معتقد شدند و نیز از این روایت معناى غلوّ معلوم مى شود.
در روایت دیگرى از امیر مؤمنان على علیه السلام آمده که آن حضرت مى فرمود:
اللهمّ إنّی بریء من الغلاة کبراءة عیسى بن مریم من النصارى. اللهمّ اخذلهم أبداً ولا تنصر منهم أحداً;(2) خدایا! من از غالیان، به سان دورى عیسى بن مریم از نصارا دور هستم. خدایا! همواره آنان را خوار گردان و کسى از آنان را یارى نکن.
در روایت دیگرى، حضرت ولى عصر علیه السلام مى فرماید:
تعالى اللّه عز وجل عمّا یصفون سبحانه وبحمده، لیس نحن شرکائه فی علمه ولا فی قدرته;(3) خداوند متعال از آن چه توصیف مى کنند فراتر است. پاک و منزّه است و مورد ستایش است. ما نه در علم و دانش او شریک هستیم و نه در قدرت و توان مندى او.
هم چنین امیر مؤمنان على علیه السلام مى فرماید:
إیّاکم والغلوّ فینا، قولوا: إنّا عبید مربوبون، وقولوا فی فضلنا ما شئتم;(4) هرگز در مورد ما غلو ننمایید. بگویید: ما بندگان تربیت یافته خدا هستیم و در مورد برترى ما آن چه خواستید بگویید. بدیهى است که این روایات به ما میزان مى دهند، که در این باره به کلام علاّمه مجلسى رحمه اللّه خواهیم پرداخت.
در روایتى حضرت امام رضا علیه السلام مى فرماید:
فمن ادّعى للأنبیاء ربوبیّة أو ادّعى للأئمّة ربوبیّة أو نبوّة أو لغیر الأئمّة إمامة فنحن منه برآء فی الدنیا والآخرة;(5) هر کس براى پیامبران مقام ربوبیّت یا براى یکى از ائمّه مقام ربوبى یا پیامبرى، یا براى غیر امامان مقام امامت و پیشوایى ادّعا کند، ما از او در دنیا و جهان آخرت بیزار هستیم.
امیر مؤمنان على علیه السلام مى فرماید: وإیّاکم الغلوّ کالغلوّ من النصارى، فإنّی بریء من الغالین;(6) مبادا به سان نصارا غلو کنید. به راستى که من از غلو کنندگان بیزارم.
در روایت دیگرى راوى از امام رضا علیه السلام مى پرسد: یابن رسول اللّه! فإنّ معی من ینتحل موالاتکم ویزعم أنّ هذه کلّها صفات علی علیه السلام وأنّه هو اللّه ربّ العالمین. فلمّا سمعها الرضا علیه السلام ارتعدت فرائصه وَتَصَبَّبَ عرقاً وقال: سبحان اللّه عمّا یقول الظالمون الکافرون علوّاً کبیراً. أو لیس کان علی علیه السلام آکلاً فی الآکلین فشارباً فی الشاربین؟!(7) اى فرزند رسول خدا! من با کسى آشنا هستم که موالات شما را به خود مى بندد و پندارش این است که همه این ها، صفات على علیه السلام است و او همان خدا و پروردگار جهانیان است. هنگامى که امام رضا علیه السلام این سخن را شنید، اعضاى بدنش لرزید و عرق بدن مبارکش را فرا گرفت و فرمود: پاک و منزّه است خداوند متعال و بلندمرتبه از گفتار ستم گران و کفرورزان. مگر نه این است که على علیه السلام با غذاخورندگان غذا مى خورد و با آشامندگان مى آشامید؟! آرى، او انسانى هم چون بقیّه مردم بود.
روایات به خوبی نشان می دهند که مرز میان غلو و محبت نسبت به اهل بیت چگونه است و به ما جهت می دهد تا آنگونه که صحیح است اندیشه کنیم.
منابع:
(1). بحار الانوار: 25 / 134، 265 و 272.
(2). الامالى، شیخ طوسى: 650، حدیث 1350.
(3).الصحیفة الهادیة والتحفة المهدیه: 236.
(4). الخصال: 614، بحار الانوار: 10 / 92 و 25 / 270.
(5). عیون أخبار الرضا علیه السلام: 1 / 217، بحار الانوار: 25 / 134 و 271.
(6). الاحتجاج: 2 / 438، بحار الانوار: 4 / 303 و 25 / 273.
(7). همان: 25 / 275.
(8). پیشوایان هدایتگر، اثر حضرت آیت الله میلانی