تغذیه و پیشگیری از سرطان

مقدمه:

در گذشته تصور می شد که تغذیه اثری بر سرطان ندارد،ولی امروزه محققان ثابت کرده اند که رژیم غذایی روزانه ،تأثیر مهمی در پیشگیری و درمان انواع سرطان ها دارد .بدن ما به غذا بیش از هر چیز دیگری نیازمند است و می توان گفت که یک سوم سرطانهایی که منجر به مرگ می شود ،با آنچه می خوریم در ارتباط است.
تحول در عادات غذایی مردم ،گسترش شهرنشینی و افزایش مصرف غذاهای آماده موجب افزایش بروز سرطانها شده است .برای آگاهی بیشتر از اهمیت موضوع 10 سرطان شایع در میان زنان و مردان کشور در سال 1384به شرح جدول زیر ارائه می شود:
جدول 10 سرطان شایع زنان و مردان کشور ایران در سال 1384
بعضی از عوامل که در بروز سرطان ها موثرند مانند ارث یا عوامل محیطی ،غیر قابل تغییرند،ولی اگر نمی توانیم در عوامل محیطی خود تغییری ایجاد کنیم ،می توانیم با اصلاح و متعادل ساختن الگوهای غذایی ،احتمال ابتلا به سرطان را به میزان قابل توجهی کاهش دهیم .دلایل ابتلا به سرطان در کشورهای مختلف متفاوت است.
در جوامع شهری و جوامع پیشرفته ،مصرف بیش از حد مواد غذایی (overnutrition)و درجوامع فقیر ،کمبودهای تغذیه ای (undernutrition)موجب بروز سرطان می شود،از این رو توصیه های کنترل سرطان در کشورهای مختلف متفاوت است.

بخش اول:چربی ها

چربی ها و روغن ها یکی از بخشهای مهم تغذیه و رژیم غذایی افراد است.این که چه نوع روغنی برای مصرف کردن مناسب است یا این که کدامیک از انواع روغن بیشتر موجب بروز بیماری ،سکته و یا چربی خون می شود همه جای سوال دارد.
حتمأ می دانید چربی ها انواع متعددی دارند،مثل چربی های اشباع که از جمله چربی متصل به گوشت و روغن حیوانی است که در دمای محیط به صورت جامد هستند .نوع دیگر ،چربی های غیر اشباع است ،مثل زوغن زیتون که در دمای محیط به صورت مایع می باشد .
تأثیر مصرف چربی در بروز سرطان بدین ترتیب است که هم نوع و هم مقدار چربی مصرفی مهم است.اگر بیش از حد چربی مصرف کنیم ،به دلیل ترشح زیاد صفرا در روده برای هضم چربی ها ،بخشی از آن تبدیل به اسید آپکولیک(ApcholicAcid)می شود که در ایجاد سرطان روده بزرگ نقش مهمی دارد .و اگر با مصرف بیش از حد کلسترول ،سطح کلسترول مضر خون یاLDLافزایش یابد،خطر رشد سلول های سرطانی و خطر ابتلا به گرفتگی عروق بسیار زیاد می شود،پس به نکات زیر توجه کنید:
1-چربی مصرفی را کاهش دهید:
بیشتر غذاهایی که ما ایرانی ها مصرف می کنیم ،پر روغن تهیه می شوند ،آن وقت به دنبال دلایل چاقی های بیش از حد و سکته های زودرس هستیم.بر اساس محاسبات مثبتی برتحقیقات تغذیه ای ،مصرف چربی در حدی مناسب است که 30 درصد انرژی روزانه را تأمین کند،چون با سوختن چربی در بدن ،دو برابر قندها و پروتئین ها انرژِی ایجاد می شود،بنابراین میزان مصرف چربی برای افراد عادی نباید از 80گرم درروز تجاوز کند.این میزان چربی شامل چربی های پنهان در غذا و چربی های اضافه شده به آن می باشد.با توجه به اینکه گوشت ها ،لبنیات ودانه ها و...دارای روغن هستند،مجاز هستیم 30تا 40گرم روغن به غذاهای مصرفی مان در طول روز اضافه کنیم که برابر است با پنج تا هفت قاشق غذا خوری روغن مایع.
2-ازروغن های خوب استفاده کنید:
در فرهنگ ما روغن خوب را روغن حیوانی تلقی می کنند،در صورتی که از دیدگاه تغذیه ای روغنی خوب است که دارای باندهای غیر اشباع و مایع باشد.این روغن در بدن برتولید کلسترول بی تأثیر است یا تولید آن را کاهش می دهد.
در صورتی که با مصرف روغن های جامد حیوانی ،چربی های متصل به گوشت و دنبه،تولید کلسترول در بدن افزایش می یابد که از عواقب بد آن آگاه هستید.
تحقیقات نشان داده که به دلیل مصرف زیاد روغن زیتون در یونان ،شیوع سرطان پستان و سرطان پروستات بسیار کمتر است،بنابراین :
*در جیره غذایی روزانه خود برای تأمین پروتئین ،فقط به مواد گوشتی پر چربی اکتفا نکنید .سعی کنید (بخصوص در سنین بالا)از گوشت های سفید و قرمز (3بار در هفته)به علاوه حبوبات بهره بگیرید .
*سعی کنید روغن زیتون و روغن کانولا(کلزا)را جایگزین روغن های نباتی جامد کنید،البته این روغن ها نباید تحت حرارت بیش از 130درجه قرار بگیرند.
*غذاهای دریایی را فراموش نکنید که حاوی چربی های نوع امگا 3 هستند و از بروز سرطان و بیماریهای قلبی جلوگیری می کنند.زنان اسکیمو به دلیل مصرف زیاد ماهی ،بندرت مبتلا به سرطان سینه می شوند.
3-از مصرف چربی های بد اجتناب کنید:
روغن های مضر ،چربی های اشباع هستند،مثل روغن نخل،روغن نارگیل ،روغن نباتی جامد،دنبه و چربی های متصل به گوشت.
توجه به این نکته مهم است که در طبخ اغلب غذاهای آماده مثل انواع ساندویچ و تنقلاتی چون چیپس و پیراشکی از روغن های جامد و مانده استفاده می شود،بنابراین از مصرف مکرر این مواد غذایی اجتناب کنید و بندرت و به صورت تفریحی از آنها استفاده کنید،زیرا مصرف زیاد چربی موجب تجمع بافت چربی در بدن می شود که خود عاملی مهم در بروز سرطان است.

سبزی ها و میوه های مفید:

سبزی ها و میوه ها ،محتوی نوعی مواد سلو لزی هستند که فیبر نامیده می شوند.امروزه کلیه محققان علوم تغذیه و پزشکی به این نتیجه رسیده اند که مصرف میوه ها و سبزی ها موجب کاهش بروز سرطان روده بزرگ می شود،بدین ترتیب که مواد فیبری با تسریع حرکت غذا در دستگاه گوارش ،سرعت تخلیه روده را افزایش می دهند که این امر موجب کاهش تماس مواد سرطان زا با دیواره روده می شود،همچنین مواد سرطان زا با فیبرها ترکیب و بدون جذب شدن از بدن خارج می شوند.اثر دیگر فیبرها جذب اسیدهای صفراوی و کاهش عمل باکتری ها روی آنهاست .فیبرها به رشد باکتری های مفید روده ای نیز کمک می کنند .توصیه سازمان بهداشت جهانی برای سلامت تغذیه ،قرار دادن یک ظرف پر از سبزیجات برای هر نفر در هر وعده غذایی است.
یک مطالعه نشان داده است در افرادی که مستعد ابتلا به سرطان روده بوده اند با مصرف روزانه سیزده گرم سبوس گندم به مدت 8 هفته ،رشد بد خیم سلول های روده کاهش یافته است. مصرف فیبر ،میزان ابتلا به سرطان سینه را در زنان کاسته است ،چون مانع از جذب استروژن اضافی در سلول های سینه می شود.
متخصصان تغذیه ،مصرف روزانه 25گرم مواد فیبری را توصیه می کنند که از بهترین منابع فیبری ،سبوس گندم ،لوبیا قرمز،لوبیا سفید ،لوبیا سبزو حبوبات دیگر مثل نخود و عدس ،آرد کامل گندم و نان ها و شیرینی های تهیه شده از آن،همچنین آلو،سیب ،مرکبات و هویج می باشند.
سبزیجات محتوی کالری کمی هستند و تهیه آنها هزینه زیادی ندارد ،ازاین رو سعی کنید:
1-همیشه از نان تهیه شده با سبوس و به جای نان تهیه شده با آرد سفید استفاده کنید.مثلا نان سنگک خیلی بهتر از نان باگت یا نان لواش است.
2-در رژیم غذایی روزانه و هنگام تهیه غذاها از سبزی های تازه بهره بگیرید.
3-در کنار هر غذا یک ظرف سالاد تهیه شده از سبزیجات فصل مصرف کنید،همچنین ازسیر،پیاز و گوجه تازه استفاده کنید.
4-گندم بو داده که حاوی سبوس است،هم خوراکی لذیذی است و هم بسیار مفید است.
5-مصرف موادی چون توت خشک ،انجیر خشک و کشمش در بین وعده های غذایی بسیار مفید است،هم از نظر تأمین املاح کافی برای بدن و هم از نظر تأمین فیبر.
یک توصیه خوب:متخصصان تغذیه معتقدند خوردن روزی یک عدد سیب با پوست ،شمارااز ابتلا به سرطان روده مصون می داردو تأیید کننده همان مثل معروف است که:
"An apple aday،keeps the Doctor away "

فواید مصرف میوه ها و سبزی ها:

تحقیقات بسیار نشان داده است،کسانی که سبزیجات زیادی مصرف می کنند با دریافت بیشتر موادی به نام فیتوکمیکال ها،مقاومت بیشتری در برابر ابتلا به سرطان دارند.فیتوکمیکال هاموادی هستند که موجب رنگها و عطر های متنوع سبزی ها می شوند و دربدن تمایل زیادی به جذب مواد سرطانزا دارند و مانع تأثیر مخرب آنها برروی سلول ها می شوند.دربین سبزی ها ،خانواده چلیپائیان (ترتیزک یا شاهی)دارای بیشترین اثرضد سرطانی است.از دیگر سبزیهای مفید این خانواده ،کلم ،کاهو و اسفناج است.
برخی محققان اعلام کرده اند با مصرف سبزی های خانواده چلیپائیان ،خطر بروز سرطان سینه وروده بزرگ تا40درصد کاهش می یابد.

سالادهای ضد سرطان:

تحققیات نشان داده است که مصرف ترکیبات آنتی اکسیدانی همراه باهم،اثر بیشتری دارند،بدین ترتیب اگر ویتامین هایCوEباهم مصرف شوند،خیلی مؤثرترند،پس با هر وعده غذا یک ظرف سالاد میل کنید.سالاد شما باید محتوی سبزی های تیره رنگ بخصوص اسفناج باشدو برای تأمین ویتامین کافی از کلم بروکلی ،گوجه فرنگی ،فلفل سبز،فلفل قرمزو لوبیا سبز استفاده کنید.برای تأمین ویتامین E،یک قاشق غذاخوری روغن مایع کانولا ،آفتابگردان یا روغن زیتون به سالادتان بیفزایید و از سس مایونز استفاده نکنید.برای تکمیل این معجون سلامتی ،کمی جوانه گندم نیز به سالادتان بیفزایید.
مطالعات نشان داده است ،شیوع سرطان روده بز رگ در جمعیت هایی که میزان زیادی کلسیم در رژیم روزانه مصرف می کنند(مثل سوئدی ها)کمتر است .کلسیم د ر روده ها ا ز سر طانی شدن سلول ها جلوگیری می کند و جذب دوباره اسیدهای صفراوی را کاهش می دهد.
مصرف غذاهای حاوی آنتی اکسیدان ،از بروز سرطان ممانعت می کند .بتا کاروتن (که رنگ زرد هویج ناشی از آن است)،ویتامین C(در سبزی ها ومیوه ها ی تازه فراوان است )و ویتامین E(در روغن های گیاهی و برگ های سبز و دانه ها موجود است )مانع بروز سرطان ،بخصوص سرطان روده می شوند .کسانی که رژیم آنها مملو از سبزیجات ،سالادهای تازه و روغن زیتون است،مطمئن باشند که خیلی کمتر احتمال دارد به سرطان مبتلا شوند.

عملکرد آنتی اکسیدان ها دربدن:

1-از سلول های روده محافظت می کنند.
2-مواد سرطانزای تولید شده در بدن رااز بین می برند.
3-تکثیر سلول های سرطانی را کاهش می دهند.
بتا کاروتن ،یک ضد سرطان قوی است که توصیه می شود 15تا 25میلی گرم از آن در روز مصرف شود.مواد غذایی حاوی بتاکاروتن ،سیب زمینی شیرین ،هویج ،طالبی ،گرمک ،کدو تنبل ،انواع کدو،اسفناج ،کلم،انبه،فندق و گریپ فروت قرمز می باشد.سعی کنید روزی یک یا دو عدد هویج و یک عدد کدو در سالادتان ریز کنید و گاهی به جای کاهو،سالاد اسفناج تهیه کنید.
ویتامین C،برای مقابله با بروز سرطان عالی است.ویتامین C،تولید نیتروزآمین را که یک ماده سرطانزاست،کاهش می دهد .این ماده براثر مصرف زیاد محصولات گوشتی مثل سوسیس و کالباس به مقدار زیاد وارد بدن می شود.کیوی،پرتقال تازه ،نارنگی،خربزه،گریپ فروت،لیمو،توت فرنگی و طالبی از میوه های دارای ویتامین Cزیاد هستند و از سبزیجات ،کلم بروکلی ،فلفل سبز ،کلم پیچ وگوجه فرنگی،ویتامین Cزیادی دارند.
ویتامین Eنیز مانندC،ضد سرطان است و مصرف کم آن به همراه کمبود سلنیم،بروز سرطان را در زنان 10برابر می کند.این آمار تکان دهنده ،الزام مصرف آن را مطرح می کند؛روزانه باید 200تا 400واحد از این ماده مصرف شود.بهترین منبع غذایی آن روغن جوانه گندم،روغن ذرت ،روغن سویا،روغن زیتون ،لوبیا سبز،نخود تازه و آرد گندم کامل و کره طبیعی و جگر است .برای دریافت ویتامین Eکره برای کودکان ،و سبزیجات و جگر برای بزرگسالان توصیه می شود.
منبع:WWW.TEBYAN.COM